بحران در تصمیم‌گیری ارزی

گروه بانک و بیمه | محسن شمشیری |

افزایش قیمت طلا و ارز همچنان ادامه دارد و روز دوشنبه 24 شهریور 99، قیمت دلار با افزایش نسبت به قیمت‌های پایانی روز کاری از 27 هزار تومان عبور کرد، یورو 31هزار و 300 تومان و درهم امارات 7هزار و 320 تومان اعلام شده است. سکه نیز از مرز 13 میلیون گذشته است. 

کارشناسان دلیل این وضعیت را علاوه بر تحولات بازار سهام و کاهش شاخص کل بورس، نزدیک شدن به انتخابات امریکا و عوامل اثرگذار قبلی، به نوسان در تصمیم‌گیری‌های روزهای اخیر بانک مرکزی مرتبط می‌دانند و معتقدند که بعد از توقف ارز سهمیه سایر که صرافی‌ها به هر کد ملی 2200 دلار عرضه می‌کردند، عده‌ای با این تصور که نرخ ارز در حال افزایش است و بانک مرکزی توان تامین آن را ندارد، وارد بازار شده و به دنبال کسب سود در آینده هستند.  همچنین در روزهای اخیر نرخ پایه ارز در سامانه نیما افزایش یافته و بانک مرکزی در روزهای اخیر محدودیت‌هایی در عرضه و تقاضا در بازار نیما ایجاد کرده بود که البته گفته می‌شود این محدودیت‌ها در ظهر دوشنبه برطرف شده است. اما به هر حال تاثیر خود را روی تقاضا گذاشته است و عده‌ای با این تحلیل که بانک مرکزی امکان تامین ارز و پاسخ گویی به تقاضا را ندارد و به دلیل افت شاخص سهام، بخشی از نقدینگی به این بازار سرازیر خواهد شد، پیشاپیش به دنبال خرید ارز بیشتری از بازار آزاد هستند. 

برخی فعالان بازار ارز نیز می‌گویند که هر گونه نوسان و تغییر سیاست بانک مرکزی، این پیام را به بازار می‌دهد که مدیریت ارزی دچار استیصال وناتوانی شده و قادر به ایجاد تعادل در عرضه و تقاضا نیست و همین موضوع باعث افزایش تقاضا و رشد قیمت‌ها می‌شود و عده‌ای که ارز دارند نیز از عرضه آن خودداری می‌کنند. همچنین به دلیل توقف ارز سایر در صرافی‌ها، مراجعه به بازار آزاد بیشتر شده و کسانی که تصور می‌کردند نیاز آینده خود را می‌توانند با دلار سهمیه‌ای برای مسافرت تامین کنند، اکنون تصمیم گرفته‌اند که در نرخ کمتر ارز نسبت به آینده خرید کنند.

