«مدیریت کارآمد» حلقه گمشده پویایی صنایع
چندی پیش محمدرضا نعمت‌زاده وزیر صنعت، معدن و تجارت در همایش نقش بانک‌های توسعه‌یی در توسعه اقتصاد کشور گفت، با مدیران سنتی نمی‌توان به توسعه رسید و امروز دیگر مدیریت سنتی و مدیر سنتی کارایی ندارد؛ از این رو، باید مدیران را با تجربیات و علوم روز تجهیز کنیم. این اظهارات در شرایطی ازسوی مقام عالی وزارت صنعت عنوان شده است که رکود همچنان بر سر صنایع و معادن سایه افکنده به‌ویژه واحدهای کوچک و متوسط با مشکلات متعددی ازجمله کمبود نقدینگی و سرمایه در گردش مواجه هستند.
در همین حال، علیرضا شجاعی کارشناس مسایل راهبردی درباره بهره‌وری نیروی صنعتی و اثر آن بر چرخه صنعت می‌گوید: متاسفانه ساختارهای بنگاه‌ها در بخش دولتی و بخش خصوصی کشور همچنان سنتی بوده و هنوز به سمت و سوی ساختارهای نوین و دانش‌بنیان حرکت نکرده است.
شجاعی می‌افزاید: یکی از مشکلات عمده‌یی که امروزه ساختار مدیریتی کشور به‌ویژه در بخش دولتی در زمینه بهره‌وری نیروی انسانی از آن رنج می‌برد این است که تجارب مفید گذشتگان مستندسازی نشده یا به‌شدت توسط مدیران جدید به دلایل واهی و اغلب غیرکارشناسی در بدو ورود طرد و کنار گذاشته می‌شود درحالی که در این شیوه، در مقایسه با مدیران دیگر کشورها عقب هستیم. درواقع در چرخه مدیریتی ایران چه در دولت یا بخش خصوصی، به‌دلیل قبول نداشتن یکدیگر، بارها و بارها چرخ اختراع می‌شود که این موضوع خود لطمه‌های جدی را به حوزه صنعت و تجارت وارد می‌کند. اگر هر مدیر باور کند که روی دوش موفقیت مدیر قبلی ایستاده آنگاه، نگاه توسعه‌یی شکل می‌گیرد. پس برای توسعه صنعتی ابتدا باید فرهنگ صنعتی در مدیران تقویت شود.
استعدادیابی و جانشین پروری
به اعتقاد وی، در فضای مدیریت باید چندین مولفه به‌صورت جدی درنظر گرفته و انجام شود تا ما شاهد ارتقای بنگاه‌های فعال موجود و نظام مدیریتی کشور باشیم. درواقع موضوع استعدادیابی و جانشین‌پروری در زمره مواردی است که در این زمینه به آن کمتر توجه شده است، به‌عنوان مثال صاحبان صنایع مطرح دنیا در چند سال آخر مدیریتی خود تنها به فکر جانشین‌پروری و ویژگی‌های مفید یک فرد برای اداره محیط کسبوکار خود هستند، این نوع فعالیت‌ها و بررسی ویژگی‌های افراد خود باعث جلوگیری از سوءمدیریت در آینده می‌شود.
وی ادامه می‌دهد: مثلا در برخی بنگاه‌های ژاپنی، یکی از کارهایی که افراد تا قبل از موعد بازنشستگی باید انجام دهند مستندسازی تجربیات‌شان است، بنابراین با این شیوه اقدامات می‌توان اثر مستقیمی را بر افزایش بهره‌وری نیروی انسانی برجای گذاشت و بنگاه‌ها را پویاتر از گذشته به ادامه فعالیت فرا خواند.
شجاعی درمورد نحوه ساختار بازنشستگی در ایران می‌گوید: در سیستم اداری کشورمان تا ۳نفر به مرحله بازنشستگی نرسیده و از سیستم خارج نشده باشند، فرد دیگری اجازه جایگزین شدن ندارد. از این رو، نیروی تازه‌کار از تجربیات فرد گذشته بهره‌مند نمی‌شود. بنابراین این نوع معضلات اثر جدی بر کاهش بهره‌وری دولتی برجای می‌گذارد.
