چشم‌انداز سیاسی ترکیه تغییر می‌کند؟
گروه جهان|
راهپیمایی مخالفان دولت رجب طیب اردوغان با حضور حزب اپوزیسیون اصلی جمهوری خلق این کشور یک‌شنبه (امروز) درحالی به پایان رسید که تنها حدود یک هفته به سالگرد کودتای نافرجام باقی است. این درحالی است که اندک زمانی پیش هیچ کسی انتظار نداشت که کمال قلیچدار اوغلو به یکی از عاملان اصلی این راهپیمایی گسترده علیه دولت تبدیل شود و بتواند ده‌ها هزار نفر از شهروندان را در مسیری حدودا 450 کیلومتری از آنکارا تا استانبول با خود همراه کند.
راهپیمایی موسوم به «عدالت» که همچنین به «ابتکار عمل قلیچدار اوغلو» مشهور است، با تجمع حزب جمهوری خلق در اعتراض به حکم حبس 25ساله قانون‌گذار این حزب، در آنکارا آغاز شد و با راهپیمایی 25 روزه در حاشیه دریای مرمره تا استانبول ادامه یافت. قلیچدار اوغلو در زمان رسیدن به استانبول گفت: «من بسیار خوشحال هستم که در این راهپیمایی شرکت کردم. اکنون ما بعد از یک سفر طولانی بدون اینکه کوچک‌ترین آسیبی به کسی برسد، وارد استانبول شده‌ایم.»
قلیچدار اوغلو که از مدت‌ها پیش به‌دلیل شباهت ظاهری به «گاندی» تشبیه می‌شد، در موارد بسیاری ازسوی منتقدانش به‌دلیل رویکردی منفعل در مقابل اردوغان و فشارهای روزافزون دولت به‌ویژه در نزدیک به یک سال پس از کودتای نافرجام 15 جولای سال گذشته، مورد انتقاد قرار می‌گرفت؛ وی در میان خبرنگاران به «عمو کمال» مشهور بود و بسیاری از منتقدان که او را جدی نمی‌گرفتند، در تمسخر این راهپیمایی می‌گفتند: «راه برو عمو کمال، راه برو.» اما درنهایت وی در اقدامی مشابه گاندی، از انرژی پنهان و عظیم مخالفان پرده برداشت. جالب اینجاست که اقدام قابل‌توجه رهبر جمهوری خلق، اصلا اقدامی از پیش تعیین شده نبود و به‌طور غیرمنتظره پس از دستگیری و محکومیت انیس بِربِراوغلو معاون حزب و خبرنگاری که از سال 2014 به بعد مسوولیت روابط رسانه‌یی و ارتباطات حزب را برعهده داشت، آغاز شد. انیس به اتهام افشاگری اسرار دولتی به 25سال حبس محکوم شده است. طبق اتهام وارده، انیس اطلاعات مربوط به تحویل تسلحات از سوی ترکیه به نیروهای مسلح سوری را دراختیار سردبیر یکی از روزنامه‌های ترکی قرار داده است. انیس به‌دلیل عضویت در پارلمان ترکیه از مصونیت قضایی برخوردار بود، اما این مصونیت در نوامبر 2016 در پی اصلاحیه قانونی حزب عدالت و توسعه حاکم درمورد لغو مصونیت حامیان حزب کرد دموکراتیک خلق، برداشته شد. لازم به ذکر است که حزب جمهوری خلق ترکیه از این اصلاحیه حمایت کرده و از این رو، قلیچدار اوغلو به‌دلیل همکاری با حزب حاکم به‌شدت مورد انتقاد قرار گرفته بود.
