جنگ سرد بازگشته است؟
هشدارها درباره آغاز جنگ سردی دیگر میان روسیه و غرب به سطح بیسابقهیی رسیده است. از مقامهای روسی و غربی چون میخاییل گورباچف آخرین رهبر اتحاد جماهیر شوروی و هنری کیسینجر وزیر خارجه سابق امریکا، که بگذریم، اکنون بررسیهای یک پژوهشکده اروپایی نشان میدهد برخوردهای نزدیک نظامی، میان روسیه و کشورهای غربی، در ماههای گذشته بهطور چشمگیری افزایش یافته است.
به نوشته روزنامه گاردین، براساس گزارشِ موسسه «شبکه رهبری اروپا»، درپی بحران اوکراین در هشت ماه گذشته نزدیک به ۴۰مورد واقعه خطرناک یا حساس میان روسیه و غرب رخ داده است.
تهیهکنندگان این گزارش از روسیه خواستهاند بهفوریت هزینه و خطر اینگونه اقدامات و حرکات نظامی را ارزیابی مجدد کند. ناتو هم گفته تا ماه اکتبر گذشته بیش از 100مورد رهگیری هواپیماهای روسی را داشته است که سه برابر میزان سال گذشته است.
کاخسفید و اتحادیه اروپا درتازهترین تحول نسبت به آنچه تجهیز و صفآرایی دوباره جداییطلبان در شرق اوکراین خوانده شده، اظهار نگرانی کرده و گفتهاند این موضوع میتواند تهدیدی برای آتشبس جاری میان طرفین درگیر تلقی شود. فدریکا موگرینی مسوول جدید سیاست خارجی اتحادیه اروپا، گفته گزارشهای جدید ارسال شده از اوکراین نگرانکننده هستند.
کاخ سفید هم هشدار داده هرگونه تلاش از سوی جداییطلبان برای تصرف مناطق بیشتر نقض آشکار آتشبسی که سپتامبر گذشته در مینسک (بلاروس) به امضا رسید تلقی خواهد شد. روسیه اما ارسال تجهیزات برای جداییطلبان در شرق اوکراین را رد میکند. گزارش این موسسه تحقیقاتی تنها دو روز پس از سخنان هشدارآمیز میخاییل گورباچف آخرین رهبر اتحادیه جماهیر شوروی، مبنیبر آغاز جنگ سردی دیگر منتشر شده است. بنابراین گزارش، برخوردهای نزدیک نظامی دو طرف اغلب در منطقه دریای بالتیک و البته دریای سیاه و طول مرز ایالات متحده امریکا و کانادا به وقوع پیوسته است.
توماس فرییر، لوکاسز کولسا و ایان کییرنز نویسندگان این گزارش میگویند: «به اعتقاد ما نزدیک به 40درصد از این حوادث بسیار جدی بوده نه لزوما به این دلیل که نشاندهنده تمایل روسیه برای آغاز یک جنگ بوده است بلکه بدان علت که این حوادث نشاندهنده آغاز بازی مرگ و زندگیای است که با توجه بهوجود جدیترین بحران امنیتی در اروپا از زمان جنگ سرد، میتواند تبعات شدیدا ناخواستهیی داشته باشد.»
هشدار کیسینجر و گورباچف
پیشتر نیز هنری کیسینجر وزیر خارجه اسبق امریکا و میخاییل گورباچف رهبر سابق اتحاد جماهیر شوروی نسبت به بروز جنگ سرد جدید میان کشورهای غربی و روسیه هشدار داده بودند. به گزارش دویچهوله، هنری کیسینجر گفته بود که در تیرگی روابط با روسیه بهدلیل کشمکش اوکراین خطر تکرار جنگ سرد را میبیند. کیسینجر در مصاحبه با نشریه آلمانی اشپیگل گفته بود نادیده گرفتن این خطر مصیبتبار خواهد بود. به نظر کیسینجر، عملکرد پوتین از سر ضعف استراتژیک است که اما او آن را به عنوان قدرت تاکتیکی پنهان میکند. این سیاستمدار، ۹۱ ساله، ادامه تحریمها علیه روسیه را مفید ندانسته و گفته بود که از آلمان انتظار ابتکار بیشتری در عرصه سیاست خارجی دارد. به گفته کیسینجر، امروزه آلمان مهمترین کشور در اروپاست و باید فعالانهتر از خود مایه بگذارد. میخاییل گورباچف نیز با اشاره به بحران تازه میان شرق و غرب از سیاست غرب در برابر روسیه بهشدت انتقاد کرده بود. گورباچف همچنین نسبت به بروز یک جنگ سرد جدید هشدار داده و در مراسمی به مناسبت بیستوپنجمین سال فروریختن دیوار برلین گفته بود: «پس از اتحاد دوباره دو بخش شرقی و غربی آلمان به نظر میرسید که اروپا
میتواند به وسیله ایجاد اعتماد متقابل سرمشقی برای حل کشمکشها در سراسر جهان شود.»
گورباچف گفته بود: «اما تاریخ بهگونهیی دیگر پیش رفت؛ اروپا و سیاست بینالملل از پس آزمون نوسازی برنیامدند. جهان در آستانه یک جنگ سرد جدید است. بعضیها میگویند که این جنگ شروع شده است.»
برنده جایزه نوبل صلح سال ۱۹۹۰ همچنین گفته کشورهای غربی، بهویژه امریکا، به عهد خود پس از چرخش سال ۱۹۸۹ عمل نکردند و به جای آن خود را پیروز معرفی کردند؛ سیاستمداران غرب مشحون از حس نشئه و پیروزی شدند. گورباچف گفته غربیها از ضعف روسیه سوءاستفاده کردند و انحصار رهبری جهان را بهدست آوردند.
سه برخورد نزدیک روسیه و غرب
نزدیک بودن برخورد هواپیمای مسافربری شرکت هواپیمایی «اس.آ.اس» حامل مسافر در مسیر کپنهاگ به رم با یک هواپیمای جاسوسی روسی در سوم مارس.
در گزارش موسسه شبکه رهبری اروپا آمده است: «این واقعه نشانگر وضعیتی بسیار نگرانکننده است که ناشی از تجاوزات و اقدامات خطرناک روسیه در منطقه جغرافیایی بسیار گستردهیی است که از دریای سیاه و بالتیک تا مرزهای امریکا و کانادا را دربرمیگیرد.» این حادثه که در 50 مایلی جنوبشرق مالمو در سوئد روی داد پیش از سقوط هواپیمای مسافربری (MH17) بر فراز اوکراین بود. جداییطلبان اوکراینی حامی روسیه به شلیک موشک و سقوط این هواپیما متهم شدند.
شبیهسازی حملات موشکی کروز در شمال امریکا
در اوایل سپتامبر سال جاری میلادی بمبافکنهای استراتژیک روسی در دریای لابرادور کانادا تمرینهای ویژهیی را برای بمباران هستهیی امریکا و شلیک موشکهای کروز پشتسر گذاشتند.
برخورد نزدیک در دریای سیاه
در هفتم سپتامبر سال جاری، ناوچه کانادایی تورنتو اعلام کرد که یک هواپیمای روسی در دریای سیاه در فاصله بسیار نزدیکی از این ناوچه به پرواز درآمده است. وزیر دفاع کانادا در آن زمان با انتشار بیانیهیی اعلام کرد: «این پرواز تهدیدی برای امنیت کشتی بهوجود نیاورد، ولی چنین اقداماتی بسیار تحریکآمیز بوده و باعث تشدید وخامت اوضاع در آینده خواهد شد.»