بریتیش پترولیوم در میدانهای نفتی اهواز
نماینده شرکتهای بینالمللی روز گذشته در دومین همایش بینالمللی فرصتهای فناورانه صنعت نفت و گاز شرکت کردند
گروه انرژی نسیم بنایی
دنیا با علم، دانش و پژوهش به جلو حرکت میکند، در این بین موسسههای تحقیقاتی نقش بسیار مهمی را ایفا میکنند. یکی از این موسسات در ایران، پژوهشگاه صنعت نفت است. حمیدرضا کاتوزیان رییس پژوهشگاه صنعت نفت کشور روز چهارشنبه 8مهر در مراسم افتتاحیه دومین همایش بینالمللی فرصتهای فناورانه صنعت نفت و گاز با محور ازدیاد برداشت و تجهیزات مرتبط تاکید کرد که موسسههای تحقیق و فناوری نمیتوانند صرفا روی دستاوردهای تحقیق و توسعهیی خود تکیه کنند بلکه به اشتراک گذاشتن داراییها میتواند بهترین رویکرد برای استفاده بهینه از فناوریهای روزآمد باشد. حالا ایران، دیر یا زود، درست یا غلط قصد دارد به این «اشتراک گذاشتنها» نزدیک شود. صنعت نفتی که در بسیاری از سالهای قدمتش در ایران زیر سایه مسائل سیاسی از فناوریهای روز محروم بوده است نیز با امید فراوان به این اشتراکها چشم میدوزد. به گزارش «تعادل»، در همایشی که در پژوهشگاه صنعت نفت برگزار شد هیاتهای نمایندگی سفارتخانههای خارجی و مقامات عالیرتبه و دیگر مدیران برجسته شرکتهای داخلی و بینالمللی حضور داشتند. این سوال که در ذهن هر یک از آنها چه چیزی میگذرد و هدفشان از این حضور
چیست، یکی از مهمترین سوالهای مطرح شده در چنین جلسههایی برای خبرنگاران است. در فرصت استراحت کوتاهی که بعد از سخنرانیها داده تمامی افراد حاضر در همایش دور هم جمع بودند و برخی به پرسشهای خبرنگاران پاسخ میدادند. مجموع گپوگفتهای خبرنگار تعادل با این افراد نشان میدهد که در برخی موارد همکاری صنعت نفت ایران با خارجیها تقریبا اکنون در مرحله «جدی» قرار دارد که یکی از آنها بازگشت شرکت بریتیش پترولیوم به میدانهای نفتی اهواز است. گزارش اختصاصی «تعادل» از این همایش و حواشی آن را در ادامه میخوانید.
چشمانم را به سوی جمعیت میچرخانم و به سوی نخستین گزینهام برای گفتوگو میروم، جیمز ماککالوم مدیرعامل شرکت انگلیسی سینرژی. او درحالی که برای استراحت و صرف قهوه یا به قول خودش «کافی» به سمت حیاط در حرکت بود، با درخواست خبرنگار تعادل مکث کرد و با آرامش و حوصله درمورد چشمانداز همکاری این شرکت با پژوهشگاه صنعت نفت در زمینه ازدیاد برداشت و بهطور کلی در صنعت نفت گفت: «روابط ما با ایران و چگونگی تداوم آن در دو سطح قابل ارزیابی است. نخست در سطح روابط علمی است، بهنظر من هم در پژوهشگاه و هم از سمت ما این توانایی وجود دارد اما در سطح دوم که مربوط به سیاستمداران است، من نمیتوانم اظهارنظر کنم، ما امیدوار و مایلیم که این همکاری شکل بگیرد هر چند مسائل سیاسی نیز در این زمینه دخیل هستند و باید منتظر تصمیمات سیاستمداران نیز باشیم.» گروه سینرژی یک شرکت خوشهیی برزیلی-کلمبیایی است که بهصورت مستقیم در زمینه استخراج نفت و گاز طبیعی فعالیت میکند. این گروه یکی از مهمترین گروههایی بود که در کنار شرکت اواموی (OMV)، ولکوئیپ، تییو دلف و دیگر شرکتها و دانشگاهها در این همایش شرکت کرده بود.
