جهان‌های موازی ناظران نفتی در 2018
گروه انرژی
واپسین گزارش‌های نهادهای نظارتی بازار نفت که پیش از آغاز سال جدید میلادی منتشر می‌شوند همواره با نکات جالب توجهی همراهند. هر چند بررسی وضعیت آخرین ماه میلادی همواره در اواسط ژانویه سال جدید منتشر می‌شود اما به صورت سنتی، گزارش‌های منتشر شده در دسامبر از اهمیت ویژه‌یی برخوردار هستند. این بار نیز در روزهای 13و 14دسامبر، نماینده دو طیف تولیدکننده و مصرف‌کننده در بازار نفت خام، وضعیت فعلی تولید و مصرف و پیش‌بینی خود از وضعیت بازار در سال 2018 را منتشر کردند. طبق گزارش سازمان کشورهای صادرکننده نفت خام که روز چهارشنبه منتشر شده است، تولید نفت خام اوپک در ماه نوامبر روزانه 133هزار بشکه کاهش یافته است.
ایران نیز سهمی 2هزار و200بشکه‌یی در این کاهش را به خود اختصاص داده و طبق آمار منابع ثانویه در این ماه، روزانه 3میلیون و 818 هزار بشکه تولید داشته است. مساله اساسی در گزارش این ماه اوپک و IEA اما آمار مربوط به تولید و حتی قیمت نیست. نکته‌یی که در این گزارش‌ها نظر رسانه‌های مهم را به خود جلب کرده، تفاوت دیدگاه این دو نهاد ناظر نسبت به وضعیت بازار نفت خام در سالی است که حالا کمتر از 15روز به آغاز آن باقی مانده است. همانطور که می‌شود حدس زد، اوپک نگاهی خوش‌بینانه‌تر به بازار نفت خام دارد و آژانس بین‌المللی انرژی که منافع مصرف‌کنندگان نفت خام را نمایندگی می‌کند، سعی در تعدیل فضا در 2018 دارد. می‌توان با ساده‌سازی این دو گزارش را به «چانه‌زنی» مشتری و فروشنده برای رسیدن به وضعیتی میانه تعبیر کرد. بلومبرگ در گزارشی به تضادهای موجود در نگاه اوپک و IEA به 2018 پرداخته است. مشروح این گزارش را در ادامه می‌خوانید.
در روزهای پایانی هفته گذشته، دو گزارش از سوی دو نهاد مهم بین‌المللی نفتی منتشر شد که هر کدام حاوی پیش‌بینی متفاوتی در رابطه با وضعیت بازار جهانی نفت در سال 2018 بود. گزارش نخست مربوط به سازمان کشورهای صادرکننده نفت(اوپک) و گزارش دیگر را آژانس بین‌المللی انرژی منتشر کرده است.
گزارش اوپک حاوی این خوش‌بینی است که وضعیت مازاد عرضه سرانجام به پایان رسیده و از بین خواهد رفت اما چنین چشم‌اندازی در گزارش آژانس بین‌المللی انرژی دیده نمی‌شود. اوپکی‌ها در آخرین گزارش ماهانه خود در سال 2017 این وعده را داده‌اند که توافق کاهش تولید اعضای این کارتل و همراهان آنها ازجمله روسیه سرانجام مازاد ذخایر بازار را که به مدت 3سال عامل افت قیمت شده بود، محو خواهد کرد. اما آژانس بین‌المللی انرژی که وابسته به کشورهای OECD است و از زاویه دید مصرف‌کنندگان به بازار می‌نگرد، اعلام می‌کند بعید است که مازاد عرضه در سال آینده تغییر خاصی کند.
اما کدامیک از این پیش‌بینی‌ها درست است؟ تحلیل اوپک که پیش‌بینی از بین رفتن کامل مازاد عرضه را کرده یا تحلیل آژانس بین‌المللی انرژی از پیش‌بینی دست نخوردن ذخایر انرژی؟
به نظر می‌آید، پاسخ صحیح هیچ‌کدام است. اوپکی‌ها به عنوان اصلی‌ترین تولیدکننده نفت خام در جهان دوست دارند این موضوع را القا کنند که توافق کاهش تولیدشان اثربخش بوده و مازاد عرضه از بین خواهد رفت تا بدین‌ترتیب قیمت‌ها در بازار افزایش یافته و درآمدهای حاصل از فروش نفت آنها فزونی یابد اما آژانس بین‌المللی انرژی دقیقا در نقطه مقابل اوپک قرار دارد.
اسلاث هانسن، تحلیلگر ساکسوبانک دانمارک در گفت‌وگو با بلومبرگ در این رابطه می‌گوید: «هیچ‌کدام از این پیش‌بینی‌ها نمی‌تواند درست باشد. این آونگ به هر سو که حرکت کند، اثر قابل توجهی بر بازار خواهد داشت».
البته این دو نهاد بین‌المللی در یک چیز اتفاق نظر دارند و آن اینکه توافق کاهش تولید درحال ثمر دادن است. براساس گزارش IEA مازاد ذخایر نفت خام در کشورهای پیشرفته از 291میلیون بشکه در ماه نوامبر 2016 به 111میلیون بشکه در ماه اکتبر 2017 رسیده است اما اختلاف آنها از جایی که به آینده مربوط است، آغاز می‌شود. کارتل تولیدکنندگان نفت پیش‌بینی می‌کند که تا اواخر سال 2018 روند تعادل مجدد بازار تکمیل خواهد شد و ذخایر نفت خام به میزان 130میلیون بشکه کاهش پیدا خواهد کرد. در نقطه مقابل، آژانس بین‌المللی انرژی اعتقاد دارد رشد عرضه در سال 2018 از تقاضا تجاوز خواهد کرد.
