تنظیم صورتهای مالی بانکها براساس فرمت جدید
گروه بانک و بیمه
بانک مرکزی در راستای صیانت از منافع سپردهگذاران، ایفای مسوولیت در ایجاد و حفظ سلامت و ثبات نظام بانکی کشور و نیز برای تسهیل در برقراری ارتباطات بینالمللی بانکهای ایرانی و پیرو مکاتبات قبلی خود در ارتباط با گزارشگری مالی و برگزاری مجامع عمومی سال مالی ۱۳۹۵، شفافیت و قابلیت اتکای مالی را مولفه اصلی کیفیت گزارشگری مالی دانست و مواردی را به شبکه بانکی متذکر شد. به گزارش «تعادل»، بانک مرکزی در بخشنامه 13 خرداد 96 شفافیت و قابلیت اتکای مالی را مولفه اصلی کیفیت گزارشگری مالی عنوان کرده است که صورتهای مالی، یادداشتهای پیوست و گزارش حسابرسی را شامل میشود.
شواهد نشان میدهد در سطح بینالمللی و در ارتباط با شرکتهای پذیرفته شده در بورسهای اوراق بهادار به ویژه بانکها و موسسات اعتباری، انتشار گزارش حسابرسی غیرمقبول اصولاً جایگاهی ندارد. صدور گزارشهای حاوی اظهارنظر حسابرسی، مشروط، آن هم با بندهای متعدد، مبهم و با اهمیت، اعتبار صورتهای مالی را بهشدت مخدوش ساخته و اطمینان استفادهکنندگان را سلب میکند. فراوانی این نوع گزارشها در ارتباط با صورتهای مالی شرکتها در ایران، رویهیی نادرست و رو به تزایدی است که متاسفانه به یک عرف تبدیل شده است. این نقیصه بارز بطور کلی فلسفه وجودی گزارشگری مالی که فراهم کردن اطلاعات قابل اتکا و سودمند برای تصمیمگیری است را بهشدت مخدوش کرده و اکنون به یکی از موانع اصلی تعاملات بینالمللی بانکهای ایرانی تبدیل شده است. این موضوع بارها مورد اشاره طرفهای خارجی قرار میگیرد و لزوماً ارتباطی با نوع استانداردهای حسابداری مورد استفاده (ملی یا بینالمللی) نیز ندارد.
کیفیت گزارشگری مالی بانکها و موسسات اعتباری با توجه به ضرورت تسریع در برقراری ارتباطات بانکی بینالمللی، از اهمیت ویژهیی برخوردار است. براین اساس، بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران به عنوان مرجع نظارت بر عملکرد بانکها و موسسات اعتباری و در راستای صیانت از منافع سپردهگذاران و ایفای مسوولیت در ایجاد و حفظ سلامت و ثبات نظام بانکی کشور، اقدامات اصلاحی تدریجی را اتخاذ کرده است. در این ارتباط برای تسهیل در برقراری ارتباطات بینالمللی بانکهای ایرانی و پیرو مکاتبات قبلی خود در ارتباط با گزارشگری مالی و برگزاری مجامع عمومی سال مالی ۱۳۹۵، مواردی را تذکر داده است.
پیگیری هیاتمدیره بانک ها
هیاتمدیره بانکها و موسسات اعتباری موظفند با اهتمام کامل نسبت به تنظیم صورتهای مالی سال ۱۳۹۵ مطابق نمونه ابلاغی بانک مرکزی اقدام کنند. به ویژه تمام یادداشتهای پیوست صورتهای مالی نمونه جدید که در نخستین سال اجرا، ناقص ارسال شده بود، را بطور کامل ارائه کنند. همچنین هیاتمدیره مکلف است دسترسی کامل حسابرسان به اطلاعات را فراهم کرده و با صدور دستور همکاری حداکثری به تمامی سطوح مدیریتی بانک و موسسه اعتباری، بهگونهیی عمل کنند که محدودیتی در رسیدگی حسابرسان مستقل در فرآیند حسابرسی وجود نداشته باشد. به علاوه، ضمن برگزاری جلسات با حسابرسان مستقل برای رفع ابهامات و عدم توافقهای احتمالی با هدف دستیابی به گزارش مطلوب حسابرسی، اهتمام لازم را مبذول کنند.
نظارت حسابرس مستقل
ضروری است حسابرسان مستقل بانکها و موسسات اعتباری با اهتمام کامل و حرفهای، در رسیدگیها بهگونهیی عمل کنند که گزارشهای حسابرسی صادر شده با رعایت دقیق استانداردهای حسابرسی تنظیم شود. در این ارتباط لازم است حسابرسان از تنظیم بندهای شرط و توضیحی ناقص، مبهم و پیچیده که فهم آن را برای استفادهکنندگان صورتهای مالی دشوار میکند، خودداری کنند. همچنین این شیوه برای مرجع نظارتی و در راستای ایفای مسوولیتهای ذاتی نظارتی نیز مفید واقع نمیشود. زیرا بر اساس عرف بینالمللی، تکیه بر گزارشهای حسابرسی با کیفیت یکی از ابزارهای اصلی نظارتی تلقی میشود. به خصوص رسیدگی و اظهارنظر نسبت به طبقهبندی و ذخیرهگیری تسهیلات اعطایی، سودهای شناسایی شده مرتبط با معاملات مشکوک و مسالهدار و اظهارنظر نسبت به محاسبه صحیح درآمدهای مشاع و تخصیص آن بین دو طبقه از تامینکنندگان منابع یعنی سپردهگذاران و سهامداران (موضوع صورت عملکرد سپردههای سرمایهگذاری و یادداشتهای آن) باید در نهایت دقت و با رعایت کامل استانداردهای حسابداری و مقررات بانک مرکزی انجام و بندهای احتمالی شرط یا توضیحی با دقت و صراحت کامل تنظیم شود. لازم به ذکر است نمونههای متنوعی از گزارشهای حسابرسی صادر شده در سالهای گذشته که توسط کمیته نظارت بر عملکرد حسابرسان مورد بررسی قرار گرفته، موید عدم رعایت نکات مورد اشاره است. برخورد نامناسب در ارتباط با نحوه طبقهبندی و کسری ذخایر کاهش ارزش تسهیلات، سودهای شناسایی شده معاملات مشکوک و عدم توجه و اظهارنظر نسبت به مازاد سود پرداختی به سپردهگذاران از جمله این کاستیها بوده است.
تهیه پیشنویس گزارش برای بانک مرکزی
ضروری است پیشنویس نهایی گزارش حسابرس مستقل و بازرس قانونی قبل از صدور نهایی برای این بانک ارسال و متعاقباً طبق جدول زمانبندی شده، امضاکنندگان گزارش در جلسهیی با ناظران این معاونت برای تبادل نظر و رفع ابهامات احتمالی شرکت کنند و پس از آن براساس توافقات حاصله نسبت به صدور گزارش نهایی اقدام شود. برگزاری این جلسات که امروز یک رویه حاکم بر ارتباط متقابل حسابرس و مقام ناظر میشود، با توجه به تجربیات سایر کشورها و رهنمودهای کمیته تخصصی بال، در ارتقای کیفیت گزارشگری مالی بانکها و موسسات اعتباری بسیار موثر بوده است.