در بازار طلا نیز به دنبال اعلام نرخ اونس جهانی 1948 دلار، قیمت طلای ۱۸عیار هرگرم یک‌میلیون و ۲۲۲هزار تومان، مظنه طلای آبشده 17 عیار هر مثقال طلا 5میلیون و 295هزار تومان، قیمت سکه تمام ‌بهار آزادی طرح جدید ۱۳میلیون و ۱۰۰ هزار تومان، قیمت سکه طرح قدیم 12میلیون و 100 هزار تومان، نیم‌سکه بهار آزادی 6میلیون و 600 هزار تومان، ربع‌سکه بهار آزادی 3میلیون و 750هزار تومان و سکه گرمی یک‌میلیون و 900هزار تومان به فروش می‌رسد.همزمان با افزایش قیمت ارز در بازار آزاد، صرافی‌های بانکی قیمت خرید و فروش دلار و یورو را افزایش دادند و از دیروز دلار در این صرافی‌ها وارد کانال 23هزار تومان شده ولی در عین حال دلار در بازار آزاد همچنان درحال رکوردزنی است و هم‌اکنون با قیمت حدود 26هزار و 950 تومان معامله می‌شود.صرافی‌های بانک‌ها روز دوشنبه قیمت دلار را برای فروش به گروه‌های هدف با 290 تومان افزایش نسبت به قیمت‌های پایانی روز کاری قبل 23هزار و 590 تومان اعلام کرده‌اند. این صرافی‌ها دلار را از مردم با قیمت 23هزار و 490 تومان خریداری می‌کنند.قیمت فروش یورو در صرافی‌های بانک‌ها نیز با 290 تومان افزایش نسبت به قیمت‌های پایانی روز کاری قبل 27هزار و 790 تومان اعلام شده است؛ قیمت خرید یورو در این صرافی‌ها 27هزار و 690 تومان درج شده است.مشاهدات بازار غیر رسمی ارز از افزایش حدود ۵۰۰ تومانی بهای دلار نسبت به روز قبل حکایت دارد. این بازار در روز دوشنبه با قیمت ۲۶ هزار و ۶۵۰ تومان معاملات خود را آغاز کرد و طی روندی صعودی، قیمت دلار از مرز ۲۷ هزار تومان نیز گذر کرده است. این در حالی است که در سامانه سنا ۲۳ شهریور، فروش هر یورو تغییر قابل توجهی نداشت و به مبلغ میانگین ۲۷ هزار و ۳۸۲ تومان به فروش رفت و برای فروش دلار نیز با ثبت افزایش حدود ۴۰۰ تومانی رقم میانگین ۲۲ هزار و ۳۷۹ تومان ثبت شد.سامانه نیما طی روز معاملاتی گذشته شاهد رفتاری متفاوت بود. فروش هر حواله یورو با میانگین قیمت ۲۶ هزار و ۴۶۶ تومان انجام شده که حاکی از افزایش یک هزار و ۴۰۰ تومانی است. با این وجود فروش حواله دلار در روز معاملاتی گذشته با میانگین قیمت ۲۱ هزار و ۶۶ تومان انجام شد که نشان‌دهنده عدم تغییر قیمت دلار نیمایی در روز معاملاتی گذشته است.فعالان بازار علت اصلی افزایش قیمت طلا و سکه در روزهای اخیر را افزایش چشم‌گیر قیمت ارز می‌دانند و می‌گویند: از یکی دو روز گذشته تقاضا برای خرید طلای خام و سکه در بازار افزایش یافته و همین امر موجب افزایش حباب سکه شده است. در بازار جهانی طلا نیز قیمت هر اونس طلا با 0.43 درصد افزایش به 1948 دلار و 82 سنت رسید. قیمت فلز زرد در معاملات آتی برای تحویل در ماه دسامبر با 0.49 درصد افزایش به 1957 دلار و 40 سنت رسید.استفن اینز تحلیلگر موسسه آکسی گروپ در این باره گفت: بازار طلا منتظر اعلام سیاست فدرال رزرو است. بانک مرکزی امریکا احتمالاً سیاست فعلی خود را تغییر نخواهد داد اما این اعتقاد در بازار شکل گرفته است که چنین سیاستی می‌تواند موجب افزایش نرخ تورم شود. نرخ پایین بهره و احتمال اتخاذ سیاست انبساطی بلندمدت از سوی بانک مرکزی امریکا که می‌تواند به تضعیف بیشتر ارزش دلار بینجامد به افزایش قیمت طلا کمک کرده است.شاخص ارزش دلار در برابر سبد ارزهای رقیب با 0.1 درصد کاهش مواجه بود. تمرکز اصلی بازار روی اعلام سیاست فدرال‌رزرو در روز چهارشنبه است. تضعیف ارزش دلار موجب ارزان‌تر شدن طلا برای خریدارانی می‌شود که از ارزهای غیردلاری استفاده می‌کنند.فعالان بازار همچنین در انتظار نشست‌های سیاست‌گذاری بانک مرکزی ژاپن و بانک مرکزی انگلیس در روز پنجشنبه هستند. بانک‌های مرکزی مهم جهان طی ماه‌های گذشته سیاست‌های محرک مالی بی‌سابقه‌ای را به اجرا گذاشته و نرخ بهره را پایین نگه داشته‌اند. این سیاست‌ها سبب شده است قیمت طلا به‌دلیل نقشی که این بازار در جلوگیری از کاهش ارزش دارایی‌های سرمایه‌گذاران در فضای تورمی دارد به ارقامی بی‌سابقه برسد.در عین حال رییس بانک مرکزی اروپا گفته دولت‌های حوزه یورو باید برای کمک به ترمیم اقتصاد این حوزه سیاست افزایش هزینه‌ها را ادامه دهند.