هر دو سازمان پیش‌بینی کرده‌اند که در 6 ماهه نخست سال آینده میلادی، تقاضای جهانی برای نفت خام اوپک حدود 32میلیون و 300هزار بشکه در روز خواهد بود. اما راه آنها در 6 ماهه دوم از یکدیگر جدا می‌شود. اوپکی‌ها معتقدند که در 6 ماهه دوم تقاضا برای نفت تولیدی آنها حدود یک میلیون و 700هزار بشکه افزایش خواهد یافت و از این رو آنها نیازمند این هستند که تولید خود را به 34میلیون بشکه در روز برسانند. اما پیش‌بینی آژانس بین‌المللی انرژی خیلی خیلی متفاوت از پیش‌بینی اوپک است. این نهاد غربی انتظار رشدی 400هزار بشکه‌یی برای تقاضای نفت خام اوپک در 6 ماهه دوم را دارد که سطح آن را به 32میلیون و 700هزار بشکه در روز خواهد رساند.
به گزارش«تعادل» به نقل از بلومبرگ، اولیویر جاکوب کارشناس موسسه بین‌المللی پتروماتریکس در رابطه با این اختلاف نظر می‌گوید:«اوپک و IEA در 6 ماهه نخست 2018 در یک جهان زندگی می‌کنند اما دنیای آنها در 6 ماهه دوم از هم جدا خواهد شد. اوپک قائل به رشد شدید در تقاضای نفت است و آژانس بین‌المللی انرژی قائل به رشد شدید در عرضه نفت غیراوپک.»
آژانس و اوپک علاوه بر اختلاف در پیش‌بینی تقاضا، تفاوت نظری جدی در رابطه با پیش‌بینی وضعیت عرضه نفت تولیدکنندگان غیراوپکی نیز دارند. درحالی که کارتل نفتی انتظار دارد که تولید رقبایش در سال آینده به میزان یک میلیون بشکه در روز افزایش پیدا کند، آژانس بین‌المللی انرژی که نهادی وابسته به رقبای اوپک است، پیش‌بینی رشد یک میلیون و 600 هزار بشکه‌یی را دارد.
ریشه اختلاف نظر در نفت شیل امریکاست. عاملی که منجر به وضعیت مازاد عرضه در بازارهای جهانی شد و اوپک اکنون مشغول مبارزه با آن است. هر چند اوپک پیش‌بینی خود از افزایش تولید امریکا را افزایش داده و قائل به رشد 720هزار بشکه‌یی در تولید این نفت غیرمتعارف در سال 2018 شده است اما کماکان این پیش‌بینی به میزان 20درصد کمتر از پیش‌بینی آژانس بین‌المللی انرژی است.
تاماس وارگا، تحلیلگر موسسه پی‌وی‌ام در گفت‌وگو با بلومبرگ اظهار کرد:«بی‌اطمینانی حول تولید نفت شیل در سال آینده منتج به تفاوت دیدگاه در رابطه تصویر بنیادین بازار در سال 2018 شده است».
منابع آگاه به بلومبرگ گزارش داده‌اند که چند روز پیش از برگزاری نشست 173 اوپک در تاریخ 30نوامبر، این سازمان گروهی از کارشناسان را دعوت کرد تا خلاصه‌یی از چشم‌انداز تولید نفت شیل امریکا را به آنها ارائه کند. اما اختلاف و واگرایی نظرات در رابطه با تولید نفت خام امریکا نگران‌کننده بود. اندی هال، یکی از مدعوین به آن نشست اوپک بود. وی به غیرقابل پیش‌بینی بودن تولید نفت شیل استناد کرده و آن را یکی از دلایل تعطیلی شرکت پرچمدار خود در زمینه پوشش ریسک در تابستان عنوان کرد.
خالد الفالح، وزیر انرژی عربستان سعودی در سخنان خود در نشست اخیر اوپک در وین، چشم‌انداز آژانس بین‌المللی انرژی برای سال 2018 را «شدیدا» بدبینانه خواند. به گزارش «تعادل» به نقل از بلومبرگ، نشانه‌های وجود دارد که رشد تولید نفت شیل امریکا درحال کاهش است. به نظر می‌رسد که حفاری شرکت‌های امریکایی با توجه به کاهش هزینه‌ها و افزایش بهره‌وری با محدودیت مواجه شده است و سرمایه‌گذاران درحال اصرار کردن برای توزیع سود به جای سرمایه‌گذاری جدید با هدف رشد تولید هستند. با این حال بانک‌ها و موسسات صاحب نام جهانی همچون سیتی‌گروپ، گلدمن‌ساک و کامرزبانک هشدار می‌دهند که اوپکی‌ها کماکان اثر انقلاب شیل امریکا را دست‌کم می‌گیرند.
کارستن فریتسچ، تحلیلگر بانک آلمانی کامرز اعتقاد دارد:«ایالات متحده به تنهایی می‌تواند تقریبا تمامی آن رشدی که اوپکی‌ها برای عرضه جهانی در سال 2018 پیش‌بینی کرده‌اند را محقق کند. بنابراین بدون هیچ پرسشی پیش‌بینی آژانس بین‌المللی انرژی(نسبت به پیش‌بینی اوپک) متقاعدکننده‌تر است».
