هشدار درباره خطرزایی برج‌های پایتخت
گروه راه و شهرسازی| آزاده کاری|
بعد از حادثه پلاسکو که یکی از نخستین ساختمان‌های بلند تهران بود، اهمیت ساختمان‌های بلندمرتبه و ایمنی آنها به بحث داغ رسانه‌ها تبدیل شد. بعد از این حادثه بود که آمارهای مختلفی درخصوص برج‌های نا ایمن تهران ارائه شد. محمدمهدی تندگویان، نایب رییس کمیسیون شهرسازی و معماری شورای شهر عنوان کرد که حدود 40درصد از برج‌ها اصلا سیستم اطفای حریق داخلی ندارند و در صورت بروز آتش‌سوزی نمی‌توانیم آنها را اطفا کنیم. معصومه آباد، رییس کمیته ایمنی شورای شهر نیز از ضعف ایمنی در ساختمان‌های بلندمرتبه خبر داد. شناسایی این نوع ساختمان‌ها از موضوعات مهمی است که بر آن تاکید شده است.
روز گذشته نیز محمد شکرچی‌زاده، معاون وزیر راه و شهرسازی با اشاره به لزوم اجرای برنامه ضربتی برای شناسایی ساختمان‌های بلند گفت: باید طرح جامع ایمنی ساختمان‌های موجود کشور با اولویت ساختمان‌های بلند و عمومی در دستور کار قرار گیرد.
شکرچی‌زاده درخصوص طرح جامع ملی ساختمان‌های موجود گفت: طرح جامع ایمنی ساختمان‌های کشور واکاوی شده که این اقدام در راستای بررسی حادثه پلاسکو محقق شده است. این حادثه نشان داد که شهر توانمندی کافی برای حوادث مشابه را ندارد و ناکارآمدی و کاستی‌هایی در شهر وجود دارد که این ناکارآمدی‌ها در چند دهه روی هم انباشته شده‌اند.
معاون وزیر راه و شهرسازی با بیان اینکه حادثه پلاسکو نشان از ساختار مدنی نامناسب در ایران است، افزود: پلاسکو فرونریخته بلکه به پاخاسته است تا ساختار مدنی ایران را به پرسش بگیرد. پس از حادثه پلاسکو به دستور رییس‌جمهور یک کمیته تخصصی تشکیل شد تا ابعاد مختلف این حادثه را بررسی کنند و با بازشناسی این موضوع، علت حادثه مشخص و راهکارها نیز ارائه شود.
وی بر استقرار فرهنگ ایمنی در ایران تاکید کرد و گفت: لازم است با اصلاح قوانین شاهد استقرار فرهنگ ایمنی در جامعه باشیم.
رییس مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی همچنین با بیان اینکه باید برنامه ضربتی برای شناسایی ساختمان‌های بلند انجام شود تا طرح جامع ایمنی ساختمان‌های موجود کشور با اولویت ساختمان‌های بلند و عمومی در دستور کار قرار گیرد، ادامه داد: باید در این زمینه به دستورالعمل مناسبی برسیم تا گروه‌هایی بتوانند مسوولیت بازرسی، نگهداری و بهسازی را انجام دهند.
شکرچی‌زاده گفت: درحال حاضر وضعیت شهرها از نظر ایمنی مناسب نیست و همگی ما به عدم ایمنی عادت کرده‌ایم ولی این امر فاجعه‌هایی را به بار می‌آورد که برای جبران آن فقط فداکاری کافی نیست بلکه مدیریت بحران، مسوولیت حقوقی، مسوولیت اجتماعی و فرهنگی، مدیریت ریسک و بیمه، مهندسی سازه و مهندسی آتش لازم است.
به گزارش«تعادل» گزارش تحقیقاتی انجام شده از بررسی وضعیت ساختمان‌های بلندمرتبه شهر تهران حاکی از آن است که هم‌اکنون 978ساختمان بلند با ارتفاع بیش از 12طبقه در پایتخت وجود دارند. حدود یک‌سوم از 978برج ساختمانی مسکونی و غیرمسکونی در شهر تهران در معابر صعب‌العبور (کوچه‌ها و خیابان‌های باریک) قرار دارند که طبق ضوابط طرح جامع و تفصیلی شهر تهران صدور مجوز برج‌سازی در این معابر ممنوع بوده است ولی به دلیل نبود سیستم‌های نظارتی و کنترلی مناسب به این مورد توجه جدی نمی‌شود.
براساس طرح‌های جامع و تفصیلی شهر تهران، ساخت‌وساز بیش از 12طبقه ممنوع است با این وجود هر روز شاهد افزایش روند بلند مرتبه‌سازی در پایتخت هستیم. ساخت و ساز‌های بناهای بلند باعث می‌شود، باد نتواند در شهر به خوبی جریان داشته باشد و آلودگی را از شهر دور کند. همچنین عدم توجه به توان زیرساخت‌ها و تاسیسات و تجهیزات شهری باعث شده تراکم ساختمانی و در نتیجه تراکم جمعیتی زیادی در قسمت‌هایی از شهر ایجاد شود و شهر را با مشکلات جدی مواجه کند.
