تجار معطل دولت نباشند
تعادل|
همزمان با تحولات منطقه خلیج‌فارس و قطع روابط دیپلماتیک برخی کشورهای عربی با دولت قطر، این کشور برای تامین نیازهای خود دست همکاری به سوی ایران و ترکیه دراز کرده است. از این رو، به نظر می‌رسد بروز بحران سیاسی در قطر، علاوه بر اینکه یک فرصت تجاری برای این دو کشور فراهم کرده، بلکه ایران و ترکیه را در یک موقعیت رقابت تجاری، روبه‌روی هم قرار داده است؛ چراکه ترک‌ها برای حضور در بازار قطر پیش‌دستی کرده و عملکردی چابک‌تر در مقایسه با ایران داشته‌اند. به‌طوری که ترکیه بلافاصله در همان روزهای اولیه شروع اختلاف کشورهای عربی با قطر، 5 هواپیما شامل محصولات مختلف غذایی به این کشور صادر کرد. البته نمای آماری مبادلات تجارت بین ایران و قطر نشان می‌دهد، در سال‌های گذشته ارزش دلاری مبادلات برون‌مرزی دو کشور بسیار پایین بوده است. اما اکنون شرایطی فراهم شده تا ایران مبادلات غیرنفتی خود را با این کشور تقویت کند به شرط اینکه از این فرصت بهره‌گیری کند. به گفته متولیان تجاری، قطر یکی از کشورهای سرمایه‌‌پذیر و عضو سازمان تجارت جهانی است، از این رو همکاری تجاری با این کشور می‌تواند تاثیر مثبتی بر روند اقتصادی ایران بگذارد. اما در این بین فعالان اقتصادی برای تجارت با قطر، با موانع و مشکلات عدیده‌یی چون «سختی صدور ویزا، اندک بودن تعداد برندهای معتبر بین‌المللی صنایع غذایی در استان‌ها، گران بودن تعرفه واردات، وجود مشکلات در صدور ضمانتنامه بانکی و مشکلات نقل و انتقال پول» روبه‌رو هستند، بر همین اساس، اقدامات و فعالیت‌های تجاری خود را منوط به ابلاغ دستور دولت کرده‌اند. در مقابل معاون سازمان توسعه تجارت در این رابطه می‌گوید که تلاش دولت برای بستر‌سازی و تسهیل تجارت به قطر است اما خصوصی‌ها نیز نباید انتظار دستور دولت باشند؛ چراکه آنها خود بازیگران اصلی عرصه تجارت هستند و دولت می‌تواند نقش حمایت‌کننده را از آنها داشته باشد و زیرساخت‌ها را برای حضور آنها در بازار فراهم کند.
واکاوی صادرات به قطر
کشورهای عربی تحت رهبری عربستان سعودی در حالی روابط دیپلماتیک خود را با قطر قطع کرده‌اند که تنها راه ارتباطی زمینی قطر که با عربستان بود، مسدود شده است. از این رو در چند روز گذشته، مقامات رسمی قطر اعلام کردند برای تامین نیاز غذایی و آب کشورشان در حال مذاکره با ایران و ترکیه هستند. در این میان اما ترکیه در تلاش است تا با سبقت گرفتن از ایران، راه را برای حضور تجار خود در بازار قطر هموار کند. تحلیل‌ها نشان می‌دهد، قطر یک کشور بیابانی و خشک است و شرایط طبیعی و آب‌و‌هوایی مناسب را برای کشت محصولات کشاورزی ندارد؛ بنابراین برای تامین نیاز غذایی جمعیت 2.7میلیون نفری خود به واردات روی آورده است. به‌طوری که این کشور سالانه ۴ تا ۵میلیارد دلار انواع مواد غذایی را از کشورهایی چون عربستان سعودی، مصر و امارات متحده عربی وارد می‌کرد؛ حال با وضع تحریم‌ها، قطر به دنبال محلی برای تامین نیازهای غذایی جمعیت کشورش است.