گفتنی است، در ماه‌های اخیر با تشدید نوسانات ارزی، قیمت دلار رکورد 26هزار تومان را هم زده بود ولی بعد از مدتی با ورود بانک مرکزی به بازار قیمت‌ها تا کانال 20هزار تومان هم بازگشت و مدتی نیز در محدوده 22هزار تومان در نوسان بود، اما از روزهای گذشته بار دیگر نوسان صعودی در بازار ارز شکل گرفته است و قیمت ارز وارد کانال جدید قیمتی شد.

گفتنی است، اختلاف نرخ ارز در بازار آزاد و صرافی‌های بانکی در هفته‌های اخیر موجب تشکیل صف‌های طولانی خرید ارز مقابل این صرافی‌ها شده بود؛ عده‌ای به‌نیت کسب سود حدود 6میلیونی ساعات طولانی در صف خرید ارز مقابل این صرافی‌ها منتظر می‌ماندند؛ فروش ارز سهمیه‌ای در صرافی‌های بانکی در روزهای اخیر با جنجال‌هایی همراه بود.بنابراین، صف‌های طولانی و البته جنجال‌برانگیز خرید ارز سهمیه‌ای از صرافی‌های بانکی واکنش بانک مرکزی را به‌همراه داشت و موجب متوقف‌شدن فروش 2200 دلار ارز سهمیه‌ای به هر فرد شد.باتوجه به تأکید بانک مرکزی برای تأمین ارز نیازهای واقعی مشتریان، صرافی‌های بانکی نسبت به تأمین ارز مورد نیاز مصارف 24گانه خدماتی از جمله مسافران، بیماران، دانشجویان و... اقدام می‌کنند و تنها فروش ارز سهمیه‌ای با کارت ملی را متوقف کرده‌اند.قیمت دلار درحالی از کانال ۲۶ هزار تومان عبور کرده که پیش از این بازار ارز یک بار دیگر شاهد ثبت این نرخ برای دلار بود. اما سوال اینجاست که چرا قیمت دلار افزایشی شده است نوسانات اخیر در بازار ارز درحالی همچنان ادامه دارد که باعث ورود قیمت انواع ارز به خصوص دلار به کانال جدید قیمتی شده است.البته در روزهای اخیر بازارهای موازی از جمله سکه، خودرو و مسکن نیز با نوسان صعودی همراه بوده‌اند که طبق اذعان فعالان اقتصادی ریشه اصلی نوسانات اخیر به اتفاقات بورس در یکی، دو ماه گذشته مربوط می‌شود چرا که برخی احتمال می‌دهند سرمایه‌داران جدید در بورس به دلیل ریزش‌های اخیر از ترس ضرر بیشتر وارد سرمایه‌گذاری در بازارهای موازی شده‌اند. اما در بازار ارز دلایل دیگری در کنار اتفاقات اخیر بورس موجب شده تا بار دیگر شاهد رکوردزنی قیمت‌ها باشیم. به نحوی که دلار یک بار دیگر به سقف تاریخی خود رسید و حتی طی یکی، دو روز گذشته از آن هم عبور کرد و به میانه کانال 26 هزار تومان جا خوش کرد. افزایش قیمت ارز بهانه‌ای شده تا قیمت‌ها در بازارهای دیگر نیز با نوسان همراه شود و حتی بهانه‌ای جدید برای گران فروشی در دست بخش‌های دیگر اقتصادی بیفتد.

