دیپلماسی تعاملی؛ راهکار دولت در مهار ریزگردها

گرد و غبار در سال‌های گذشته به عنوان معضلی برای کشورهای خاورمیانه به ویژه ایران تبدیل شده و کشورمان تلاش‌هایی برای حل این معضل در سطح منطقه‌یی و بین‌المللی انجام داده است که کنفرانس بین‌المللی مقابله با گرد ‌و ‌غبار را باید نتیجه مستقیم دیپلماسی دولت یازدهم برای حل پدیده گردوغبار دانست.

بحران ریزگردها مرزهای جدیدی از دیپلماسی و همکاری‌های منطقه‌یی و بین‌المللی را رقم زد و با توجه به منشا اصلی ریزگردها که بیشتر به فرسایش بادی شدید و گسترش پدیده بیابان زایی مربوط می‌شود و کشورهای درگیر را دچار آسیب‌ها و لطمه‌های بهداشتی، اقتصادی و توسعه‌یی کرده است.

گرد و غبار در سال‌های گذشته به یکی از معضل‌های منطقه خاورمیانه تبدیل شده است و کشورهای مختلف از وجود آن رنج می‌برند که ایران آسیب‌های زیادی از این پدیده دیده است. از این رو دولت یازدهم برای مهار این پدیده در مجامع بین‌المللی حضور یافت و راهکار مهار این پدیده را تعامل کشورهای درگیر دانست که برگزاری «کنفرانس بین‌المللی مقابله با گرد و‌غبار، چالش‌‌ها و راه‌حل ‌ها» یک نمونه از این‌گونه دیپلماسی است.

پدیده گرد و غبار سبب شد تا نمایندگان و کارشناسان بیش از 30 کشور مختلف برای شرکت در کنفرانس بین‌المللی مقابله با گرد ‌و‌ غبار، چالش‌‌ها و راه‌حل‌ها، راهی تهران شوند تا در سالن اجلاس سران کشورهای اسلامی با تکیه بر دیپلماسی و همکاری‌های مشترک راه‌حلی برای مقابله با این پدیده بیابند.

پژوهشگر گروه اطلاع‌رسانی ایرنا به مناسبت برگزاری کنفرانس بین‌المللی مقابله با گرد و‌ غبار و حضور کشورهای مختلف در آن با «ساناز صنایع‌گلدوز» رییس انجمن ارزیابی محیط زیست ایران، رییس انجمن آشتی با زمین و مدرس محیط زیست دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی به گفت‌وگو پرداخت.

صنایع گلدوز نقش دیپلماسی در مهار پدیده گرد و غبار را مهم و حایز اهمیت دانست و گفت: مرزهای محیط زیست به دلیل عوامل ثابت و متغیرش فراتر از مرزهای قراردادی است. رویدادهای محیط زیستی نیز به دلیل پیوستگی فراتر از مرزهای قرار دادی هستند. از این رو وقوع گرد و غبار یک رویداد منطقه‌یی و فرامنطقه‌یی است. بنابرین دیپلماسی و گفت‌وگوهای منطقه‌یی می‌تواند، نقش مهمی در مهار کانون‌های گرد و غبار داشته باشد.

گرد و غبار پدیده‌یی بین‌المللی است که به دلیل تغییرهای اقلیمی، بیابان‌زایی و جنگل‌زدایی، کمبود آب و کاهش آب‌های سطحی و زیرزمینی و وجود بادهای غالب به وجود می‌آید. از این رو بعضی از کشورها به نوعی گرفتار آن

هستند.

 وقوع گرد و غبار در ایران نیز رویدادی منطقه‌یی و فرامنطقه‌یی است. به همین دلیل باید با دیپلماسی فعال، سیاست‌ها و تدابیر لازم بتوانیم کانون‌های گرد و غبار در منطقه را مهار کنیم تا از این واقعه محیط زیستی کمتر آسیب ببینیم.

رییس انجمن ارزیابی محیط زیست ایران اظهار داشت: ایران به دلیل اقلیم غالبا گرم و خشک، محدوده وسیع بیابانی، کم آبی و پدیده باد با رویداد گرد و غبار مواجه است. البته بعضی از کانون‌ها داخلی هستند که می‌توان آنها را مهار کرد ولی مشکل اصلی که امروز برای کشور ایجاد شده و سالانه حدود 27 استان را درگیر پدیده گرد و غبار می‌کند، ناشی از کانون‌های خارج از ایران است. مشکل ریزگردهای ایران، 65درصد از عراق، 16درصد سوریه، 9درصد از عربستان، 8درصد داخلی و 2درصد به اردن مربوط می‌شود. البته در سال‌های اخیر به سبب خشکسالی‌های مکرر 12 تا 22 درصد گرد و غبار از کانون‌های داخلی بوده است.

**صنایع‌گلدوز گفت: از آذر 1394خورشیدی تاکنون چهار قطعنامه درباره گرد و غبار در سازمان ملل تصویب شده است که برای 197 کشور عضو به ویژه 18 کشور درگیر با این پدیده تکلیف عملکردی دارند. به همین دلیل دیپلماسی می‌تواند در حل معضل ریزگردها کمکی اساسی به کشورهای مواجه با این پدیده کند، چرا که آنها به نوعی خود را ملزم به تعهدهای بین‌المللی می‌دانند. بنابراین برای حل این معضل در ایران، کنفرانس بین‌المللی گرد و غبار با حضور شخصیت‌های سیاسی از کشورهای مختلف و سازمان ملل در حال برگزاری است که «هولیانگ شو» دستیار دبیرکل سازمان ملل نیز یکی از این شرکت‌کننده‌ها محسوب می‌شود.

 وی بیان داشت: سازمان ملل برای کشورهای عضو خود تعهدهایی ایجاد می‌کند و برنامه‌ریزی و میانجگری‌هایی دارد. از این رو انتظار می‌رود که در این اجلاس سازمان ملل به عنوان یک مقام بالادستی در حوزه بین‌المللی و با توجه به راهکارهایی که پیشنهاد می‌شود، بتواند در مدیریت کاهش کانون‌های گرد و غبار موثر باشد. این اجلاس می‌تواند زمینه ساز مراودات و دیپلماسی برای حل چالش ریزگردها باشد. زیرا این امر یک چالش منطقه‌یی و بین‌المللی است. از این رو هم سازمان ملل و هم کشورهای شرکت‌کننده نقش مهمی در آن دارند.

صنایع‌گلدوز در پایان یادآور شد: اجرایی شدن قطعنامه‌های سازمان ملل، همکاری‌های علمی و فنی منطقه‌ای، هم‌افزایی کشورهای مختلف و پایش سازمان ملل از جمله اموری است که می‌توان به آن توجه کرد. مشکل اصلی مواجهه با کم آبی و گرد و غبار در عراق است که ترکیه به دلیل اجرای پروژه گاپ مشکل اساسی را به وجود آورده است. ایران می‌تواند تنها قدم‌های حمایتی و انگیزشی در این زمینه بردارد. اجرای دیپلماسی منطقه‌یی و بین‌المللی و هم آوایی دولت‌ها می‌تواند به مهار کانون‌های گردوغبار و تبعات محیط زیستی آن کمک شایانی کند.