شروط تحقق اهداف کریدور شمال - جنوب
پس از ماه‌ها بحث و گفت‌وگو، روز چهارشنبه هفته جاری موافقتنامه احداث خط‌آهن رشت به آستارا میان وزرای حمل و نقل ایران و روسیه به امضا رسید.
بر اساس این موافقتنامه قرار است روسیه ۱,۶ میلیارد یورو در این مسیر ریلی سرمایه‌گذاری کند.
پیش از این خط‌آهن رشت به آستارا به عنوان حلقه مفقوده کریدور شمال - جنوب، یکی از مسیرهای اصلی ترانزیت کالا از جنوب آسیا به شمال اروپا به شمار می‌رفت و راه‌اندازی آن بیش دو دهه به طول انجامید. کریدور شمال - جنوب در سال ۱۳۷۹ به ابتکار ایران، روسیه و هند برای کاهش مدت زمان انتقال کالا از هند و جنوب آسیا به بندر سن‌پترزبورگ و فنلاند در شمال اروپا راه‌اندازی شد.
کریدور شمال - جنوب دو مسیر شرقی و غربی دارد که مسیر شرقی آن از روسیه به کشورهای شرق دریای مازندران و سپس ایران و مسیر غربی آنکه موافقتنامه آن امروز به امضا رسید کشورهای روسیه، ایران و آذربایجان را شامل می‌شود. در یکی، دو سال اخیر تحولات بسیاری در مسیر غربی این کریدور اتفاق افتاده که ازجمله آنها می‌توان به حمله روسیه به اوکراین و جنگ‌های آذربایجان و ارمنستان و همچنین بالا رفتن تنش‌های مرزی بین ایران و آذربایجان اشاره کرد. تحریم گسترده روسیه از سوی غرب ماهیت این کریدور را به نحو فزاینده‌ای استراتژیک کرد. روسیه از ایران به عنوان یکی از راه‌های دور زدن تحریم‌ها و صادرات کالاهای خود به کشورهای حاشیه خلیج فارس، هند و جنوب آسیا نگاه می‌کند.
از این نگاه تکمیل این خط‌آهن راه تنفسی برای روسیه به منظور کاهش فشارهای ناشی از تحریم‌های گسترده باز می‌کند. این خط‌آهن شاید بتواند تا حدودی سطح بالای تنش آذربایجان با ایران را کاهش بدهد. به طوری که نقش واسط خطوط ریلی آذربایجان بین راه‌آهن‌های ایران و روسیه، می‌تواند آذربایجان را برای دست برداشتن از کریدور جعلی زنگزو که عملا راه ارتباطی ایران با اروپا را تا حدودی قطع می‌کند و کاهش تنش‌ها تحت فشار بگذارد و همچنین اطمینان خاطری از سوی ایران به آذربایجان باشد. از بعد زمانی نیز زمان امضای این توافقنامه بسیار مناسب است.
چرا که ترکیه به عنوان بزرگ‌ترین مخالف این کریدور و حامی آذربایجان در ماجرای کریدور جعلی زنگزو درگیر انتخابات ریاست‌جمهوری است. هرچند خبر امضای موافقتنامه سرمایه‌گذاری ۱.۶ میلیارد دلاری روس‌ها در این پروژه به ظاهر برای توسعه زیرساخت‌های ریلی ایران مناسب است اما بدعهدی روس‌ها در زمینه‌های مختلف از جمله بدعهدی آنها در پروژه برقی کردن خط‌آهن گرمسار - گرگان – اینچه‌برون را نباید از یاد برد. پیش از این قرار بود برقی کردن این خط‌آهن با سرمایه‌گذاری ۱.۲ میلیارد دلاری روس‌ها انجام پذیرد.
علاوه بر این با تحولاتی که هم‌اکنون در منطقه اورآسیا در جریان است، خط ریلی رشت - آستارا را دیگر نمی‌توان جزیی از کریدور شمال - جنوب دانست. کریدور شمال - جنوب از فنلاند و سن‌پترزبورگ روسیه شروع و با عبور از ایران به خلیج فارس، هند و جنوب آسیا می‌رسد، ولی با حمله روسیه به اوکراین و تحریم گسترده این کشور از سوی کشورهای اروپایی و امریکا و همچنین پیوستن فنلاند به ناتو، نمی‌توان این خط‌آهن ۱۶۲ کیلومتری را بخشی از کریدور شمال- جنوب دانست؛ چرا که به نظر می‌رسد موجودیت کریدور مذکور زیر سوال رفته باشد. در واقع به این خط ریلی باید به عنوان محلی برای ترانزیت کالا بین روسیه، هند، خلیج فارس و جنوب آسیا نگاه کرد. پیش‌بینی مسوولان ایرانی ترانزیت حداقل ۱۵ میلیون تن کالای روسی از این مسیر، تنها زمانی اتفاق می‌افتد که همزمان با افتتاح این خط، ساده‌سازی قوانین و حذف موانع ترانزیتی در کشور از سوی دولتمردان صورت پذیرد.
