حذف رشته یا عدم حذف؛ کدام‌یک درست است
با تکذیب خبر تایید رشته‌های حذف‌شده دانشگاه آزاد از جانب سازمان سنجش، سرگردانی داوطلبان تحصیل در این دانشگاه ادامه یافت
گروه اقتصاد اجتماعی|
پنجشنبه اول تیرماه، دانشگاه آزاد اسلامی با انتشار دفترچه راهنمای انتخاب رشته در اطلاعیه‌یی خبر از آغاز مهلت انتخاب رشته برای متقاضیان تحصیل در مقطع کارشناسی ارشد این دانشگاه داد و اعلام کرد که این فرصت تا پایان روز شنبه، دهم تیرماه برقرار خواهد بود. خبرها و سخنانی که از پی انتشار دفترچه راهنمای انتخاب رشته رسید، حکایت از حذف 2800 تا 2900 رشته تحصیلی در دانشگاه آزاد داشت. مسوولان دانشگاه آزاد و رسانه‌های هوادار مدیریت جدید این دانشگاه، وزارت علوم را به سیاسی‌کاری و عمل خلاف قانون متهم کردند؛ آن هم در شرایطی که تا پیش از آن و در دوران مدیریت پیشین این دانشگاه، همین رسانه‌ها منتقد افزایش بی‌رویه ظرفیت و کدرشته‌های غیرمجاز دانشگاه آزاد بودند و آن زمان، وزارت علوم را به اتهامی دیگر به انفعال در برابر افسارگسیختگی این دانشگاه در تاسیس کد رشته‌های غیرمجاز، می‌نواختند و از وزارت علوم می‌خواستند با جلوگیری از توسعه کمی رشته‌های غیرمجاز به افزایش کیفیت آموزش عالی و تحصیلات تکمیلی کمک کند. اینچنین، قصه کشاکش دو هفته گذشته دانشگاه آزاد و هواداران مدیریت تازه‌اش، با وزارت علومی که به ادعای مسوولانش در پی توزیع کد رشته‌ها در دانشگاه‌های غیر انتفاعی، پیام نور است، آغاز شد. کشاکشی که در آن دانشگاه آزادی‌ها مدام از «جلوگیری از ایجاد زمینه بیکاری و مهاجرت نخبگان» گفتند و وزارت علومی‌ها از «حذف رشته‌های بدون مجوز دانشگاه آزاد و افزایش کیفیت آموزش».
عجیب و غریب غیرقانونی
مجتبی علوی‌فاضل، سخنگوی دانشگاه آزاد اسلامی در نخستین واکنش رسمی این دانشگاه، اقدام وزارت علوم در حذف این رشته‌ها را «عجیب و غریب» خواند. او با ارائه تفسیر دانشگاه آزاد از سیاست‌های ابلاغی رهبری گفت: این عمل برعکس سیاست‌های کلی نظام و نشان‌دهنده بی‌توجهی به سیاست‌های علمی-فناوری ابلاغی رهبری است. در این سیاست‌ها ضوابط ارتقای کیفیت آموزش عالی مورد تاکید قرار گرفته است که یکی از راهکارهای آن، افزایش ورود به دوره‌های تحصیلات تکمیلی است.
او ادامه داد: از طرف دیگر براساس قانون، رشته‌های دانشگاه آزاد اسلامی چنانچه مورد تایید ماده واحده تصویب رشته‌های دانشگاه آزاد اسلامی قرار گیرند، می‌توانند دانشجو بگیرند. این رشته‌ها تماما تصویب و توسط کمیته ۳ نفره نمایندگان شورای عالی انقلاب فرهنگی به وزیر علوم ابلاغ شده‌اند. از سال ۹۳ تا ۹۵ نیز در این رشته‌ها پذیرش انجام شده است، بنابراین حذف آنها مغایر با قانون مجلس نیز هست.
او افزود: به نظر می‌رسد نفع این اقدام در درجه اول به دانشگاه‌های بی‌کیفیت، به ویژه دانشگاه‌های کشورهای منطقه می‌رسد و زمینه‌ساز خروج تعداد زیادی از علاقه‌مندان به تحصیل در این رشته‌ها می‌شود.
سخنگوی دانشگاه آزاد اسلامی تاکید کرد: حذف ۲۸۰۰ رشته از دانشگاه آزاد در چند روز قطعا با دقت و رعایت استانداردها انجام نشده است. ما همواره تعامل خوبی با وزارت علوم داشته‌ایم و انتظار داریم اجازه ندهند کشور ملتهب شود. ضمن اینکه خروجی این عمل، تنها خسارت برای کشور و افزایش مهاجرت تحصیل‌کنندگان از کشور برای تحصیل در دانشگاه‌های بی‌کیفیت خارجی است.