در این بین مهندسان شهرساز درحال تحقیق و پژوهش در زمینه تاب‌آوری شهری در زمینه‌های مختلف هستند تا بتوانند آستانه تحمل هر یک از فاکتور‌های زندگی شهری را مورد سنجش قرار دهند و براساس آن برنامه‌ریزی کنند. تراکم زیاد برج‌ها در چند محله از تهران موجب مشکلات زیادی در آینده می‌شود زیرا فعلا اکثر این برج‌ها به صورت تجاری هستند و تقاضایی برای آنها وجود ندارد و اگر در آینده از تمام ظرفیت این برج‌ها استفاده شود موجب ترافیک شدید و افزایش آلودگی‌ها و افزایش ساعت پیک مصرف آب و برق و گاز خواهیم شد و این با زیرساخت‌های فعلی پاسخگو نیست. باید برج‌ها طبق یک برنامه‌ریزی دقیق در شهر پراکنده شود و فرصت این را به خود بدهیم تا زیرساخت‌های شهری را برای احداث آنها و استفاده مردم از آنها فراهم کنیم.
توجه به ایمنی این ساختمان‌ها و نیز افزایش کیفیت سطح زندگی شهروندان موردی است که به دلیل عدم برنامه‌ریزی مدیریت شهری رو به تنزل است. زمانی که گفته می‌شود یک‌چهارم ساختمان‌های بلندمرتبه حتی جواز پایان کار ندارند، نمی‌توان انتظار داشت که ایمنی آنها رعایت شده باشد. درحالی که صاحبان این واحد‌ها آدم‌های سرشناسی هستند که رابطه‌های بسیار دارند و با استفاده از روابط و رانت کار خود را پیش می‌برند.
اکنون ساختمان‌های نا ایمن زیادی در سطح شهر وجود دارد که رسیدگی به آنها فقط نیازمند برنامه‌ریزی است. باید برنامه‌های میان‌مدت و بلندمدت برای این ساختمان‌ها تدوین کرد. در بسیاری از شهرهای دنیا عمر ساختمان‌های بلندمرتبه به 100سال می‌رسد و در ایران است که ساختمان‌ها 20یا 30سال عمر می‌کنند. امپایر استیت، بلندترین ساختمان جهان که مربوط به دهه 30میلادی است هنوز پابرجاست. البته با توجه به پیشرفت تکنولوژی به ویژه در زمینه ایمنی ساختمان، ساختمان‌های قدیمی نیازمند بازسازی و بازنگری هستند تا تجهیزات آنها به‌روز شود. این درحالی است که برخی ساختمان‌های قدیمی تهران دیگر کارایی خود را از دست داده‌اند و باید تخریب و بازسازی شوند.
گذشته از ساختمان‌های ناایمن بلندمرتبه در تهران که این شهررا ناامن کرده‌اند، وجود 4هزار و 400هکتار بافت فرسوده بر این ناامنی دامن زده است و در صورت وقوع حادثه‌یی مانند زلزله یا آتش‌سوزی فاجعه‌یی بزرگ رقم خواهد خورد.
براساس گزارش‌ها درحالی که متوسط تراکم جمعیت در سایر بافت‌های تهران 131متر در هکتار است در بافت‌های فرسوده این رقم به 370نفر در هکتار افزایش می‌یابد. تقریبا 3برابر جمعیت در سایر بافت‌های شهری در این بافت‌ها زندگی می‌کنند.
در طول سال‌های 87 تا 89 در محدوده بافت‌های فرسوده 58 هزار و 653 فقره پروانه ساختمان صادر شد که به ترتیب مناطق 10، 11و 12 بیشترین آمار را به خود اختصاص داده‌اند.
پیشینه نوسازی و بهسازی بافت‌های فرسوده شهری در ایران از سال 1300هجری شمسی آغاز و تا به امروز ادامه داشته و در این مدت مداخله در بافت‌های فرسوده با دیدگاه‌ها و روش‌های مختلفی انجام شده که تعدد دیدگاه‌ها و رویکردها شاید ناشی از نبود تعریف یکسان از بافت‌های فرسوده بوده است.
بافت‌های مذکور در تهران مساحتی بالغ بر 4هزار و 400هکتار را شامل می‌شود به عبارت دیگر بیش از 5 درصد از مساحت شهر تهران را بافت‌های فرسوده شهری دربر می‌گیرد که 35درصد از بافت مسکونی را در برمی‌گیرد به این ترتیب که منطقه 10 حدود 53 درصد، منطقه 12 حدود 37درصد، منطقه 17 معادل 70درصد و منطقه 11 معادل 28درصد از بافت مسکونی‌شان را بافت‌های فرسوده شامل می‌شود.
طی 10سال اخیر بارها و بارها طرح‌هایی برای نوسازی بافت‌های فرسوده توسط شهرداری تهران ارائه شده است و برای مالکان این بافت‌ها بسته‌های تشویقی تعریف شده اما به دلیل نبود هماهنگی و تعامل میان شهرداری و دولت هر بار مالکان عطای نوسازی را به لقای آن بخشیده و ترجیح داده‌اند در همان خانه قدیمی زندگی کنند.
بنابراین به نظر می‌رسد، همانطور که شکرچی‌زاده، معاون وزیر عنوان کرد، تدوین برنامه‌یی ضربتی برای شناسایی ساختمان‌های بلند ضروری است تا طرح جامع ایمنی ساختمان‌های موجود کشور در دستور کار قرار گیرد.
