پشت پرده ولیعهدی محمد بن سلمان
گروه جهان| طلا تسلیمی|
پس از گذشت یک ماه از برکناری ناگهانی و غیرمنتظره محمد بن نایف و جانشینی محمد بن سلمان، مقامات نزدیک به آل‌سعود اطلاعاتی را منتشر کردند که پشت پرده اقدامات پادشاه عربستان سعودی برای بر تخت نشاندن فرزند محبوبش را آشکار می‌کند. به نظر می‌رسد که ملک سلمان از ابتدای امر دنبال فراهم آوردن شرایط پادشاهی پسرش بوده است و به‌زودی به نفع وی از سلطنت کناره‌گیری خواهد کرد. این در حالی است که محمد بن سلمان به دلیل سیاست‌هایی همچون آغاز جنگ یمن که به مشکلات شدید اقتصادی در عربستان منجر شد و قطع مزایای نیروهای خدمات شهری از محبوبیت چندانی برخوردار نیست و در صورت جانشینی پدرش با مسائلی همچون جنگ یمن، فشار اقتصادی ناشی از کاهش بهای نفت، رقابت با ایران بر سر نفوذ در منطقه و اخیرا بحران دیپلماتیک قطر در خلیج‌فارس مواجه خواهد شد.
به گزارش رویترز، محمد بن نایف چهره قدرتمند عربستان سعودی در دو دهه گذشته و نفر بعدی که قرار بود به سلطنت برسد، روز سه‌شنبه 20 ژوئن از سوی ملک سلمان به قصر سلطنتی در مکه احضار شد و به گفته یک منبع آگاه، پادشاه در همان جا به وی دستور داد تا از ولیعهدی کناره‌گیری کند. علت این درخواست ملک سلمان اعتیاد محمد بن نایف به داروهای مسکن و تاثیرگذاری این داروها بر تصمیم‌گیری‌ها و قضاوت او عنوان شد. اما جزییات جدید منتشر شده در مورد این دیدار نشان می‌دهد که این اتفاق در حقیقت کودتایی علیه بن نایف بوده است. یک مقام ارشد سعودی در این باره گفت: «اینها بی‌پایه و اساس و نادرست هستند و هیچ معنایی ندارند. این داستان همانند یک فانتزی مناسب برای فیلم‌های هالیوودی به تصویر کشیده شده است.» منابع آگاه اعلام کردند که ملک سلمان از ابتدای امر تصمیم داشت پسر خود را به سلطنت برساند و از مشکل اعتیاد محمد بن نایف برای توجیه این مساله استفاده کرد. منابع نزدیک به محمد بن نایف تایید کرده‌اند که وی در پی حمله القاعده در سال 2009، مشکلاتی دارد و به همین دلیل از مورفین برای کاهش درد استفاده می‌کند. اما سه نفر از اعضای خاندان سلطنتی، چهار مقام دیگر مرتبط با خاندان سعودی و دیپلمات‌هایی در منطقه اعلام کردند که
بن نایف از این برنامه خبری نداشت و این ماجرا کودتایی علیه وی بود.
ملک سلمان علیه محمد بن نایف
پادشاه سعودی درست پیش از جلسه شورای امنیتی و سیاسی علیه محمد بن نایف اقدام کرد. این جلسه قرار بود ساعت 11 شب برگزار شود و ساعاتی پیش از آن، ملک سلمان جانشین خود را احضار کرد. پس از آن، محمد بن نایف از جلسه شورای وفاداری که اعضای ارشد خانواده در آن حضور داشتند، غیبت کرد و ساعاتی بعد در نامه‌یی اعلام شد که وی به دلیل شرایط پزشکی، یعنی اعتیاد به مسکن از جانشینی کنار گذاشته شده است. نامه در تماسی تلفنی برای شورا خوانده شد در حالی که محمد بن نایف همه شب در اتاقی محبوس بود؛ تلفن همراهش را از او گرفته بودند و ارتباط وی با مشاورانش قطع شده بود. محافظان وی که از نظامی‌های برجسته در وزارت کشور بودند نیز عوض شدند. در همین حال، نمایندگانی برای جلب موافقت اعضای شورا و گرفتن امضای آنها فرستاده شدند؛ همه اعضای شورای 34 نفره به استثنای سه نفر موافقت خود را اعلام کردند و بدین‌ترتیب کودتا با موفقیت به انجام رسید.
