انتقاد از نگاه سیاسی به طرح احیای دریاچه ارومیه

طرح «نکاشت» یکی از مصوبات ستاد دریاچه ارومیه برای نجات این دریاچه است که از آبان، زمان کشت پاییزه، در زمین‌های زراعی حوضه آبریز دریاچه ارومیه به اجرا درخواهد آمد. در این طرح قرار است 50 هزار هکتار از اراضی زراعی در بخش زرینه‌رود به اجاره دولت درآید و کشاورزان دیگر در آن کشت نکنند؛ به این ترتیب که خسارت ناشی از نکاشتن محصول، به صاحبان اراضی داده شود تا آب این بخش به دریاچه ارومیه برسد.  اجرای طرح نکاشت در حاشیه دریاچه ارومیه به منظر صرفه‌جویی مصرف آب در حوزه کشاورزی و ورود آب بیشتر به سمت دریاچه، یکی از برنامه‌های ستاد احیای دریاچه ارومیه در ابتدای کار بود، اما آن طور که مدیر دفتر برنامه‌ریزی و تلفیق ستاد احیای دریاچه ارومیه می‌گوید، این طرح هرگز اجرا نشد.  در روزهای اخیر یکی از کارشناسان حوزه آب، طرح نکاشت در حوضه دریاچه ارومیه را خیانت به کشاورزی ارومیه اعلام کرد. او معتقد است چون کشاورز در اثر اجرای این طرح مجبور می‌شود دو تا پنج سال کشاورزی را رها کند، این طرح یک طرح خیانت‌آمیز است.  مسعود تجریشی، مدیر دفتر برنامه‌ریزی و تلفیق ستاد احیای دریاچه ارومیه، در گفت‌وگو با ایسنا، با اشاره به اینکه طرح نکاشت به درخواست تعدادی از نمایندگان مجلس شورای اسلامی و به دستور رییس‌جمهور متوقف شد، می‌گوید: قرار بود برای سه سال ابتدایی کار ستاد، بخشی از آب جمع شده در پشت مخازن سد را به کشاورزی اختصاص نداده و به سمت دریاچه ارومیه رها کنیم. علت آن بود که متخصصان به ما گفته بودند اگر طی سه سال اول نتوانیم دریاچه ارومیه را تثبیت کنیم، تقریبا بعد از آن غیرممکن است که دریاچه به وضعیت تثبیت برسد.

او با بیان اینکه قرار بود حدود دو تا سه واحد آبی به کشاورزان داده نشود، ادامه داد: برای مثال اگر چغندرقند پنج واحد آب نیاز دارد، قرار بود سه واحد آب بگیرد تا مقدار آب صرفه‌جویی شده را به سمت دریاچه بفرستیم. مطمئنا کشاورزان در این شرایط متحمل خسارت می‌شدند؛ چون در صورت اجرا، میزان محصول تولیدی کاهش می‌یافت.

او افزود: برای جبران خسارت کشاورز، پولی برای این موضوع در نظر گرفته شد تا به کشاورزانی که حق‌آبه داشتند و سهم آب آنها کم شده و متحمل خسارت شده بودند، اختصاص داده شود. در دنیا این امر مرسوم است و به آن خدمات زیست محیطی گفته می‌شود؛ یعنی دولت‌ها سالانه مقداری آب را از مصرف‌کننده‌ها می‌گیرند و پولی به آنها می‌دهند که اصلا نکارند و آب را برای تغذیه آبخوان یا دریاچه می‌فرستند. در ایران هم این کار در زاینده‌رود طی چند سال گذشته انجام می‌شود.

این عضو ستاد احیای دریاچه ارومیه با تاکید بر اینکه طرح نکاشت در حاشیه دریاچه ارومیه اصلا اجرا نشده است، می‌گوید: همان میزان آب که قرار بود طی طرح نکاشت حفظ و به دریاچه بازگردد، طی سه سال اخیر با صرفه‌جویی در حوزه کشاورزان ذخیره شد و با اجرای طرح «به‌کاشت» ۱۸درصد کاهش مصرف آب در حوزه کشاورزی صورت گرفت که هیچ اتفاق بدی هم نیفتاده و هیچ مشکلی در میزان محصول تولیدی پیش نیامد.  تجریشی در پایان ضمن انتقاد از برخی اظهارنظرها در مورد طرح‌های کاهش مصرف آب در حوزه کشاورزی می‌گوید: متاسفانه طرح «نکاشت» و «به‌کاشت» در کشور ما جنبه سیاسی به خود گرفت.