نسیم کاهش فاصله طبقاتی وزیدن گرفت
ضریب جینی مفهومی اقتصادی است که درجه برابری توزیع درآمد را نشان میدهد. این شاخص ارقام بین 0 تا 1 را در برمیگیرد که هرچه این رقم بیشتر باشد، دلالت بر شکاف و نابرابری درآمدی بیشتر در یک کشور است. بهتازگی بانک مرکزی در گزارشی از توقف و کاهش افزایش فاصله طبقاتی در ایران خبر داده است. با توجه به اینکه ضریب جینی به عنوان شاخصی برای اندازهگیری نابرابریهای توزیع درآمد و پارامتری برای قضاوت عملکرد اقتصادی یک دولت شناخته میشود، چنانچه این ادعای بانک مرکزی صحت داشته باشد، میتوان گفت دولت یازدهم نه تنها در کنترل تورم و افزایش رشد اقتصادی موفقیت کسب کرده بلکه در کاهش نابرابری اجتماعی و اقتصادی نیز موفقیتآمیز عمل کرده است.
این ادعای بانک مرکزی به این معناست که ضریب جینی ایران به سمت صفر میل کرده و فاصله طبقاتی در جامعه کمتر و توزیع درآمدها عادلانهتر شده است. البته مثبت شدن نرخ رشد اقتصادی و کاهش تورم طی ماههای گذشته از یکسو همچنین جلوگیری از بدتر شدن شرایط اقتصادی به ارث رسیده از دولت دهم، از سوی دیگر میتواند گواهی بر این موضوع باشد. با توجه به اینکه طبق آمار منتشر شده از سوی بانک مرکزی ضریب جینی از 0.3834 در سال ۱۳۹۱ به 0.3944 در سال ۱۳۹۲ افزایش یافته است.
مقایسه حداقل دستمزد در سال گذشته که ماهانه حدود ۴۸۷هزار تومان بود با متوسط هزینه ماهانه گروه خوراکیها و آشامیدنیها در این سال که براساس نتایج مقدماتی بررسی بودجه خانوار در مناطق شهری ماهانه به ۶۲۲ هزار تومان میرسد بیانگر آن است که حداقل دستمزد پرداختی به کارگران بهطور متوسط حدود ۷۸درصد هزینه این گروه را پوشش میدهد.
درحال حاضر نسبت به آمار و ارقام ارایه شده از سوی دولت انتقادهای فراوانی صورت میگیرد و برخی از کارشناسان چنین آمارهایی را غیرواقعی میدانند. حتی اخیرا سریعالقلم، استاد دانشگاه درجمع فعالان اقتصادی گفت برخیها به آمار و ارقام توجهی ندارند و قضاوت خود را از قبل کردهاند.
با در نظر گرفتن اینکه ضریب جینی تا سال ۱۳۸۷ روند کاهشی داشته اما در سال ۱۳۸۸ با افزایش روبهرو شد اما از سال ۱۳۸۹ همزمان با اجرای قانون هدفمندسازی یارانهها به رقم 0.3813 رسید و در سال ۱۳۹۰ به کمترین میزان خود در سه دهه اخیر (0.3750) رسید. طبق آمارها فاصله طبقاتی در دوران اجرای برنامههای اول و دوم توسعه که مقارن با دوران ریاستجمهوری هاشمیرفسنجانی بود، افزایش یافت همچنین این فاصله در دولت احمدینژاد با توجه به رشد تورم و قیمت مسکن و کالاهای مصرفی و گسترش فقر نسبی در کشور افزایش یافت. مرور اعداد توزیع درآمد در دولت نهم حاکی از آن است که 2درصد از درآمد کشور در اختیار 10درصد فقیرترین لایه جامعه بود و در همین حال 34درصد درآمد در اختیار 10درصد ثروتمندترین اقشار جامعه ایران است. این آمار به آن معنی است که 30درصد قشر ثروتمند جامعه ایرانی بیش از 83.6 درصد درآمد جامعه ایران را بهخود اختصاص دادهاند و 30درصد فقیرترین لایه جامعه نیز تنها 7.1درصد درآمد و قشر متوسط در ایران نیز تنها 10درصد درآمد را در اختیار دارند.
همچنین براساس آمار بودجه خانوار که از سوی مرکز آمار ایران منتشر میشود، بالاترین دهک در ایران 20 برابر فقیرترین خانوارها مصرف میکنند درحالی که براساس شاخصهای بینالمللی نسبت هزینه دهک بالا به دهک پایین درکشورهای توسعهیافته حدود 8 درصد است. این فاصله بسیار زیاد میان ایران با کشورهای توسعهیافته یکی از شواهدی است که از عدم توسعهیافتگی ایران و شکاف عظیم طبقاتی حکایت دارد.
