افقهای مراودات 50ساله انرژی تهران-لندن
گروه انرژی زهره اکرمی
سابقه روابط ایران و انگلیس در حوزه انرژی به کشف نخستین چاه نفتی در ایران برمیگردد. همزمان با تعریف واژه انرژی در ایران، ردپای انگلیس بر نقشه ایران محسوس است. امروزه اما معادلات تغییر کرده است، تحریمهای ایران برداشته شده و همزمان بریتانیا از اتحادیه اروپا خارج. اما آنچه در گذر این زمان ثابت مانده است، رفت و آمد دیپلماتهای دو کشور محسوب میشود. برق، گاز، آب و فاضلاب دوشنبه شب، بهانه سفر وزیر نیرو برای دیدار با صاحبنظرانی در انگلیس شد که بازار ایران را بزرگترین بازار نوظهور از زمان فروپاشی شوروی خوانده بودند. «تعادل» در این گزارش محورهای دیدار و مذاکره وزیر نیرو در سفر خود به لندن و همچنین معرفی تعدادی از شرکتهای مطرح حوزه انرژی در بریتانیا را بررسی کرده است.
شامگاه روز دوشنبه وزیر نیرو همراه با هیاتی تخصصی در پی جلب سرمایهگذاری در حوزه انرژی راهی لندن شد. بر اساس برنامه منتشر شده از سوی وزارت نیرو، حمید چیتچیان طی سفر سه روزه خود به انگلیس برای جلب همکاری با شماری از مسوولان دولت بریتانیا در حوزه آب و فاضلاب و نیرو دیدار میکند. ازجمله اصلیترین اهداف این دیدار، تبادل تجربیات در زمینه خصوصیسازی شرکتهای فعال در بخش آب و برق عنوان شده است. دیدار و گفتوگو با مدیر بازرگانی و سرمایهگذاری انگلیس و آلیستر وود از کارشناسان وزارت خارجه انگلیس و مدیر بخش توربینهای گازی از دیگر برنامههای وزیر است. همچنین ملاقات با مسوولان خدمات و بازاریابی شرکت زیمنس در انگلیس در دستور کار وزیر است.
زیمنس پیش از این نیز در اردیبهشت ماه سال جاری در راستای گسترش فعالیتها و همکاریها، دو تفاهمنامه با شرکت ملی نفت ایران، شرکت ملی گاز ایران و شرکت توربو کمپرسور نفت امضا کرد. بر اساس این دو تفاهمنامه، طرفین ضمن بررسی سیستمهای موجود و برنامههای آتی شرکت ملی نفت و شرکت ملی گاز ایران، اقدام به تدوین روشهای بهینهسازی و کاهش مصرف انرژی خواهند کرد.
ملاقات با امبر رود، وزیر 63ساله انرژی و آب و هوای انگلیس و همسر«ای ای جیل»، نویسنده و منتقد انگلیسی و همچنین لرد لامونت، نماینده تجاری نخست وزیر انگلیس در ایران و رییس اتاق بازرگانی ایران و انگلیس که پیش از این اظهار کرده بود بازار ایران بزرگترین بازار نوظهور از زمان فروپاشی شوروی است ازجمله برنامههای ملاقاتی حمید چیتچیان در لندن است.
به گزارش «تعادل» دیدار با رییس اجرایی بانک لویدز نیز جزو آخرین برنامههای وزیر در سفر به لندن است. به گزارش «تعادل» بانک لویدز ازجمله موسسات مالی بود که در دوران تحریم ایران از طریق دوبی و توکیو اقدام به جابهجایی ارز در سالهای 1995 تا 2007 برای ایران میکرد. این بانک در سال 2009 توسط وزارت دادگستری امریکا ملزم به پرداخت جریمه 350میلیون دلاری به دولت امریکا شد و از همه مهمتر اینکه موظف شد تا سابقه همه نقل و انتقالات بانکی ایران را در اختیار مقامات امریکایی بگذارد.
وزیر به همراه تیم خود همچنین نشستی با تیم موسسه «خانه آسیا» در لندن خواهد داشت. به گزارش «تعادل» و به نقل از وبسایت این موسسه، حمید تهرانفر سخنگوی امور بینالملل بانک مرکزی در گفتوگو با این موسسه عنوان کرده است که وزیر نیرو خواستار جلسهیی خصوصی با مسوولان خانه آسیاست. طبق این گزارش، اعضای تیم مذاکره ایرانی متشکل از رحیم میدانی معاون امور آب و آبفای وزارت نیرو، علی اصغر قانع معاون برنامهریزی و توسعه شرکت مهندسی آب و فاضلاب کشور، آرش عنصری مدیر امور بینالملل و تجهیز منابع بانک صنعت و معدن، بهرام طاهری مشاور وزیر نیرو در امور محیط زیست، ایمنی و بهداشت کار، محمد کبیری مشاور و نماینده ویژه وزیر در سرمایهگذاری و علیشیر اطهار کارشناس انرژی را معرفی کرد. محور اصلی مذاکرات با موسسه خانه آسیا، محورهای سرمایهگذاری در ایران در بخش انرژی اعلام شده است.
از انرژی بریتانیا چه خبر؟
روزنامه تلگراف چاپ لندن پیش از این در گزارشی چند شرکت معتبر حوزه انرژی در بریتانیا را معرفی کرده بود. شرکتهای حوزه انرژی در بریتانیا حداقل در سالهای اخیر اغلب به سوی گسترش انرژیهای تجدیدپذیر حرکت کردهاند. حتی بریتیش پترولیوم یکی از قدیمیترین شرکتهای نفتی انگلیسی، در راستای همین اتفاقها لوگوی خود را به لوگویی سازگارتر با شعارهای محیط زیستی تغییر داد.
