حرکت آرام بازار سرمایه در مسیر افق 1404

گروه بورس  علی رمضانیان

در ایران بیش از صد‌ها هزار شرکت بزرگ و کوچک و بنگاه‌های اقتصادی وجود دارد که می‌توانند با تغییرات اندک وارد بازار سرمایه شوند اما در حال حاضر تعداد شرکت‌های فعال در بورس و فرابورس ایران کمتر از هزار شرکت است.

شرکت‌های بزرگ که به‌دلیل مسائلی مانند مالیات دارای حساب ‌و کتاب روشن‌ و دقیق‌تری هستند قابلیت بیشتری برای ورود به بازارهای بورس دارند اما به‌دلیل ناآشنایی با بازار سرمایه عملا این اتفاق رخ نداده است.

به گزارش «تعادل»، چندی پیش رییس هیات‌مدیره کارگزاری تدبیرگر سرمایه، بازار ایران را با بورس سال‌های 1910 امریکا مقایسه کرده و گفته بود که بازار سرمایه ایران بازار جوانی است و می‌توان آن را با بورس امریکا در سال‌های 1910 تا 1915 مقایسه کرد. یعنی ریسک‌ها و فرصت‌هایی که در بازار سرمایه امریکا وجود داشت را می‌توانیم در بازار کنونی سرمایه ایران متصور شویم. وی تاکید کرده بود که در ایران شرکت‌های زیادی هستند که در ایجاد ارزش تولید ناخالص ملی (GMP) نقش دارند اما در بازار سرمایه حضور ندارند. این موضوع می‌تواند به عنوان یک راهبرد برای سازمان بورس درنظر گرفته شود تا بتواند این دسته شرکت‌ها را برای حضور و عرضه سهام در بورس دعوت و انگیزه‌ها و مشوق‌هایی را برای جذب شدن آنها ایجاد کند.

برخی کارشناسان معتقدند که اگر در ایران 500 هزار شرکت و بنگاه اقتصادی بزرگ و کوچک داشته باشیم کمتر از یک‌درصد از آنها در بورس حاضر هستند و این نمونه بدی از بازار سرمایه در جهان است.

براساس این گزارش، طی تحقیقات صورت گرفته اگر ایران بخواهد طبق افق 1404 نقش نخست منطقه را در بازار سرمایه ایفا کند، باید سالی 50 درصد رشد ارزش بازار داشته باشد. رشد ارزش بازار هم از لحاظ افزایش ارزش شرکت‌های موجود و هم پذیرش شرکت‌های جدید است. پس این رشد باید در ابعاد کیفی و کمی گسترش یابد. به‌همین منظور فرابورس ایران، در یکی، دو سال اخیر با راه‌اندازی بازار SME یا بازار شرکت‌های کوچک و متوسط سعی در جذب شرکت‌های کوچک کرده تا علاوه بر توسعه بازارهای فرابورس فضای کسب و کار شرکت‌ها را نیز بهبود بخشد اما تاکنون بیش از دو شرکت را نتوانسته عرضه کند. علت اصلی آن به دلیل شرایطی است که شرکت‌های کوچک و متوسط دارند و چندان به فضای بازار آشنا نیستند. اغلب شرکت‌های کوچک و متوسط دارای صورت‌های مالی غیرشفافی هستند که برای ورود به بازار سرمایه کافی نیست به همین دلیل در هفته جاری بیش از 160 شرکت کوچک و متوسط در جلسه آموزشی فرابورس شرکت کردند تا به فضای بازار سرمایه و نیازهای آن آشنا شوند.

 موانع فرابورس برای پذیرش شرکت‌ها

در همین ارتباط، سارا سادات اخلاقی سرپرست پذیرش فرابورس ایران با اشاره به تعدد شرکت‌ها در ایران و حضور اندک آنها در بازار سرمایه به «تعادل» گفت: درخواست پذیرش در بازار سرمایه و به‌طور مشخص فرابورس از سوی تمام این بنگاه‌ها صورت نگرفته و تنها برخی آنها تمایل به پذیرش و ورود به این رکن بازار سرمایه را داشته‌اند که هر هفته جلساتی به این منظور در فرابورس در حال برگزاری است. درواقع الزامات و چارچوب‌هایی وجود دارد که شرکت‌ها ملزم به رعایت آنها هستند و در صورت رعایت نکردن آنها امکان حضور در فرابورس را نخواهند داشت.