وی ادامه می‌دهد: در دنیا مبحثی را تحت عنوان کانون‌های ارزیابی در سیستم اداری خود مدنظر دارند که براساس یک‌سری ویژگی‌ها، نیروی انسانی خود را مورد بررسی قرار می‌دهند تا افرادی شایسته را برای تصدی مدیریتی خاص انتخاب کنند. همان که ما در ایران شایسته‌سالاری می‌گوییم و در دین اسلام هم بر آن تاکید شده است. درواقع این نوع ارزیابی‌ها در بنگاه‌های مختلف می‌تواند براساس ویژگی‌هایی چون مهارت ادراکی، مهارت ارتباطی، شم تجاری، رهبری و مدیریت افراد ارزیابی شود.
شجاعی اظهار می‌کند: فرآیندهای توسعه‌یی مدیران یا به‌روز شدن افراد نیز ازجمله نکات حایزاهمیت در دنیا محسوب می‌شود که این مورد در تاکیدات وزیر صنعت معدن و تجارت نیز نمایان است. این موضوع، تنها در پزشکان قابل رویت است و آنها موظفند هر از چندی در دوره‌های بازآموزی شرکت کرده و خود را در حوزه تخصصی خود به‌روز کنند درحالی که در مدیریت حوزه‌های تجاری، صنعتی و صنفی این ضعف کاملا مشاهده می‌شود. از این رو، به نظر می‌رسد دوره‌های بازآموزی در این حوزه‌ها باید اجباری شود تا روند توسعه شکل گیرد. با مدیران توسعه نیافته نمی‌توان کشور را توسعه یافته کرد. تحول نیازمند مدیران تحول‌گراست. مدیرانی که معطوف به آینده‌اند و نه خیره در گذشته. مدیرانی که نگاه جهادی دارند نه نگاه روزمرگی.
وی تصریح می‌کند: ترکیب نیروی انسانی از لحاظ تحصیلی در بنگاه‌های صنعتی، تجاری و معدنی ضعیف است و این موضوع باعث کاهش بهره‌وری موجود شده است. درواقع در این مدت نیز وزیر صنعت معدن و تجارت سعی بر حفظ شرایط موجود و بقای بنگاه‌ها در حوزه صنعت، معدن و تجارت داشته و کمتر به امر توسعه توجه کرده است. اینکه وزیر صنعت به‌تازگی تاکید کرده که باید مدیران به دانش و تجربیات روز مجهز شوند و امروز دیگر مدیریت سنتی و مدیر سنتی کارایی ندارد و اینکه امروز در دنیای فراصنعتی زندگی می‌کنیم و با مدیران سنتی نمی‌توان در این شرایط توسعه ایجاد کرد و باید آنها را به‌طور جدی آموزش داد. اینها نکات بسیار مهمی است که امیدوارم در آن وزارتخانه همچنین در سطح دولت مورد توجه قرار گیرد.
سوءمدیریت در واحدهای صنعتی
سیدعبدالوهاب سهل‌آبادی رییس خانه صنعت، معدن و تجارت ایران نیز در واکنش به سخنان وزیر صنعت، معدن و تجارت مبنی بر اینکه با مدیران سنتی نمی‌توان به توسعه رسید، می‌گوید: امروزه نه تنها در بخش صنعت بلکه در دیگر بخش‌ها نیز اگر مدیریت به‌روز وجود نداشته باشد، افراد در چرخه فعالیت با مشکلات عدیده‌یی رو به‌رو خواهند شد، درواقع این موضوع در صنایعی که هر روز به اطلاعات و فناوری روز مواجه هستند، بیشتر نمایان است. سهل‌آبادی ادامه می‌دهد: این روزها باتوجه به اینکه واحدهای صنعتی با مشکلات بسیاری دست‌و‌پنجه نرم می‌کنند شاهد نبود یا ضعف مدیریت در واحدهای کوچک و بزرگ صنعتی هستیم. به گفته وی، امروزه برای ارتقای بهره‌وری در حوزه صنعت کشور مدیریت یکپارچه و خاص را در بخش‌هایی همچون منابع انسانی و تکنولوژی‌های به‌روز صنعتی خواستاریم.