برای افزایش کیفیت
پس از آن، وزارت علوم نیز با انتشار بیانیه‌یی به‌طور رسمی موضعش در این اختلاف را اعلام کرد. در این بیانیه آمده بود: یکی از مهم‌ترین سیاست‌های وزارت علوم در دولت تدبیر و امید، ساماندهی مراکز آموزش عالی و ارتقای کیفیت آموزشی بوده است. در همین راستا ضمن اجرای برنامه‌های متعدد، طرح آمایش آموزش عالی، تدوین و به تصویب شورای عالی انقلاب فرهنگی رسید و جهت اجرا به وزارت علوم، تحقیقات و فناوری ابلاغ شد.
وزارت علوم در ادامه بیانیه‌اش نوشت: براساس مصوبه شورای عالی انقلاب فرهنگی هرگونه گسترش مراکز آموزش عالی و تصویب رشته‌ها منوط به احراز شرایط و شاخص‌های مصوب شورای گسترش آموزش عالی بوده و مقرر شده این روند در مورد کلیه دانشگاه‌ها و مراکز آموزش عالی اعم از دولتی، غیردولتی و دانشگاه آزاد اسلامی اعمال شود. به این ترتیب صرفا به رشته‌هایی که دارای مجوز از شورای گسترش باشند، ظرفیت پذیرش دانشجو داده می‌شد.
آنها در پایان تاکید کردند: بدیهی است از این پس نیز وزارت علوم، تحقیقات و فناوری با حفظ آرمان‌های متعالی وزارت علوم و ارتقای کیفیت آموزشی و با نگاهی واقع‌بینانه در این راستا گام برداشته و آمادگی خود را جهت دریافت مستندات و بررسی کلیه درخواست‌های گذشته و جدید دانشگاه آزاد اسلامی اعلام می‌دارد تا پس از بررسی، نتیجه را به واحدهای مربوطه جهت اجرا اعلام کند.
تایید 160 رشته
یک روز پس از واکنش رسمی دانشگاه آزاد به این رخداد و بیانیه وزارت علوم و دعوت آنان به ارائه مستندات، در میانه هیاهوهای موافقان و مخالفان اقدام وزارت علوم، پنجم تیرماه، معاون آموزشی دانشگاه آزاد با اعلام تمدید شدن مهلت انتخاب رشته، از آغاز رایزنی‌های دانشگاه آزاد با وزارت علوم و از پی آن، تایید بیش از ۱۶۰ رشته محل دوره کارشناسی ارشد این دانشگاه در جلسه شورای گسترش آموزش عالی وزارت علوم خبر داد. علیرضا رهایی گفت: مرحله اول رایزنی از قبل انجام شده بود و روز گذشته مرحله دوم با حضور مسوولان برگزار شد. خوشبختانه در جلسه روز گذشته تعداد زیادی از رشته‌های آزمون کارشناسی‌ارشد دانشگاه آزاد اسلامی تایید شد که حدود ۱۶۰ تا ۱۷۰ رشته بودند و برای انتخاب رشته داوطلبان بارگذاری می‌شود. مرحله سوم بررسی رشته‌ها نیز هفتم تیرماه برگزار می‌شود.
او افزود داد: دفتر گسترش معیارهایی دارد و دانشگاه نیز استدلال‌های خاص خود را دارد، اما در نهایت باید ببینیم که این شرایط دانشگاه تا چه حد مورد تایید دوستان قرار می‌گیرد. بر این اساس وضعیت موجود را بررسی می‌کنیم تا با وزارت علوم به یک نتیجه‌گیری مناسب برسیم.
رهایی در حالی از «آغاز رایزنی‌ها» گفت که یک روز پیش‌تر، سخنگوی دانشگاه آزاد اعلام کرده بود که «این رشته‌ها تماما تصویب شده‌اند»؛ رهایی گفت که تنها «مرحله اول» رایزنی‌ها پیش‌تر انجام شده است.
با این همه و با پیشرفت رایزنی‌های دانشگاه آزاد و وزارت علوم، واحد علوم تحقیقات دانشگاه آزاد با وعده حل‌شدن کامل این اختلاف‌ها، در اطلاعیه تاکید کرد که باتوجه به حذف برخی کد رشته محل‌های ارشد این دانشگاه داوطلبان در انتخاب رشته عجله نکنند. لذا پیگیری‌های لازم برای اصلاح دفترچه و اضافه شدن رشته‌های مذکور در حال انجام است. به این ترتیب داوطلبان می‌توانند با کمی انتظار و انتخاب رشته در فرصت‌های آخر قانونی، رشته مورد نظر خود را در این واحد انتخاب کنند.