اکثر صرافان خیابان فردوسی معتقدند دستکاری نرخ‌ها و سیاست‌های دستوری یکی از دلایل مهم افزایش قیمت‌ها در بازار ارز است؛ یکی از فعالان بازار در همین خصوص می‌گوید متاسفانه دست‌کاری نرخ ارز موجب شده تا نرخ دستوری حتی در سامانه نیما هم ثبت شود.او می‌گوید: بسته شدن سقف نرخ فروش و پیشنهاد تبعاتی دارد که از جمله آن ایجاد تعاملات غیرشفاف در معاملات نیمایی و به‌هم ریختگی نرخ معاملات است.این نوع برخورد در سامانه نیما نتیجه‌ای معکوس خواهد داشت و اثر به هم ریختگی نرخ‌ها در بازار مشخص خواهد شد.البته از ظهر محدودیت سقف فروش در نیما برداشته شد؛ بازاری‌ها این موضوع را با عنوان جبران یکی از اشتباهات بازارساز بر شمرده و می‌گویند: یکی از اشتباهات بازارساز که در سامانه نیما انجام شده بود، جبران شد. این امید می‌رود که خریدو فروش ارز به نرخ بازار آزاد در صرافی‌ها آزاد شود تا مردم بتوانند خرید و فروش خود را از طریق صرافی‌ها انجام دهند و دیگر شاهد اشتباهات اینچنینی که در گذشته نیز اتفاق افتاده بود نباشیم.همزمان با افزایش قیمت‌ها در بازار ارز همچنین افزایش نرخ خرید و فروش دلار در صرافی‌های بانکی با بازار آزاد صف‌های طولانی برای خرید ارز مقابل صرافی‌های بانکی تشکیل شده و حاشیه‌هایی را به همراه داشت که در نهایت بانک مرکزی ورود کرده و به صرافی‌های بانکی دستور داد که ارز سهمیه‌ای دو هزار و 200 دلار به هر کارت ملی را دیگر مانند قبل به مشتریان نفروشند؛ بنابراین صف‌های طولانی مقابل صرافی‌های بانکی با حذف ارز سهمیه‌ای برچیده شد اما به گفته فعالان بازار ارز بعد از آن تقاضای خانگی‌ها برای خرید ارز از طریق صرافی‌های دیگر افزایش یافته است. یکی از فعالان بازار ارز در همین ارتباط می‌گوید: با بسته شدن سهمیه دو هزار و 200 دلاری به هر کارت ملی که یک بار در سال و از طریق صرافی‌های بانکی پرداخت می‌شد، تقاضا در بازار غیررسمی و خریداران خانگی فعال‌تر شده و به عبارتی نگرانی از گران شدن ارز افزایش یافته است .به اعتقاد فعالان بازار، بهتر بود بانک مرکزی به جای قطع ارز سهمیه‌ای نرخ آن را به بازار نزدیک می‌کرد و میزان سهمیه را به صورت پلکانی و تدریجی کاهش می‌داد.یکی از صراف‌ها در این ارتباط تاکید کرد: مثلا بانک مرکزی می‌توانست به صورت پلکانی و تدریجی و اضافه کردن مدت زمانی برای خرید بخش دوم یا سوم مثلا دو هزار دلار را به 500 دلار تقسیم کند که براساس آن هر متقاضی این میزان ارز را هر سه ماه بتواند بخرد. یا مثلا سهمیه دو هزار یورو را به 1500 و ... با شیب ملایم کم می‌کرد اما حذف یک‌باره با حاشیه‌هایی همراه شده است.یکی از دلایل دیگر افزایش قیمت ارز در بازار افزایش چشم گیر درهم امارات می‌باشد؛ نرخ درهم امارات هم در بازار نیما و هم بازار آزاد در هفته‌های اخیر افزایش چشمگیر داشته به نحوی که هم‌اکنون قیمت درهم امارات به هفت هزار و 250 تومان رسیده است؛ فعالان بازار معتقدند افزایش قیمت درهم بیانگر بالا بودن تقاضای خرید ارز در بازار است.پیش از این فعالان اقتصادی از نرخ‌های بالا به خصوص در سامانه نیما برای تامین ارز گله داشتند و می‌گفتند با این قیمت‌ها فعالان اقتصادی برای خرید ارز به مشکل می‌خورند چراکه قیمت‌ها کاملا فضایی شده است. یکی از صرافی‌ها درباره اختلاف نرخ دلار در صرافی‌های بانکی با بازار آزاد این‌طور توضیح می‌دهد که افزایش اختلاف نرخ ارز در صرافی‌های بانکی با بازار همواره نتیجه معکوس داشته چرا که با این فاصله قیمتی صرافان خریدار نیستند و عمده خریداران ارز بانک‌ها هستند؛ بنابراین در این شرایط این گمانه مطرح شده که با توجه به شرط فروش اجباری ارز توسط صرافی‌ها به دلیل عدم نگهداری بیش از سه روز ارز صرافان فروشنده ارز با ضرر مواجه شده ولی خریداران و دپوکنندگان با جمع کردن ارز با سود همراه می‌شوند.

