اجرای الگوی توافق 3مرحلهای
گروه ایران مهدی بیک
نخستینبار سیدعباس عراقچی در جریان گفتوگوی تلویزیونی از تهیه سند 80صفحهیی توافق هستهیی و 5ضمیمه مکمل آن خبرداد. بلافاصله پس از این صحبتها خبرگزاری داخلی و بینالمللی با ارزیابی سند تنظیمی اعلام شده به بررسی کلیات طرحی که مورد تایید دوطرف قرار گرفته پرداختند. بر اساس الگوی اعلام شده، ایران و 1+5 فرآیند کلی توافق جامع هستهیی را در 3مرحله به سرانجام میرسانند؛ در مرحله اول، یک توافق اصولی به امضای طرفین میرسد و در مراحل بعدی فرآیند راستیآزمایی و لغو تحریمها به انجام میرسد. تعداد سانتریفیوژها، لغو تحریمهای اقتصادی، تشکیل کمیسیون حل اختلاف، همکاری بینالمللی در زمینه هستهیی و اعتمادسازی دوطرفه، 5موضوعی است که به عنوان ضمائم سند توافقی به آن اشاره شده است. «تعادل» با توجه به اهمیت موضوع در جریان این گزارش تلاش میکند، نوری به ابعاد پنهان این سند تاثیرگذار بتاباند.
نهایی شدن پازل توافق هستهای
واقعیت آن است که تا پیش از صحبتهای شنبه شب عراقچی هنوز هیچ تصویر روشنی از شمایل توافقی که در مرحله نهایی شدن قرار گرفته، وجود نداشت. پنهان بودن جزییات توافق احتمالی امکان تحلیل و ارزیابی را درباره کلیت ماجرا دشوار میکرد اما اظهارات عراقچی این امکان را در اختیار رسانهها قرار داد تا با چیدن قطعات متفاوت پازل هستهیی، تصویری از توافق را در برابر رسانههای گروهی نمایان کنند. مذاکرهکننده ارشد ایرانی در تشریح تصویر توافق احتمالی به این نکته اشاره کرد و گفت: «در روز اول دستیابی به راهحلها و جمعبندی اعلام شده و فرآیندهای قانونی طی میشود، در روز دوم تحریمها لغو و توافق رسما اعلام میشود و در روز سوم توافق عملیاتی میشود.»
آنچه به عنوان «روز» در صحبتهای عراقچی به آن اشاره شده است، در حقیقت دورههای زمانی مشخصی است که میتواند حداکثر تا3 ماه امتداد پیدا کند. واقعیت آن است که به دلیل حساسیتهایی که پارلمانهای2کشور در مورد توافق داشتهاند، الگوی توافق 3مرحلهیی بهترین راهکاری است که میتواند مطالبات منطقی دوطرف را پاسخ دهد. بر اساس این متد، توافق احتمالی در اختیار مجلس ایران و کنگره امریکا قرار میگیرد تا هر یک بر اساس ایدههای تقنینی خود فرآیند ارزیابی متن توافق شده را انجام دهند. نکته جالب توجه اینجاست که احتمالا امضایی پای این موافقتنامه نخواهد نشست تا زمانی که تمام متن 80صفحهیی توافق و ضمائم 5گانه آن عملیاتی شود.
توافق 3مرحلهای خواهد بود
علی بیگدلی تحلیلگر مسائل بینالملل در گفتوگو با «تعادل» با اشاره به سند 80صفحهیی و ضمائم اعلام شده میگوید: «موضوعی که توسط عباس عراقچی در گفتوگوی تلویزیونی به آن اشاره شد، مطلبی است که هنوز از سوی وزرای خارجه 1+5تایید نشده است؛ بنابراین برای ارزیابی دقیقتر موضوع باید اطلاعات بیشتری در اختیار داشت. اما اگر فرض را بر این موضوع قرار دهیم که چنین سندی آماده شده است، بازهم معتقدم که توافق هستهیی ایران با 1+5یک توافق 3مرحلهیی خواهد بود که هر مرحله تضمینکننده ورود به مرحله بعدی است.»این کارشناس مسائل بینالملل با اشاره به جزییات این مراحل احتمالی ادامه میدهد: «مرحله اول، مرحلهیی است که در حال حاضر در آن قرار گرفتهایم. انعقاد یک توافق اصولی که فوندانسیون توافق احتمالی مورد رضایت طرفین را پایهریز میکند. مرحله بعدی مرحله اعتمادسازی و راستیآزمایی است که متناسب با آن مرحله لغو تمامی تحریمها عینیت پیدا میکند. لغو تحریمها آخرین مرحلهیی است که پس از اجرای آن میتوان با اطمینان گفت که توافق جامع هستهیی عملیاتی شده است.»بیگدلی در پایان صحبتهایش ضمن اشاره به موارد ابهامی باقی مانده به این واقعیت اشاره
میکند: «در حال حاضر بهترین راه این است که این موافقت اصولی انجام شود تا فرصت کافی برای تحقق کامل توافق مهیا شود.»