از حمله نظامی تا اخراج از شورای همکاری خلیج‌فارس
گروه جهان
بحران قطر ادامه دارد و چهار کشور عربستان‌سعودی، امارات‌عربی‌متحده، مصر و بحرین با انتشار بیانیه‌یی در واکنش به پاسخ منفی دوحه در اجرای فهرست 13گانه پیشنهادی این کشورها، اعلام کردند تدابیر لازم برای پاسخ به این موضع اتخاذ خواهد شد. در بیانیه روز جمعه این کشورها آمده است:
قطر همچنان به‌عنوان یک تهدید برای امنیت منطقه محسوب می‌شود. در همین حال وزارت خارجه امریکا با ابراز نگرانی نسبت به عمیق‌تر شدن بحران دیپلماتیک قطر اعلام کرده که رکس تیلرسون وزیر خارجه امریکا دوشنبه با هدف یافتن راه‌حلی برای این بحران به کویت می‌رود.
یورو‌نیوز نوشته، به اعتقاد عربستان‌سعودی و متحدانش، مخالفت دوحه در اجرای فهرست پیشنهادی از هدف و برنامه این کشور برای ادامه اجرای سیاست‌هایی است که به برهم خوردن ثبات در منطقه منجر می‌شود. در قسمتی از بیانیه جمعه عربستان و متحدانش تصریح شده که برای حفظ حقوق، امنیت و ثبات این چهار کشور تدابیر سیاسی، اقتصادی و حقوقی ضروری در زمان مقتضی اتخاذ خواهد شد. از سوی دیگر ادعا شده این تدابیر علیه دولت قطر خواهد بود و نه مردم این کشور. محمد بن عبدالرحمن آل ثانی وزیر خارجه قطر، سه‌شنبه اعلام کرده بود تقاضاهای مطرح شده واقع‌بینانه نیست و غیرقابل پذیرش است. عربستان‌سعودی و متحدانش چهارشنبه برای بررسی پاسخ منفی دوحه در قاهره تشکیل جلسه دادند که بی‌نتیجه پایان یافت.
گزینه‌های عربستان و متحدانش
بی‌نتیجه ماندن نشست چهارشنبه وزیران خارجه عربستان‌سعودی، امارات‌متحده، مصر و بحرین در قاهره برای بررسی پاسخ قطر به خواست‌های 13گانه این کشورها، این پرسش را مطرح کرد که آینده بحران قطر به کجا خواهد کشید؟
پاسخ منفی قطر به همه درخواست‌های 13گانه عربستان و متحدان آن، بدون هیچ درجه‌یی از عقب‌نشینی، شاید برای نشست چهارجانبه قاهره تا آن حد غیرمنتظره بود که مجال هرگونه واکنش فوری را از آن گرفت و حتی ادامه میانجی‌گری امیر کویت را با مشکل مواجه کرد؛ به نحوی که اعلام تمدید تحریم‌های قطر از سوی عادل الجبیر وزیر خارجه عربستان، شاید تنها واکنش ممکن برای آن اجلاس بود. با این حال عادل الجبیر گفته است اقدامات بیشتر علیه قطر در زمان مناسب و در تطبیق با قوانین بین‌المللی انجام خواهد شد. اما گزینه‌های عربستان و متحدان آن برای فشار بر قطر کدام است؟
هنوز از جزییات مذاکرات وزیران خارجه چهار کشور در این باره خبری منتشر نشده، اما برخی تحلیلگران از سه گزینه یاد می‌کنند؛ اعمال تحریم‌های اقتصادی بیشتر علیه قطر، اخراج قطر از شورای همکاری کشورهای عرب خلیج‌فارس و سرانجام توسل به اقدام نظامی.