یکی دیگر از کسانی که بهطور اتفاقی در زمان استراحت میبینیم ساکاری اوجا مدیر اجرایی شرکت ولکوئیپ است. شرکت ولکوئیپ نیز یک شرکت فنلاندی فراهمکننده تجهیزات، خدمات و فناوریهای حوزه صنعت نفت است که در 6کشور عملیات اجرایی دارد. ساکاری اوجا درمورد علت حضور خود در این همایش به «تعادل» گفت: «آنچه ما در اینجا بهدنبال آن هستیم بررسی شرایط آینده در زمینه میادین نفتی است. ما قصد داریم بررسی کنیم که چه مشکلات و موانعی در زمینه افزایش بهرهوری میادین نفتی وجود دارد.» او که مهندس این حوزه نیز هست، درمورد وضعیت فناوری در ایران گفت: «ما با پژوهشگاه صنعت نفت مذاکراتی داشتیم، آنها سطح بالایی از تکنولوژی را دراختیار دارند.» اوجا همچنین گفت: «ما در بخش بالادستی صنعت نفت در بخش پیشتولید ابراز تمایل کردهایم و منتظر بررسیها هستیم.»
آنا کُر استاد دانشگاه امپریال کالج لندن نیز در گفتوگویی کوتاه با «تعادل» درمورد حضور خود در این همایش گفت: «ما با افراد باسواد و کارشناسان خوبی در اینجا آشنا شدهایم و آمادهایم با آنها همکاری کنیم. بهنظر من فرصتهای خوبی اینجا وجود دارد.» این استاد دانشگاه که نخستینبار بود به ایران میآمد درمورد موانع این همکاری گفت: «واقعیت این است که تحریمها تا پیش از این یک مانع بزرگ بر سر راه شرکتها و موسسات بود. ما نمیتوانستیم و اجازه نداشتیم با شرکتها و موسسههای ایرانی همکاری کنیم. اما اکنون با توافقی که صورت گرفت این روابط نزدیکتر شده و ما میتوانیم همکاریهای نزدیکی داشته باشیم. ما در گروه خودمان همکاران ایرانی خوبی داریم و همین امر میتواند کار را برای ما آسانتر کند.» او همچنین تاکید کرد که هنوز این فرصت را نداشته که از تکنولوژیها و فناوریهای موجود در ایران دیدن کند اما براساس تجربه و فارغالتحصیلان ایرانی بسیاری که در خارج از ایران دیده است 50درصد قضیه را پیش رفته ارزیابی میکند.
جوست دیباکر نیز یکی دیگر از شرکتکنندگانی بود که از طرف شرکت سینرژی در این همایش حضور داشت. او بر این باور بود که برای ادامه همکاریها در این زمینه جز مورد تحریمها (که در حال برداشته شدن است) هیچ مانع و مشکلی وجود ندارد چراکه همه طرفها مایل به همکاری هستند. او درمورد فعالیت شرکت انگلیسی بیپی در ایران گفت: «براساس مذاکراتی که تاکنون صورت گرفته این شرکت (بیپی) قرار است در اهواز مشغول به کار شود. در ارائهیی که دیروز صبح (چهارشنبه 8مهر) مطرح شد برای فعالیت بیپی دو میدان اهواز و ارس نام برده شده که بهنظرم تصمیمی است که ازسوی وزارتخانه گرفته شده است.» البته این اظهارنظر درحالی صورت میگیرد که هنوز قراردادهای جدید نفتی ایران رونمایی نشده است اما شواهد از این حکایت میکند که برخی طرفین خارجی از مفاد این قراردادها مطلع بوده و در حال مذاکرات جدی با وزارت نفت هستند.