تماس‌های تلفنی آن دسته از اعضای شورا که از برکناری محمد بن نایف حمایت می‌کردند، ضبط و توسط یکی از مشاوران قصر برای وی پخش شد تا قدرت نیروهای مخالف به وی نشان داده شود و هرگونه تفکر احتمالی ولیعهد 57ساله برای مقاوت را از بین ببرد. تنها سه نفر از شورای وفاداری با برکناری محمد بن نایف مخالفت کرده بودند: احمد بن عبدالعزیز، وزیر کشور پیشین، عبدالعزیز بن عبدالله، نماینده خاندان ملک عبدالله و شاهزاده محمد بن سعد، معاون پیشین فرماندار ریاض. محمد بن نایف پیش از طلوع خورشید تسلیم شد و به مشاور قصر اعلام کرد که آماده است تا پادشاه را ببیند. این دیدار کوتاه بود؛ محمد بن نایف با کناره‌گیری موافقت و سندی دال بر این مساله را امضا کرد. در فاصله زمانی کوتاهی بیانیه از پیش نوشته شده‌یی منتشر و در آن محمد بن سلمان به عنوان ولیعهد جدید معرفی شد.
محمد بن نایف بعد از این جریان در حبس خانگی به‌سر می‌برد و غیر از اعضای نزدیک خانواده، شخص دیگری اجازه ملاقات با او را ندارد. به گفته منابع نزدیک به ولیعهد پیشین، وی حتی نمی‌تواند تماس‌های تلفنی را دریافت کند. اما ملک سلمان و ولیعهد جدید به دیدار وی رفته‌اند. گفته می‌شود که محمد بن نایف پس از این ماجرا قصد داشته خانواده خود را به سوییس یا بریتانیا ببرد، اما ملک سلمان و محمد بن سلمان تصمیم گرفتند که او باید در عربستان بماند.
مجادله بر سر جانشینی
انتخاب محمد بن سلمان به عنوان جانشین اول پادشاه، اتفاقی بود که مقامات غربی و سعودی انتظار آن را داشتند؛ اما نه به این زودی! همچنین پیش‌بینی نمی‌شد که محمد بن نایف با این عجله کنار گذشته شود. از زمان روی کار آمدن ملک سلمان، کاملا مشخص بود که پادشاه جانشینی فرزند خود را به برادرزاده‌اش ترجیح می‌دهد و ظاهرا آماده‌سازی شرایط برای این اتفاق هم از همان زمان آغاز شد. به گفته دیپلمات‌ها و منابع امنیتی و سیاسی سعودی، ملک سلمان 81ساله به محمد بن سلمان قدرت زیادی داد و سمت‌ها در بخش‌های سیاسی، نفتی، امنیتی و اطلاعاتی را عمدتا بدون اطلاع محمد بن نایف مجددا مرتب‌سازی کرد. سلمان از دو سال پیش که سلطنت را به دست گرفت، افراد نزدیک به خود را در سمت‌های کلیدی منصوب کرده است.
گفته می‌شود، نزاع بر جانشینی از سال 2015 و از زمانی آغاز شد که دربار شخصی محمد بن نایف منحل و با دربار ملک سلمان ترکیب شد تا از اقدامات مستقل ولیعهد جلوگیری شود. پس از ورود دونالد ترامپ به کاخ سفید، محمد بن سلمان ارتباطاتی در واشنگتن ایجاد کرد تا بدین‌ترتیب حمایت نهادهای امنیتی و اطلاعاتی امریکا از محمد بن نایف را از بین ببرد. یک مقام نزدیک به ولیعهد پیشین تصریح کرد که کودتا زمانی به اجرا گذاشته شد که محمد بن سلمان موفق شده بود رابطه‌یی قوی با جرد کوشنر، داماد و مشاور ترامپ داشته باشد.
با توجه به سرعت برکناری محمد بن نایف و جانشینی محمد بن سلمان، بیشتر دیپلمات‌ها و مقامات سعودی بر این باورند که ملک سلمان به زودی به نفع پسرش از قدرت کناره‌گیری می‌کند. حتی یکی از کارکنان قصر سلطنتی گفته که ملک سلمان در همین ماه بیانیه‌یی را ضبط کرده است که در آن انتقال تاج و تخت به پسرش را اعلام می‌دارد. این خبر هر زمانی ممکن است رسانه‌یی شود؛ شاید حتی در ماه سپتامبر!