مشکل حل شد؟
علی‌محمد نوریان، سرپرست دانشگاه آزاد اسلامی، پس از انتشار بیانیه‌یی مبنی بر حل مشکل رشته‌های حذف شده، در برنامه گفت‌وگوی ویژه خبری شب پنجشنبه، در توضیح بیانیه‌اش از تایید ۲۵۰۱ رشته از ۲۹۰۰ رشته حذف شده از دفترچه انتخاب رشته این دانشگاه خبر داد و گفت: ۳۹۹ رشته به دلیل نرسیدن به استانداردهای لازم از دفترچه حذف شده‌اند.
او گفت: به دنبال مذاکرات با مقامات وزارت علوم، تحقیقات و فناوری و با توجه به نکات وزیر علوم در راستای رفع نگرانی و دغدغه‌های خانواده‌ها و داوطلبان، خوشبختانه طی جلسه‌یی که با معاون وزیر علوم داشتیم، زوایای کار بررسی و قرار شد براساس مصوبات مجلس تمام کدرشته‌های تصویب شده قبل از اسفند ماه ۹۴، یعنی قبل از تصویب سنجش و دوره تحصیلات تکمیلی مجددا تایید شوند و برای انتخاب رشته داوطلبان روی سایت قرار گیرند.
او ادامه داد: البته دانشگاه آزاد نیز ماده واحده‌یی در چهاردهم اردیبهشت ۶۷ از مجلس داشت که تایید رشته‌های دانشگاه‌های آزاد را موکول به نظر هیات سه نفره نماینده عالی شورای انقلاب فرهنگی، نماینده وزارت علوم و دانشگاه آزاد کرده است. آیین‌نامه اجرایی نیز در ۱۲ آبان ۶۸ تصویب شده که بر اساس این قوانین و با همکاری مثبت وزارت علوم پیش رفتیم و صورت جلسات متعددی را داشتیم. کمیته ویژه‌یی مسوول ارزیابی رشته‌ها شده است که این کار از زمان ریاست قبلی دانشگاه آزاد، دکتر میرزاده، آغاز شده است.
او افزود: ۲۹۰۰ رشته‌یی که از ظرفیت رشته‌ها حذف شده بود، یک‌سوم رشته‌ها در دانشگاه را تشکیل می‌داد. حذف یک‌سوم رشته‌ها اهمیت دارد و ما به جوانان علاقه‌مند این اطمینان را می‌دهیم که این مشکلات در آینده وجود ندارد؛ چرا که ما خود را نماینده دانشجویان و خانواده‌های آنها می‌دانیم.
نوریان تاکید کرد: کمیته‌یی در دانشگاه داریم که مسائل را رصد می‌کند و تلاش می‌کنیم که در رشته‌هایی که مورد نیاز کشور است، تمرکز کنیم و رشته‌هایی که دوره آنها گذشته و قدیمی شده‌اند، به‌روز شوند. در این راستا ۱۳۲۳ نفر استخدام عضو هیات علمی داشته‌ایم که قرار است این تعداد تا ۵ هزار نفر افزایش یابد و از طرف دیگر هزار مربی به استادیاری ارتقا یافته و ۵۰۰ نفر استادیار به دانشیار تبدیل شده‌اند که این مساله به این معنی است که دانشگاه در کیفی کردن آموزش و به‌روز کردن آن تلاش می‌کند.
مشکل حل نشد؟
در حالی که پس از گفت‌وگوی تلویزیونی نوریان به نظر می‌رسید اختلاف‌های وزارت علوم و دانشگاه آزاد در حال برطرف شدن است، صبح دیروز سازمان سنجش در اطلاعیه‌یی اعلام کرد: خبر منتشر شده در رسانه‌ها و بیانیه سرپرست محترم دانشگاه آزاد اسلامی مبنی بر رفع مشکل ۲۵۰۱ رشته محل کارشناسی ارشد دانشگاه آزاد اسلامی تکذیب می‌شود.
سازمان سنجش در ادامه اطلاعیه‌اش آورد: تنها مرجع رسیدگی به این‌گونه درخواست‌ها و اساسا صدور مجوزها و ظرفیت‌ها دفتر گسترش آموزش عالی است. نتیجه بازنگری‌ها ظرف روزهای آینده پس از احراز شرایط لازم در هریک از رشته محل‌های دانشگاه توسط دفتر گسترش اعلام و در اطلاعیه‌های بعدی سازمان سنجش آموزش کشور اعلام خواهد شد.
کنار می‌آییم، تسلیم نمی‌شویم
معاون آموزشی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری نیز با تذکر پیرامون رد اطلاعیه دانشگاه آزاد، مبنی بر اینکه داوطلبان کارشناسی ارشد دانشگاه آزاد برای انتخاب رشته عجله نکنند، گفت: به داوطلبان کارشناسی ارشد دانشگاه آزاد توصیه می‌شود که رشته‌هایی را انتخاب کنند که اکنون دارای مجوز هستند، زیرا در غیر این‌صورت ممکن است در انتخاب رشته خود با مشکل روبه‌رو شوند.