«اکتوریسیتی» نخستین شرکت انرژی سبز در بریتانیاست که در نهایت مفهوم «گاز سبز» را در سال 2010 به بریتانیا معرفی کرد. «گود انرژی» دیگر شرکت فعال و مطرح حوزه انرژی در بریتانیاست که در سال 1999 توسط ژولیت داونپورت از فارغالتحصیلان آکسفورد و علاقهمند به حوزه تغییرات اقلیمی، تاسیس شد. این شرکت به 66هزار مشترک، انرژی عرضه میکند.
«ابیکو» دیگر شرکت این حوزه و تنها شرکت غیرانتفاعی حوزه انرژی در بریتانیا محسوب میشود که با بیش از 60هزار مشترک فعالیت دارد. این شرکت از سوختی استفاده میکند که از 44درصد زغال سنگ، 28درصد گاز طبیعی، 2درصد سوخت هستهیی، 24درصد سوخت تجدید پذیر و 2درصد مواد دیگر تشکیل شده است.
«اوو انرژی» دیگر شرکت فعال و دارای یکی از پرسرعتترین رشدها در میان شرکتهای حوزه انرژی انگلیس است. این شرکت مستقر در بریستول از سال 2009 تاکنون توانسته است 400هزار مشتری را به دست بیاورد. فعالیت «اوو انرژی» در حوزه گاز و برق است. «یوتیلیتی ویر هاوس» نام دیگر شرکتی است که نوع جالب توجهی از فعالیت در حوزه انرژی را دنبال میکند. این شرکت با وجود تعداد بالای مشترکان، نامی نسبتا شناخته نشده است چراکه طبق شعار خودشان «پول مشتریان را برای تبلیغات گرانقیمت» صرف نمیکنند. «یوتیلیتی ویر هاوس» نوعی از خدمات انرژی بدون مالیات را به مشتریان خود ارائه میدهد.
پیشنیازهای ایران برای جذب سرمایه خارجی
ایران که در بخش سرمایهگذاری در حوزههای برق و گاز ضعیف عمل کرده است، میتواند با بهرهگیری از تجریبات کشورهای موفق، فرصتهای سرمایهگذاری برای خود تعریف کند. از سوی دیگر طبق آخرین گزارش ارائه شده توسط بانک جهانی، سرمایهگذاری در بخش انرژیهای تجدیدپذیر بیش از نیمی از سرمایهگذاری در بخش خصوصی در سال 2015 را شامل میشود که این قضیه نشاندهنده یک جهش بزرگ به سمت تولید پاک و کم کربن است. مشکلات زیست محیطی امروزه بلا استثنا گریبانگیر تمام کشورهای دنیاست و ایران نیز به ناچار باید در راستای آن حرکت کند.
در این بین فراهمسازی بستر مشارکت برای افزایش نقش و سهم بخش خصوصی، نیازمند اصلاحات ساختاری، قانونی، حقوقی، اقتصادی و اجتماعی بسیار متنوعی است. سرمایهگذار بخش خصوصی خواهان اطمینان از مالکیت بر داراییهایش بوده و زمینههای جذاب و سودده را برای مشارکت انتخاب میکند. قوانین مالیاتی پایدار، شرایط رقابتی ضدانحصار، قوانین حاکمیتی شفاف و... از الزامهای کاهش ریسک برای ورود سرمایه بخش خصوصی در اقتصاد دولتی محسوب میشود.
پیش از این نیز وزارت نیرو گامهایی در جهت توسعه خصوصیسازی برداشته بود و با تعریف سه چشمانداز در جهت آن گام بر میداشت که شامل سه پلکان میشد؛ بررسی تجارب خصوصیسازی در جهان، مطالعه وضعیت کنونی شرکتهای آب و فاضلاب کشور و در نهایت ترسیم مسیر خصوصیسازی. در مرحله نخست سه مدل پایه در اداره صنعت آب و فاضلاب مورد مطالعه قرار گرفت. در این سه مدل متفاوت که در کشورهای انگلیس، هلند و فرانسه به کار گرفته شدهاند، سهم و نحوه مشارکت بخش خصوصی مورد تحلیل قرار گرفت. در این سه مدل نقش بخش خصوصی از نقش حداکثری تا حداقلی تغییر میکند و در هر سه مورد شواهدی دال بر بهبود عملکرد در سالهای اخیر دیده میشود. در مرحله دوم شرایط و ویژگیهای صنعت آب و فاضلاب، همچنین تجارب خصوصیسازی در چندین کشور مختلف به تفضیل مورد بررسی قرار گرفت. در مرحله پایانی نیز، با تحلیل صنعت آب و فاضلاب کشور و چالشها و موانع پیشروی خصوصیسازی این صنعت، نقشه راه خصوصیسازی در صنعت آب و فاضلاب توسعه یافت. در سال گذشته بنا به اظهارات رییس کل سازمان خصوصیسازی کشور به دلیل مهیا نبودن شرایط بازار سرمایه پیش از برجام، سال گذشته را سال بیرونقی در عرصه خصوصیسازی خواند. اکنون اما در سالگرد یک سالگی برجام انتظار میرود سفر وزیر نیرو گام بلندی در جهت خصوصیسازی انرژی باشد.