آمارها نشان می‌دهد، کل واردات قطر در سال ٢٠١٦ از کشورهای دنیا حدود ٢٥میلیارد دلار بوده که 1.2میلیارد دلار آن مواد غذایی و کشاورزی بوده است. همچنین بر اساس آمار گمرک، ارزش 50 قلم کالای صادراتی ایران به کشور قطر در سال گذشته معادل 3هزار و 223 میلیارد ریال بوده است. آمارهای گمرک نشان می‌دهد، در سال گذشته در مجموع یک میلیون و 11هزارتن کالا به ارزش 3هزار و 222 میلیارد ریال به قطر صادر شده و ارزش دلاری این کالاها معادل 103میلیون دلار بوده است.
از سوی دیگر، قطر به دلیل برخورداری از جایگاه راهبردی و ژئوپلیتیک خود در میان کشورهای عرب حاشیه خلیج‌فارس همواره در جغرافیای سیاسی جهان نیز نقشی مهم و استراتژیک دارد، بخشی از ساحل غربی و مرز جنوبی این کشور به سواحل عربستان سعودی متصل است و شرق آن نیز در کنار ساحل و مرز امارات عربی متحده و سلطان‌نشین عمان قرار گرفته است. این کشور همچنین در جنوب ایران واقع شده و از کشورهای همسایه دریایی ایران به شمار می‌رود؛ با این حال تحلیل‌ها در خصوص روابط تجاری ایران و قطر حاکی از آن است که با وجود قرابت جغرافیایی، تاکنون ایران در بین شرکای اصلی تجاری قطر جایگاه چندان قابل توجهی نداشته به‌طوری که تجارت ایران و قطر در سال‌های اخیر بسیار ناچیز بوده است. به‌طور کلی می‌توان گفت کشور قطر حوزه ناشناخته‌یی برای تجار ایرانی است. ناشناخته بودن تجارت ایران و قطر با وجود همسایگی این دو کشور در حالی است که در شرایط فعلی و با فرصت کوتاه‌مدت تجاری پیش آمده برای ایران، تجار منتظر چراغ سبز از سوی مقامات ایرانی چون وزارت امور خارجه و وزارت صنعت، معدن و تجارت هستند تا روابط تجاری خود را با این کشور بیشتر کنند.
فرصت طلایی برای ایران
در همین زمینه نشست «بازار قطر؛ فرصت طلایی برای ایران» با حضور جمعی از صادرکنندگان اصفهانی در اتاق بازرگانی صنایع، معادن و کشاورزی اصفهان برگزار و در آن بر اهمیت حضور تجار ایران در بازار قطر تاکید شد. مسعود گل‌شیرازی، رییس کمیسیون تجارت اتاق اصفهان در این نشست از تشکیل کارگروه تخصصی ویژه بازار قطر زیرمجموعه کمیته توسعه صادرات این کمیسیون خبر داد و گفت که واحدهای تولید محصولات غذایی و آشامیدنی استان اصفهان می‌توانند با همکاری شرکت‌های مدیریت صادرات به‌صورت عملیاتی در بازار قطر حضور یابند و کمیسیون آماده هرگونه همکاری در این زمینه است. به گفته او، انجمن شرکت‌های مدیریت صادرات نیز با هدف توانمندسازی این شرکت‌ها از سوی اتاق اصفهان به‌زودی تشکیل می‌شود. در همین راستا، فعالان بخش خصوصی برخی مشکلات حضور در بازارهای قطر را «سختی صدور ویزا، اندک بودن تعداد برندهای معتبر بین‌المللی صنایع غذایی در استان‌ها، بالا بودن تعرفه واردات، وجود مشکلات در صدور ضمانتنامه بانکی و مشکلات نقل و انتقال پول» دانستند. به گفته آنها قطر، پیش از این بیش از 80درصد مواد غذایی خود را از عربستان و امارت متحده عربی با تعرفه کمتر از 5 درصد وارد می‌کرد؛ اکنون نیز این کشور باید از حضور تجار ایرانی در بازارهایش حمایت کند و واردات کالا را براساس تعرفه پایین انجام دهد. از سوی دیگر، برخی از فعالان اقتصادی خواستار برندسازی کالای مواد غذایی استان برای حضور در بازار قطر شدند.