مجتبی شریعتی‌نیاسر گفت: سال گذشته به دلیل مساعدت با شرایط اقتصادی دانشگاه آزاد اسلامی، با مجوز 4هزار و 600 رشته به مدت یک‌سال در این دانشگاه موافقت کردیم و این دانشگاه قول داد برای سال 96 خود را با استانداردهای وزارت علوم تطبیق دهد، اما ما مجبور شدیم مطابق استانداردها برخی مجوزهای رشته‌ها در دانشگاه آزاد را باطل کنیم. البته تعداد قابل توجه از رشته‌ها نیز تایید شده که روند خود را دنبال می‌کنند.
او ادامه داد: ما در شهریورماه 94 با دانشگاه آزاد اسلامی توافق کردیم که به دلیل مشکلات هیات علمی، اساتید حق تدریس و نیمه وقت را نیز در محاسبات هیات علمی خود حساب کنند؛ اما این توافق نامه منحصرا در همان سال بود تا این دانشگاه مهلت پیدا کند، اساتید خود را ارتقا دهد.
او افزود: ما مجددا صورت جلسه‌یی را در اسفند سال 94 با معاونت آموزشی دانشگاه آزاد اسلامی امضا کردیم تا خود را با شرایط تطبیق دهند و با آنها مصالحه کردیم و در شهریور ماه سال گذشته برای اینکه مشکل دانشجویان دانشگاه آزاد حل شود و فرصت بیشتری داشته باشند، برای بیش از 4600 رشته، بدون توجه به شاخص‌ها، موافقت یک‌بار پذیرش را صادر کردیم اما قرار شد که این برای آخرین سال باشد و آنها سال 96 خود را با استانداردهای وزارت علوم تطبیق دهند. بر این اساس امسال شاخص‌ها را بررسی کردیم و از رشته‌هایی که تعداد هیات علمی استاندارد را نداشتند، جلوگیری کردیم.
معاون آموزشی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری در پایان گفت: ما از هر زمانی متوجه شویم که هر رشته خاصی در دانشگاه آزاد اسلامی استانداردهای لازم را دارد، مجوز لازم را برای آن صادر و طبعا امکان پذیرش دانشجو نیز پیدا خواهند کرد و با این دانشگاه کنار می‌آییم، اما این کنار آمدن به معنای آن نیست که همیشه در برابر آنها تسلیم شویم.
این خواسته قانونی است
آخرین واکنش به این کشاکش، سخنان حمید میرزاده، رییس عزل شده دانشگاه آزاد بود. عضو هیات موسس دانشگاه آزاد اسلامی گفت: مسوولان از به کارگیری استانداردهای دوگانه در تصویب رشته‌های دانشگاه آزاد، موسسات غیر انتفاعی و پیام نور بپرهیزند. خواسته ولایتی یک خواسته قانونی برای احقاق حق دانشگاه آزاد است. با کم‌لطفی ایشان به خودم، اما این مساله باعث نمی‌شود که من به ولایتی حق ندهم.
او ادامه داد: در بخشی از بدنه میانی وزارت علوم نگاه چندان مثبتی نسبت به دانشگاه‌های غیرانتفاعی یا پیام نور که نسبت به دانشگاه آزاد از حداقل امکانات و اساتید بی‌بهره بودند، وجود ندارد که این مساله همواره برای دانشگاه آزاد موجب دردسر بود.
او افزود: حق دانشگاه آزاد است که با امکانات و اساتید زیاد و کارکنانی که دارد و البته اعتباری که اخیرا از نظر ملی و بین‌المللی کسب کرده و توانسته تاثیر عمیقی در توسعه علمی، پژوهشی و کارآفرینی ایران گذارد پرچمدار تحصیلات تکمیلی بماند.
میرزاده در پایان با بیان اینکه مسوولان آموزش عالی باید به خواسته ولایتی که یک خواسته قانونی است ترتیب اثر بدهند، گفت: مسوولان نباید به خاطر بعضی از موسسات به اصطلاح آموزش عالی بی‌هویت که با رانت‌های ارتباطی در دولت قبل قارچ گونه ظهور یافته و متاسفانه به خاطر منافع شخصی توسط بعضی از مدیران آموزش عالی طی این چند سال اخیر بدور از حق مورد حمایت قرار گرفته‌اند و کیفیت آموزش عالی را ملکوک کرده‌اند، این دستاورد بزرگ علمی و فرهنگی انقلاب یعنی دانشگاه آزاد اسلامی را بیش از این تضعیف کنند.