دوران برنامه سوم بهترین
نمره ضریب جینی
یک کارشناس اقتصادی در گفتوگو با «تعادل» گفت: بهترین عملکرد و آمار درخصوص کاهش فاصله طبقاتی متعلق به دولت روحانی است که ضریب جینی در این دولت به سمت صفر میل کرد. مهدی تقوی افزود: ضریب جینی در دولت هاشمیرفسنجانی بهدلیل دنبال کردن سیاستهای تعدیل اقتصادی، افزایش یافت که این روند افزایش فاصله طبقاتی در دولت احمدینژاد شدت پیدا کرد.
وی در مورد گفتههای بانک مرکزی درخصوص توقف افزایش فاصله طبقاتی اضافه کرد: از دو منظر میتوان به این آمارها نگاه کرد، نخست اینکه وضعیت معیشتی و درآمدی همه مردم از دهک اول تا دهم رو به زوال رفته و همین امر سبب شده تا فاصله بین دهکها کمتر و ضریب جینی متوقف شده یا بهبود یابد. تقوی ادامه داد: طی سالهای گذشته یعنی در دولت احمدینژاد شاهد وضعیت اسفباری در حوزه توزیع عادلانه درآمد بودیم و در این دولت طبقه متوسط و پایین جامعه فقیرتر شدند.
وی گفت: اقدامات اشتباه بسیار زیادی را در دولت احمدینژاد شاهد بودیم که یکی از آنها اجرای طرح هدفمندی یارانههاست که برخلاف رسالتی که این طرح داشت، سبب شد توزیع درآمد در جامعه بهتر نشود. این کارشناس اقتصادی گفت: اقدامی که دولت باید انجام دهد، این است که میل ضریب جینی به سمت صفر به معنای بهبود وضعیت اقتصادی و معیشتی تمام اقشار جامعه بهویژه دهک پایین جامعه و قشر متوسط باشد. همچنین یک کارشناس اقتصادی دیگر درخصوص وضعیت ضریب جینی و شکاف طبقاتی به ایرنا گفت: افزایش سطح قیمتها و پایین بودن بهرهوری از مهمترین دلایل شکاف طبقاتی است. محمدحسین فاتحی با بیان اینکه از سالهای قبل افزایش سطح قیمتها و پایین بودن بهرهوری در ایران وجود داشته، اظهار کرد: هرچند براساس آمار اعلامی نرخ تورم در کشور روبه کاهش است اما افزایش سطح عمومی قیمتها وجود دارد ضمن آنکه میزان بهرهوری نیز تغییر چندانی نداشته است. این کارشناس مسایل اقتصادی با تاکید بر اهمیت برنامهریزی مستمر و طولانی برای بهبود ضریب جینی درکشور تصریح کرد: با برنامهریزی مناسب و کارآمدی دولت میتوان اختلاف شکاف طبقاتی را کاهش داد. فاتحی، تغییر بهرهوری و ایجاد
سیاستهای توزیع درآمد را برای اقتصاد کشور ضروری دانست و افزود: با کاهش نرخ تورم افزایش شکاف طبقاتی کمتر میشود بنابراین رشد شکاف کم شده است. محمدقلی یوسفی یکی دیگر از کارشناسان اقتصادی نیز در این خصوص به ایرنا گفت: شاخص ضریب جینی نشاندهنده وضعیت کشور بهصورت کلی است. وی ادامه داد: در عین حال شاخص ضریب جینی مشخص نمیکند که چه گروههایی از جامعه وضعیتشان بهبود یافته یا آنکه چه گروهی وضعیت درآمدی آنها بدترشده است. این کارشناس مسایل اقتصادی با تاکید بر اینکه ضریب جینی نشاندهنده شاخص کلی است، گفت: ضریب جینی معمولا با رکود اقتصادی بهبود مییابد. یوسفی ادامه داد: البته نباید این نکته را فراموش کرد که توزیع یارانهها در جامعه و توجه به اقشار روستایی باعث شده بخش وسیعی از افراد جامعه که درآمد کمی داشتند، وضعیتشان بهبود یابد.
دولت فاصله طبقاتی را کاهش دهد
جعفر قادری، عضو کمیسیون برنامه و بودجه مجلس در گفتوگو با «تعادل» با تاکید بر اینکه دولت باید برای کاهش فاصله طبقاتی درجامعه برنامهریزی دقیق و صحیحی داشته باشد، گفت: میل ضریب جینی به سمت صفر زمانی محقق میشود که دولت عملکرد قابل قبولی در حوزه اقتصادی داشته باشد.
این نماینده مجلس افزود: اگر طرحهای نیمهکاره عمرانی در سالهای آینده به اتمام برسد و از سوی دیگر وابستگی بودجه به درآمدهای نفتی کاهش یابد، وضعیت اقتصاد ایران تا حدودی بهبود خواهد یافت.