فعالان بازار ارز ادامه سیاست دستوری در بازار را توصیه نمی‌کنند و معتقدند تقاضا با این دست کاری‌ها سرکوب نمی‌شود بلکه از شکلی به شکل دیگر تغییر ماهیت می‌دهد. برخی دیگر از صرافی‌ها به وضعیت معاملات در بازار متشکل ارزی گله دارند و می‌گویند عدم فروش درهم به صرافی‌های تضامنی و عدم توانایی صرافان به فروش ارزهای بازارمتشکل مانند قبل، عملا تمامی صرافان را بیکار کرده است. در این شرایط بازار غیررسمی فعال‌تر شده و خدماتی که صرافان نمی‌توانند انجام بدهند به چرخه غیررسمی و زیرزمینی بازار ارز هدایت می‌شود.

افزایش قیمت ارز درحالی همچنان در بازار ادامه دارد و موجب شده در بازار طلا و سکه نیز رکوردهای تاریخی به ثبت برسد که بانک مرکزی در حال عرضه ارز در بازار نیما است و بارها اعلام کرده نیازهای فعالان اقتصادی را تامین می‌کند. اما به نظر می‌رسد آنچه این روزها در بازارهای مختلف در حال ثبت است علاوه بر جنبه‌های اقتصادی و سیاسی بیشتر جنبه روانی داشته و تبعات تصمیمات غلطی است که در گذشته از سوی سیاست‌گذاران اتخاذ و اعمال شده است.

     قیمت جهانی طلا 

به دنبال تضعیف دلار و احتمال اتخاذ لحنی تدافعی توسط فدرال رزرو در پایان نشست دو روزه این بانک قیمت طلا امروز شاهد افزایش بود.قیمت هر اونس طلا با 0.43 درصد افزایش به 1948 دلار و 82 سنت رسید. قیمت فلز زرد در معاملات آتی برای تحویل در ماه دسامبر با 0.49 درصد افزایش به 1957 دلار و 40 سنت رسید.

استفن اینز تحلیلگر موسسه آکسی گروپ در این باره گفت: «بازار طلا منتظر اعلام سیاست فدرال رزرو است.» وی افزود، بانک مرکزی امریکا احتمالا سیاست فعلی خود را تغییر نخواهد داد اما این اعتقاد در بازار شکل گرفته که چنین سیاستی می‌تواند موجب افزایش نرخ تورم شود.

نرخ پایین بهره و احتمال اتخاذ سیاست انبساطی بلندمدت از سوی بانک مرکزی امریکا که می‌تواند به تضعیف بیشتر ارزش دلار بینجامد به افزایش قیمت طلا کمک کرده است.

شاخص ارزش دلار در برابر سبد ارزهای رقیب امروز با 0.1 درصد کاهش مواجه بود. تمرکز اصلی بازار روی اعلام سیاست فدرال رزرو در روز چهارشنبه است. تضعیف ارزش دلار موجب ارزان‌تر شدن طلا برای خریدارانی می‌شود که از ارزهای غیردلاری استفاده می‌کنند. فعالان بازار همچنین در انتظار نشست‌های سیاست‌گذاری بانک مرکزی ژاپن و بانک مرکزی انگلیس در روز پنجشنبه هستند. بانک‌های مرکزی مهم جهان طی ماه‌های گذشته سیاست‌های محرک مالی بی‌سابقه‌ای را به اجرا گذاشته و نرخ بهره را پایین نگه داشته‌اند. این سیاست‌ها سبب شده تا قیمت طلا به دلیل نقشی که این بازار در جلوگیری از کاهش ارزش دارایی‌های سرمایه‌گذاران در فضای تورمی دارد به ارقامی بی‌سابقه برسد. در عین حال رییس بانک مرکزی اروپا گفته دولت‌های حوزه یورو باید برای کمک به ترمیم اقتصاد این حوزه سیاست افزایش هزینه‌ها را ادامه دهند.