وجود مشکلات برای حضور تجار ایران در بازارهای قطر درحالی است که به گفته معاون سازمان توسعه تجارت، دولت درحال فراهم کردن زیرساخت‌ها برای صادرات محصولات غذایی به قطر بوده و جلساتی نیز در این خصوص برگزار شده است. محمدرضا مودودی به «تعادل» می‌گوید: زیرساخت‌ها در بخش هوایی و دریایی درحال فراهم شدن است؛ به‌طوری که خطوط کشتیرانی مستقیم از بنادر جنوب کشور و از طرف دیگر خطوط هواپیمایی برای ارسال بار به کشور قطر آمادگی دارند؛ حتی چند هواپیمای باری محصولاتی از ایران به قطر رسانده و شنیده‌ها حاکی از این است که فروشگاه‌های قطر مملو از محصولات ایرانی و ترکیه‌یی شده است.
به گفته او، ایران برای همکاری با قطر اعلام آمادگی کرده حتی از گروهی از تجار این کشور دعوت کرده که به ایران بیایند و از نزدیک با شرکت‌های تولیدکننده آشنا شوند اما پذیرش این موضوع به قطر هم بستگی دارد که تا چه اندازه از این موضوع استقبال کند؛ به هر حال ایران در تلاش است تا ظرفیت‌های خود را به این کشور نشان دهد. براساس گفته‌های معاون سازمان توسعه تجارت به دلیل ثروتمند بودن کشور قطر و بالا بودن استانداردهای کیفی محصولات این کشور، فرصتی برای بسیاری از شرکت‌های ایرانی فراهم شده تا محصولات تولیدی خود را به قطر ارسال و به بازارهای این کشور ورود کنند. مودودی همچنین تجار و بازرگانان ایرانی را اصلی‌ترین بازیگران در حوزه صادرات کالا می‌داند و معتقد است که این افراد باید از فرصت پیش آمده استفاده کنند و منتظر دستور دولت در این خصوص نباشند.
از سوی دیگر، موسس اتاق بازرگانی ایران و قطر اعلام کرد که هنوز هیاتی از ایران به قطر برای صادرات کالا به این کشور نرفته است اما تجار ایرانی برای انجام هر گونه همکاری آماده‌اند. علاءمیرمحمد صادقی افزود: تاکنون جلساتی نیز در اتاق بازرگانی برای برنامه‌ریزی صادراتی به این کشور برگزار شده و محموله‌هایی نیز از سوی برخی تجار ایرانی که با تجار قطری در ارتباط بودند به این کشور صادر شده است اما هنوز فعالیت‌های انجام شده برای صادرات به این کشور خیلی محسوس نیست.
وی ادامه داد: با مسوولان استان بوشهر نیز از نظر فراهم آوردن وسایط حمل و نقل کوچک و بزرگ برای حمل کالا به قطر هماهنگی‌هایی صورت گرفته و تاکنون محموله‌هایی از مواد غذایی نیز به این کشور صادر شده است. میرمحمد صادقی تصریح کرد: با توجه به مشکلات پیش آمده برای قطر، تجار ایرانی نیز می‌توانند از این فرصت برای صدور مواد غذایی و محصولات مورد نیاز این کشور البته با رعایت کیفیت‌های لازم اقدام کنند و بازاری را که قبلا برای ایران بوده، دوباره به دست بیاورند.
در این زمینه تجار بخش خصوصی مذاکراتی را نیز تاکنون داشته‌اند و ممکن است تا 10روز دیگر وضعیت به گونه‌یی باشد که بتوانیم صادرات مناسبی را به این کشور داشته باشیم. میرمحمد صادقی که چند دوره ریاست اتاق ایران و قطر را برعهده داشته با اشاره به اینکه اتاق ایران و قطر در چند سال گذشته فعال نبوده است چنین فرصتی را برای فعال شدن اتاق بازرگانی بین دو کشور موثر دانست.