دیباکر در ادامه گفت: «هدف اصلی این است که با روشهای IOR و EOR این میادین را توسعه دهند. بررسیهایی که ما تاکنون داشتهایم نشان میدهد برخی چاهها و میادین فاکتورهای مناسب برای بازیابی دارند اما در برخی موارد ضریب بازیابی بسیار پایین است و درنتیجه شکافی در این میان وجود دارد که نیاز به بررسیهای بیشتر دارد تا ببینیم این کار به لحاظ اقتصادی مقرون بهصرفه است یا خیر. همه این موارد را زمانی میتوان با قطعیت گفت که مطالعات آغاز شود.» او همچنین تاکید کرد که بهتر است ایران از یک روش ترکیبی در صنعت نفت خود استفاده کند یعنی هم چاههای جدید حفر کند و هم موارد قدیمی که مقرون بهصرفه هستند را توسعه دهد. او در پاسخ به سوال خبرنگاری درمورد امکان افزایش یکمیلیون بشکهیی تولید نفت ایران تا سال2016 گفت: «وقتی به گرافها و نمودارهای فعلی نگاه میکنم و با درنظر گرفتن میزان تولید قبلی که ایران داشته، بهنظرم امکان دارد و افزایش یکمیلیون بشکه در روز تا سال2016 امر تعجببرانگیزی نیست.»
در میان این افراد البته کسانی هم بودند که تمایلی به پاسخ دادن به سوالات نشان نمیدادند. برخی نیز به پاسخهای مختصری اکتفا میکردند و جزییاتی ارائه نمیدادند. یکی از شرکتکنندگان از شرکت اواموی تنها به این نکته اشاره کرد که مذاکراتی با پژوهشگاه صنعت نفت داشتهاند و جزییات دیگری ارائه نداد؛ البته در بخش دوم سخنرانیها، استفان هانکه به نمایندگی از شرکت اواموی اتریش در مورد کاربرد فناوری در میادین توسط شرکت اواموی سخنرانی کرد. او صحبتهای خود را با مباحث تاریخی آغاز کرد و سپس در مورد توانمندیهای تکنولوژیک شرکت اواموی و تخصص این شرکت در زمینه IOR و EOR صحبت کرد. او همچنین اشارهیی به تجربیات این شرکت در مواردی نظیر تزریق پلیمر و همچنین در حوزه گاز داشت. هانکه در سخنرانی خود تاکید کرد که فناوری در صنعت نفت یک نیاز است.
او گفت: «شرکت اواموی به کمک تکنولوژی تلاش کرده هزینهها را کاهش دهد و در زمینه توسعه و اکتشاف میادین نفتی فعالیت کند.» پس از هانکه، پاسلی زیتا نماینده شرکت تییو دلف (TU-Delft) تریبون را در اختیار گرفت و در مورد توانمندیهای فنی مرتبط با ازدیاد برداشت در کنسرسیوم دیبییو تو (DBU II) صحبت کرد. یکی از مهمترین نکاتی که زیتا به آن اشاره کرد این بود که ایران زمانی در دوران اوج خود قریب به 6میلیون بشکه در روز نفت تولید کرده است اما این میزان طی 20 تا 25سال گذشته با کاهش روبهرو شده است. او همچنین در مورد این کنسرسیوم گفت: «کنسرسیوم دیبییو تو در حقیقت حاصل همکاری مشترک چند دانشگاه برجسته و بزرگ است که اکنون همگی آنها قرار است با پژوهشگاه صنعت نفت همکاری کنند.»
کاتوزیان در ابتدای این همایش اظهار داشت که این همایش فرصتی برای بحث در مورد آخرین فناوریهای موجود در سرتاسر جهان فراهم خواهد آورد. کنفرانس قبلی این همایش، سال گذشته در اردیبهشتماه برگزار شده بود. اما موضوع مهمی در همایش دوم مورد توجه مسوولان داخلی و خارجی بود: «توافق هستهیی ایران و گروه 1+5». کاتوزیان نیز درباره تاثیر این توافق گفت: «این شرایط موقعیت بیبدیلی را برای تقویت اقتصاد ایران در اختیار کشور قرار خواهد داد. با توجه به بررسیهای انجامشده تخمین زده میشود که در نتیجه اجرای برجام، بازاری با سود 8میلیارد دلار در انتظار شرکتهای جهانی و سرمایهگذاران بالقوه خواهد بود.»
این کنفرانس چند سخنران کلیدی داشت که نخستین آنها محمدرضا مقدم معاون پژوهش و فناوری وزارت نفت بود.
