نخستین نشانه میل اوپک به کاهش بیشتر تولید
گروه انرژی حمید مظفر
هراندازه که نشست نوامبر 2016 و توافق اولیه اوپکی‌ها برای کاهش تولید که با همراهی غیراوپکی‌ها در دسامبر همان سال همراه شد، برای بازار الهام‌بخش بود و منجر به جهش قیمت شد، تمدید همان توافق در مه 2017 به مدت 9ماه و تا مارس 2018 معنای دیگری برای بازار داشت.
این در حالی‌است که کشورهای امضاکننده پای برگه توافق کاهش تولید، نه تنها نشانی از نقض عهد خود را نشان نداده‌اند بلکه برخی از آنها ورای تعهدات خود عمل کرده‌اند. تازه‌ترین ارزیابی از عملکرد اوپکی‌ها در ماه مه که توسط رویترز منتشر شده حاکی از پایبندی 108درصدی اوپکی‌ها و 100درصدی تولیدکنندگان غیراوپکی است.
با وجود چنین پایبندی خارق‌العاده، آن‌چه اکنون در حال وقوع است افت روزانه قیمت طلای سیاه است. وضعیت بازار نفت به‌گونه‌یی است که حتی می‌توان انتظار بازگشت قیمت‌ها به کانال 30دلاری را در هفته‌های آینده داشت. روز گذشته هر بشکه نفت‌خام وست‌تگزاس‌اینترمدییت در بازار بورس نیویورک، ارزشی معادل 43دلار و 38سنت پیدا کرد.
آخرین باری که قیمت نفت‌خام امریکا به زیر 45دلار در هر بشکه رسید به یازدهمین روز از نوامبر سال 2016 بازمی‌گردد. از آن‌روز به بعد قیمت نفت WTI همواره بیشتر از 45دلار در هر بشکه بود تا اینکه در دو روز اخیر این مرز رد شد. نفت برنت دریای شمال نیز این روزها روند مشابهی را طی می‌کند و دیروز با افت قیمت 20سنتی، به سطح 45دلار و 80سنت در هر بشکه رسید تا این سبد نفتی مرجع نیز فاصله زیادی با بازگشت به زیر 45دلار در هر بشکه نداشته باشد. پیش از این بسیاری از کارشناسان معتقد بودند که اوپک برای تاثیرگذاری بیشتر روی بازار باید توافق کاهش تولید خود را شدیدتر و بر محدودیت‌های تولید اعضای خود بیفزاید وصرف تمدید توافق پیشین بدون تغییر در سهمیه‌ها، بازار را ارضا نخواهد کرد.
در عمل نیز همین اتفاق افتاد و در روز اعلام توافق شاهد واکنشی از بازار بودیم که بعدها در تاریخ از آن یاد خواهد شد. قیمت نفت هم‌زمان با اعلام تصمیم اوپک و تولیدکنندگان غیراوپکی مبنی بر تمدید کاهش یک‌میلیون و 800هزار بشکه‌یی از تولید روزانه نفت تا مارس 2018 معادل 5 درصد کاهش پیدا کرد.
در آن زمان تحلیلگران اعلام کردند که این واکنش بازار، نشانی از این باور سرمایه‌گذاران و فعالان نفتی است که توافق اوپک با چارچوب فعلی برندگی لازم برای کاستن از حجم عظیم مازاد ذخایر جهانی نفت ندارد و اعضای این کارتل و 11 کشور دیگری که با آنها همراه شده‌اند، نیاز به تصمیمات دشوارتری دارند.
البته در آن زمان اوپکی‌ها همگان را دعوت به شکیبایی کرده و خواستار این شدند که از نوسانات کوتاه‌مدت قیمت نفت بگذرند و تمرکز خود را بر چشم‌انداز بلندمدت تصمیم اوپک قرار دهند.
اما اکنون قریب به یک ماه از تصمیم اوپک می‌گذرد و خط رگرسیون داده‌های مربوط به قیمت نفت، شیب نزولی دارد.
در این بازه زمانی، ایالات‌متحده بی‌رحمانه نفت‌خام خود را به بازار پمپاژ کرده و می‌کند. در این میان بازگشت تولید نفت نیجریه و لیبی به وضعیت نسبتا عادی و از سرگیری صادرات آنها نیز مزید بر علت شده تا عرضه نفت بیش از پیش بر تقاضا تقدم یابد و قیمت‌ها در سطح پایین‌تری قرار بگیرند.
به‌نظر می‌رسد چنین شرایطی اوضاع را حتی برای اوپکی‌های صبور و فراخ‌دل نیز نگران‌کننده کرده است. این را می‌توان از اظهارنظر دیروز وزیر نفت ایران متوجه شد. به گزارش «تعادل» به نقل از ایرنا، بیژن زنگنه در حاشیه جلسه هیات دولت روز سه‌شنبه دلیل کاهش قیمت نفت را افزایش تولید این محصول در ایالات‌متحده امریکا دانست و گفت: «امریکا حدود 900هزار بشکه تولید نفت خود را افزایش داد که بسیار بیشتر از برآورد اوپک است.»
وی در رابطه با واکنش اعضای اوپک به این موضوع نیز گفت: «در این خصوص در حال رایزنی با اعضای اوپک هستیم ولی برای اینکه اعضا آماده تصمیم‌گیری شوند، کار دشواری پیش‌روست.»
به‌نظر می‌رسد منظور زنگنه از اتخاذ «تصمیمی دشوار» توسط اوپک، مذاکره برای کاهش بیشتر تولید است. با توجه به بازگشت نفت نیجریه و لیبی به عنوان دو کشور معاف از اجرای توافق، به نظر می‌رسد سایر اعضای اوپک در حال بررسی شرایط برای کاهش بیشتر تولید خود هستند. پیش‌تر خالدالفالح وزیر انرژی عربستان‌سعودی و چهره اصلی توافق کاهش تولید، اعلام کرده‌بود که اوپک باید به این دو کشور اجازه دهند که پس از سال‌ها اختلال، سطح تولید خود را به حالت عادی بازگردانند.
البته تصمیم‌گیری مجدد اوپک در رابطه با سهمیه‌بندی جدید تولید کار بسیار دشوار و حتی بعیدی است. خصوصا اینکه هنوز یک‌ماه هم از نشست اخیر اوپک نگذشته است. زنگنه نیز به این مساله واقف است و اظهار کرد: «همیشه توافق و اجماع برای کاهش تولید کار سختی است.» هرچند زنگنه دیروز از ارائه یک آلترناتیو سخن گفت اما به نظر می‌رسد آن‌چه که محتمل‌تر است اتفاق بیفتد، ادامه صبر استراتژیک اوپک تا ماه مارس و مشاهده تاثیرات توافق کاهش تولید است. چنین سناریویی تنها منحصر به اوپکی‌ها نیست، بلکه نهادهایی همچون آژانس بین‌المللی انرژی نیز به آن باور دارند. IEA در آخرین گزارش ماهانه خود اعلام کرده بود که در صورت پایبندی اعضای اوپک به توافق، تا پایان دوره 9ماهه، سطح ذخایر جهانی نفت به میانگین پنج‌ساله منتهی به مارس 2018 خواهد رسید که معنای آن اثربخش بودن تلاش‌های اوپک و دستیابی به هدف مورد نظر این کارتل است.
وزیر نفت ایران نیز در این رابطه می‌گوید: «با توجه به اینکه مدت زیادی از اجرای توافق کاهش تولید نفت اوپک نمی‌گذرد باید صبر کرد تا تاثیرات آن ارزیابی شود».