وی می‌افزاید: مدیریت نقش اساسی را در واحدهای تولیدی و صنعتی دارد و صحبت‌های وزیر صنعت نیز در این رابطه قابل تطبیق است. بی‌شک مدیریت یک وزارتخانه تجمیع یافته کار آسانی نیست و یکشبه نمی‌توان شاهد معجزه از سوی وزیر صنعت بود. سهل‌آبادی تصریح می‌کند: به دفعات سوءمدیریت واحدهای صنعتی را از نزدیک شاهد بوده‌ایم، درواقع برای از بین بردن این معضل صاحبان صنعت باید دارای امتیاز علوم و فنون کافی باشند. این روزها مدیریت مالی یکی از بحث‌های مهم به شمار می‌رود که آشنایی با این علم برای مدیرمالی یک مجموعه صنعتی و تولیدی بحثی الزام‌آور تلقی می‌شود.
صنعت نیازمند تجهیزات و مدیریت مدرن
وی می‌گوید: قطعا مدیران امروز باید به نسل جدید بها دهند و تجربیات خود را دست به دست به آیندگان منتقل کنند و در عوض نیز نسل جدید امتیازات امروز را به صاحبان گذشته ارایه دهند تا فضای کسبوکار با روند بهتری حرکت کند. درواقع همان‌طور که در حوزه صنعت نیازمند تجهیزات و تکنولوژی نو هستیم، درباره نوع مدیریت کردن واحدها و آموزش نیروی انسانی نیز حرکت انقلابی را باید در دستور کار خود قرار دهیم که این اقدامات خود نقش موثری در تولید برجای خواهد گذاشت.
وی درباره نوع مدیریت حوزه صنعت، معدن و تجارت می‌افزاید: دولت یازدهم در بدترین شرایط ممکن سیاسی و اقتصادی کشور، به کار اجرایی ورود پیدا کرد بنابراین باوجود شرایط سخت نمره دادن در مورد نحوه عملکرد وزیر صنعت کار دشواری است.
سهل‌آبادی در پاسخ به اینکه در حوزه صنعت و معدن چه میزان از افراد متخصص به کار گرفته شده، می‌گوید: در زمینه ارتباط صنعت و دانشگاه سال‌هاست که رنج می‌بریم این درحالی است که هر سال شاهد خروجی دانشجویان با رشته‌های متفاوت هستیم. در حال حاضر نیز صنعت و معدن کشورمان از نبود نیروی‌های کارآمد و متخصص در حوزه خود فقیر است.
ضعف مدیریت بحث عجیبی نیست
مهدی پورقاضی رییس کمیسیون صنایع اتاق بازرگانی نیز درباره نقش مدیریت و کارایی آن در حوزه صنعت می‌گوید: متاسفانه امروز شاهد مدیریت سنتی در صدر فعالیت‌های کشور هستیم. باوجود دنیای مدرن امروز ما نیز نیازمند دانش و تجربیات به‌روز در فعالیت‌های تعیین‌کننده کشور هستیم.
وی می‌گوید: این روزها باوجود نبود فضای مساعد در حوزه کسبوکار کشور، ضعف مدیریت بحث عجیبی نیست، چراکه ایران طبق آمارهای جهانی از نظر فضای کسبوکار، فساد اداری، جذب سرمایه‌گذار و... رتبه غیرملموسی دارد، بنابراین در این شرایط یک مدیر صنعتی نمی‌تواند کارایی مفیدی داشته باشد. به گفته وی، در فضای کنونی کشور یک مدیر صنعتی برای رفع موانع پیش‌روی تولید تلاش می‌کند، بنابراین کاهش کیفیت مدیریت حرف عجیبی نیست. درواقع ۸۰درصد مشکلات از عوامل بیرونی نشات می‌گیرد که این موضوع ضعف مدیریت را در پی دارد.