مقدم ابتدا از طرف بیژن نامدارزنگنه وزیر نفت ایران گفت: «وزیر نفت از برگزارکنندگان این سمینار تشکر کرده و سازماندهی آن را کار مهمی دانسته است.» مقدم در سخنان خود از حضور میهمانان خارجی ابراز رضایت و اظهار کرد که امیدوار است در دوران پساتحریم وضعیت بهتری داشته باشیم. البته او تاکید کرد که هنوز مشخص نیست فضا چقدر باز و آزاد باشد اما باید به گونهیی باشد که فرصتی برای استفاده از تکنولوژیهای جدید فراهم کند.
از زمانی که بحث توافق به میان آمده و پای کشورها و شرکتهای خارجی به کشور باز شده است تمامی مقامات رسمی و تولیدکنندگان تاکید کردهاند که ورود تکنولوژی باید همراه با انتقال تکنولوژی صورت بگیرد به گونهیی که وضعیت فناوری را در کشور به سطح بالاتری ارتقا دهد. مقدم نیز در این همایش بر این امر تاکید کرد و گفت: «ما باید بتوانیم با انتقال تکنولوژی فاصله خودمان را با بهترینهای دنیا کاهش دهیم. در این زمینه پژوهشگاه دارایی باارزشی است.» یکی از مواردی که معاون وزیر نفت بر آن تاکید کرد این بود که در ایران حدود یکتریلیون و 500میلیارد تومان پروژه تعریف شده است که لازم است اکنون وضعیت آنها مورد بررسی قرار گیرد. او در این باره تاکید کرد که باید یک سبد معین در کشور داشته باشیم و نباید به صورت پراکنده به رویش ایدههای جدید بپردازیم.
مقدم در صحبتهای خود انتقاداتی را نیز مطرح کرد. انتقاد او مربوط به طولانی شدن اجرای پروژهها در کشور بود. او در این باره گفت: «اجرای پروژهها در دیگر نقاط دنیا به شکلی انجام میگیرد که هم کاهش زمان دارند و هم افزایش ارزش اما در ایران این مساله برعکس است یعنی پروژهها طولانیتر میشود و ارزش اقتصادی آن کاهش مییابد.»
این همایش سخنرانان دیگری نیز داشت که هر یک در حوزه خود صحبتهایی کردند و مسائلی را مطرح کردند. سلبعلی کریمی مدیرعامل شرکت نفت مناطق مرکزی نیز دیگر سخنران همایش بود که ابتدا در مورد اهمیت انرژی در زندگی امروز صحبت کرد و در این باره گفت: «انرژی در زندگی امروز مایهحیات است؛ در حقیقت انرژی بازیگر اصلی زندگی ساده و راحت است.» کریمی تاکید کرد که به کمک فناوری میتوانیم سود و درآمد بیشتری داشته باشیم و هزینهها را کاهش دهیم؛ علاوهبر آن میتوانیم از هدررفت انرژی جلوگیری کنیم. او بیان کرد: «به ازای هر 5هزار و ٥٠٠فوت مکعب تزریق گاز، یک بشکه نفت حاصل میشود بنابراین استفاده از روشهای مختلف ازدیاد برداشت مانند تزریق گاز نیز باید با دقت و درنظر گرفتن شاخصهای مرتبط صورت گیرد.» در پایان نیز محمد کرامتی از استادهای پژوهشگاه صنعت نفت و تحصیلکرده دانشگاه لندن در مورد نقشه راه ازدیاد برداشت میدان اهواز سخنانی را ایراد کرد و گفت: «پژوهشگاه فرصت خوبی برای توسعه تکنولوژی در میادین بزرگ اهواز است.» او همچنین به 4مورد که جزو اهداف وزارت نفت از پروژههای ازدیاد برداشت است، اشاره کرد: «افزایش تولید، افزایش ضریب برداشت، کاهش
هزینه و توسعه تکنولوژی جزو اهداف وزارت نفت هستند که در 3سطح کوتاهمدت، میانمدت بلندمدت اجرایی خواهند شد.» بر اساس آنچه در جدول برنامهریزی آمده بود، بنا بود افراد دیگری نظیر علیاکبر شعبانپور مدیرعامل شرکت نفت و گاز پارس نیز در این همایش سخنرانی کنند که در برنامه حضور نداشتند.