در نتیجه این اصلاحیه قانونی دست‌کم 13 نفر از اعضای حزب دموکراتیک خلق دستگیر و زندانی شدند. وقتی بربراوغلو نیز به یکی از قربانیان سیاست‌های سرکوبگرانه دولت اردوغان تبدیل و زندانی شد، قلیچدار اوغلو اعلام کرد که «راهپیمایی عدالت» را از آنکارا تا استانبول رهبری می‌کند. رهبر 68ساله حزب جمهوری خلق که هیچ پیش‌زمینه‌یی در ناآرامی ندارد، احتمالا در زمان اعلام این مساله نمی‌دانست که این راهپیمایی به اتفاقی برجسته و نشانه تمایل شدید ترکیه به دموکراسی تبدیل خواهد شد. اما وی با این تصمیم موفق شد ده‌ها هزار نفر با پیشینه‌ها و وابستگی‌های سیاسی گوناگون را با خود همراه کند و راهپیمایی به نماد خشم علیه دولت اردوغان و امید مردم ترکیه به آینده‌یی بهتر، تبدیل شد.
10 روز اول این راهپیمایی با پایان ماه رمضان مصادف بود و بسیاری از افراد در حالی که روزه بودند به راهپیمایی ادامه دادند. هیچ پلاکاردی مخصوص به هیچ حزبی در این راهپیمایی دیده نمی‌شد و شعارهای سیاسی به گوش نمی‌رسید. قلیچدار اوغلو درحالی این راهپیمایی را رهبری می‌کرد که لباسی سفید رنگ با نوشته «عدالت» بر آن، به تن داشت. افراد بسیاری از خبرنگاران، افراد مشهور و هنرپیشه‌ها و حتی کهنه‌کاران سیاست در مصالحه‌آمیزترین و به‌یاد ماندنی‌ترین اقدام عمومی، به صف راهپیمایی‌کنندگان پیوستند. برنامه امروز 9 جولای با راهپیمایی از منطقه مال‌تپه در استانبول به پایان رسید که حدود یک و نیم میلیون نفر در آن شرکت داشتند.
اگرچه اردوغان پیش‌تر قلیچدار اوغلو را متهم کرده بود که با برگزاری این راهپیمایی از «تروریسم» حمایت می‌کند، اما دولت متعهد شد که امنیت راهپیمایی گسترده در استانبول را تامین نماید و البته بیشتر نگران برپایی آشوب و تظاهراتی ضددولتی بود. بنعالی ییلدریم نخست‌وزیر ترکیه، شنبه اعلام کرد: «نیروهای امنیتی همه تدابیر لازم را اتخاذ و از هرگونه اقدام تحریک‌آمیزی جلوگیری خواهند کرد.»
اعضای حزب دموکراتیک خلق نیز که پیش‌تر حمایت خود را از این اقدام حزب جمهوری خلق اعلام کرده و شماری از آنها در روزهای آغازین به راهپیمایی پیوسته بودند، یک‌شنبه در گردهمایی در استانبول شرکت کردند. این حزب در بیانیه‌یی اعلام کرد: «یکی از مهم‌ترین آرزوهای ما کمک به برقراری دموکراسی است و با شعار عدالت برای همه در راهپیمایی عدالت شرکت می‌کنیم.» دو حزب جنبش ملی‌گرا و حزب اتحاد بزرگ نیز روز شنبه اعلام کردند که در بخش نهایی راهپیمایی شرکت می‌کنند. شمار زیادی از کارکنان شرکت‌های خصوصی، اتحادیه‌ها و گروه‌های فعال در زمینه حقوق بشر نیز در این راهپیمایی حضور یافتند. هیچ شکی نیست که فضای ترکیه پس از راهپیمایی عدالت متفاوت خواهد بود. چشم‌انداز سیاسی این کشور به کلی تغییر خواهد کرد و دست‌کم خارجی‌ها دیگر به این کشور به مثابه اموال شخصی و زمین بازی‌های سیاسی اردوغان نگاه نخواهند کرد. البته نمی‌توان انتظار داشت که این راهپیمایی دیدگاه اردوغان، راهبردهای سیاسی یا تاکتیک‌های وی را تغییر دهد. باوجود موفقیت‌آمیز بودن این راهپیمایی، نمی‌توان انتظار داشت که چنین اقدامی بتواند دموکراسی و احترام به حقوق بشر را در ترکیه ابقا کند. عدالت به سهولت به دست نمی‌آید! این راهپیمایی بر ایدئولوژی حزب حاکم نیز تاثیر نمی‌گذارد، اما به‌طور قطع به اعتماد به نفس و قدرت بیشتر مخالفان منجر می‌شود.