این مقام مسوول در ادامه عنوان کرد: در فرآیند پذیرش شرکت‌ها اقدامات مختلفی از سوی شرکت‌ها باید صورت گیرد که امری زمان‌بر بوده و بهتر است شرکت‌ها پیش از ورود به بازار سرمایه آمادگی لازم را در سیستم خود به وجود آورند.

وی تصریح کرد: به‌عنوان مثال بحث شفافیت مالیاتی، صورت‌های مالی حسابرسی شده، رعایت حاکمیت شرکتی در نحوه اداره مجموعه و... از جمله مهم‌ترین مواردی است که اگر پیش از درخواست پذیرش شرکت‌ها به فرابورس یا بورس رعایت شوند بحث پذیرش آنها بسیار کوتاه شده یا حتی در یک هفته انجام می‌شود.

سادات اخلاقی با اشاره به اینکه در حال حاضر بسیاری از شرکت‌ها پس از ارائه درخواست پذیرش سراغ رعایت اصول و قواعد مورد نیاز می‌روند، عنوان کرد: همین مساله، فرآیند پذیرش را امری زمان‌بر می‌کند.

وی ادامه داد: واقعیت آن است که در بازارهای اول و دوم فرابورس و درباره بازار جدید یعنی SME Market شرایط و پیش‌نیازهای حداقلی برای ورود و پذیرش شرکت‌ها اندیشیده شده، در صورتی که شرکت‌ها آمادگی لازم را در خود به وجود آورند پذیرش آنها در سریع‌ترین زمان ممکن صورت خواهد گرفت.

سرپرست پذیرش فرابورس ایران در پاسخ به این پرسش که چه کسانی امکان معاملات سهام بازار SME را دارند و چرا تمام سهامداران نمی‌توانند وارد این بازارها شوند؟ گفت: براساس دستورالعمل موجود خرید سهام در بازار SME توسط تمام اشخاص حقوقی و سرمایه‌گذاران نهادی امکان‌پذیر است. درواقع براساس قانون بازار اوراق بهادار، سرمایه‌گذاران نهادی شامل بانک‌ها و بیمه‌ها، هلدینگ‌ها، شرکت‌های سرمایه‌گذاری، صندوق‌های بازنشستگی، شرکت‌های تامین سرمایه و صندوق‌های سرمایه‌گذاری ثبت شده نزد سازمان بورس و اوراق بهادار هستند.

او افزود: همچنین هر شخص حقیقی یا حقوقی که بیش از 5 درصد یا بیش از 500میلیون تومان از ارزش اسمی اوراق بهادار در دست انتشار ناشر را خریداری کند، در زمره سرمایه‌گذاران نهادی قرار می‌گیرند که می‌توانند در این بازار به خرید و فروش سهام بپردازد.

در عین حال شرکت‌های دولتی و اعضای هیات‌مدیره و مدیران ناشر یا اشخاصی که کارکرد مشابه دارند نیز جزو سرمایه‌گذاران نهادی محسوب می‌شوند و امکان معامله سهام در این بازار را دارند.

سرپرست پذیرش فرابورس ایران در پایان با اشاره به اینکه چرا معامله‌گران خاصی می‌توانند در بازارهای SME و VC (صندوق‌های جسورانه) فعالیت کنند، تاکید کرد: یکی از اهداف این طراحی درخصوص معامله‌گران آن است که لزوم به ثمر رسیدن و در واقع کسب بازدهی مورد انتظار از طرح، پروژه دانش‌بنیان یا شرکت‌های استارت‌آپ و نوپا و همین‌طور طی شدن فرآیند بلوغ و بزرگ شدن بنگاه‌های کوچک مقیاس، صبر و بردباری و درواقع سهامداری کردن یا به اصطلاح با سهم ماندن از سوی سرمایه‌گذاران است.

وی ادامه داد: در واقع داشتن نگاهی بلندمدت به امید کسب سود مورد انتظار از رشد و توسعه شرکت و پرهیز از هرگونه سفته‌بازی و سرمایه‌گذاری کوتاه‌مدت در سهام چنین بنگاه‌هایی ازجمله ضروریات است.

بنابراین لزوم حضور سرمایه‌گذاری حرفه‌یی یکی از الزامات و پیش‌نیازهای اصلی در مسیر فعالیت و موفقیت این بازارهای نوین بوده که در متن دستورالعمل نیز به آن اشاره شده و به تصویب رسیده است.