باید درنظر بگیریم که به‌کار گرفتن هر یک از این گزینه‌ها بدون قائل شدن حداقل امکان برای مذاکره با قطر، برای عربستان و متحدانش هزینه سیاسی زیادی دربر خواهد داشت، به‌ویژه که قطر ضمن پاسخ رد به درخواست‌های 13گانه، درهای مذاکره را باز گذاشته و یکی از دلایل سرسختی خود را ناروشنی دلایل اتهام حمایت از تروریسم از سوی ائتلاف چهارگانه دانسته و برای روشن کردن اختلافات دعوت به گفت‌وگو کرده است.
اعمال تحریم‌های بیشتر تا حد بلوکه کردن متقابل حساب‌ها و سپرده‌های بانکی دو طرف، بعید است که توان اقتصادی قطر را تا حد تسلیم شدن به طرف مقابل تضعیف کند، به‌ویژه آن‌گونه که شیخ محمد بن عبدالرحمان آل ثانی وزیر خارجه قطر چهارشنبه گفت این کشور در تلاش برای تحکیم روابط خود با ترکیه و ایران است.
همچنین به گزارش رویترز، اکسون موبیل، رویال داچ شل و توتال سه شرکت بزرگ انرژی غرب چهارشنبه در لندن اعلام کردند که با حفظ بی‌طرفی در مناقشه قطر و چهار کشور عربی، قصد دارند در پروژه عظیم افزایش تولید گاز قطر سرمایه‌گذاری کنند. این پروژه، جایگاه اقتصادی قطر در منطقه را به‌طور ویژه‌یی تقویت می‌کند. در همین راستا مدیران عامل این سه غول انرژی، اوایل این هفته با امیر قطر دیدار کردند. ناظران معتقدند درمورد اخراج قطر از شورای همکاری خلیج‌فارس نیز باتوجه به مواضع متفاوت عمان و کویت دو عضو دیگر این شورا در بحران قطر، اولا تصمیم‌گیری روند ساده‌یی نیست و ثانیا بعید است که تاثیر تعیین‌کننده‌یی در منزوی کردن قطر داشته باشد، بلکه می‌تواند کل این بلوک سیاسی، نظامی و تجاری را با بحران بیشتری مواجه کند. گزینه نظامی علیه قطر و تغییر رژیم این کشور نیز هر چند تا سطح برخی اظهارات بدبینانه مقامات منطقه مطرح شده، اما باتوجه به حضور پایگاه هوایی مشترک امریکایی-بریتانیایی العدید و پایگاه نظامی ترکیه در این کشور، مغایر با سیاست‌های منطقه‌یی این کشورها و گزینه‌یی غیرمحتمل است. هم
کاخ سفید و هم دولت ترکیه تاکنون از ضرورت مذاکره با میانجی‌گری کویت قاطعانه حمایت کرده‌اند.
به این ترتیب شاید گزینه مذاکره که قطر از ابتدا بر آن اصرار داشته، ممکن‌ترین گزینه برای تفاهم طرفین و حل بحران قطر باشد و آنچه عادل الجبیر وزیر خارجه عربستان نیز به‌عنوان «اقداماتی در زمان مناسب و در تطبیق با قوانین بین‌المللی» یاد کرده، اگر هدفش پایان دادن به بن‌بست موجود با حداقل هزینه باشد، راهی جز گفت‌وگو نخواهد داشت.
بحران قطر از پنجم ماه ژوئن سال جاری یعنی زمانی که چهار کشور عربی منطقه قطر را به حمایت از اسلام‌گرایان افراطی و تروریسم متهم کردند، آغاز شد. عربستان و متحدانش ۲۲ ژوئن فهرستی حاوی ۱۳ ماده تسلیم دوحه کردند و پذیرش بی‌چون چرای آن از سوی قطر را شرط برون‌رفت از بحران خواندند. کاهش سطح روابط دیپلمات با ایران، برچیده شدن پایگاه نظامی ترکیه در این کشور و تعطیلی شبکه خبری الجزیره از جمله شرایط مندرج در این فهرست بوده است.
