کاهش توان پوشش‌دهی نیاز ارزی از محل صادرات غیرنفتی

۱۳۹۶/۰۴/۳۱ - ۰۰:۰۰:۰۰
کد خبر: ۱۰۳۴۰۷

تعادل|

بررسی‌ها از روند وضعیت ترازپرداخت‌های کشور حکایت از تضعیف قابل توجه تراز تجاری کالای غیرنفتی در سال ۱۳۹۵ دارد. این در حالی است که صادرات نفت خام نسبت به سال قبل روند صعودی را دنبال کرده است.

 از سوی دیگر، آمارها نشان می‌دهد، حساب خدمات نیز همچنان منفی باقی مانده که عمدتا به واسطه افزایش واردات خدمات است. ارقام حساب جاری کشور نیز طی سال‌های متوالی نشان می‌دهد در سال ۱۳۹۵توان پوشش دهی نیاز ارزی کشور توسط عایدات ارزی کاهش یافته است. در همین راستا، تحلیلی از سوی معاونت بررسی‌های اقتصادی اتاق تهران صورت گرفته که به بررسی دلایل تضعیف تراز غیرنفتی، پرداخته است. این تحلیل نشان می‌دهد، عایدات ارزی غیرنفتی کشور همچنان پاسخگوی نیاز ارزی حساب جاری

نیست.

 با وجود کاهش حدود ۶ درصدی در سال ۱۳۹۵ نسبت به سال قبل خود، نیاز ارزی حساب جاری در سال ۱۳۹۵ با رشد ۱۸ درصدی نسبت به سال ۱۳۹۴ مواجه شده است. همچنین با توجه به اجزای تشکیل‌دهنده عایدات ارزی می‌توان گفت، کاهش عایدات ارزی غیرنفتی در سال ۱۳۹۵ عمدتا به علت کاهش صادرات کالایی غیرنفتی بوده است. در سال ۱۳۹۵ حدود ۵۱ درصد از نیاز ارزی حساب جاری کشور توسط عایدات ارزی غیرنفتی پوشش داده شده که نسبت به سال قبل کاهش یافته است.

مطابق آمارهای بانک مرکزی، تراز پرداخت‌ها در سال ۱۳۹۵ نسبت به سال ۱۳۹۴ حدود ۱۰ میلیارد دلار تضعیف شده است. همچنین آمارها حاکی از این است که حساب جاری در سال ۱۳۹۵ با رشد ۸۱,۸ درصدی نسبت به سال قبل خود مواجه شده که بخش عمده آن ناشی از رشد حدود ۷۱ درصدی حساب کالا بوده است. افزایش حساب کالا نیز به علت افزایش بیشتر صادرات کالا نسبت به واردات کالا بوده است. از سوی دیگر، افزایش ۳۰ درصدی صادرات کالا در سال ۱۳۹۵ نسبت به سال ۱۳۹۴ برآیندی از افزایش ۶۶ درصدی در صادرات نفتی و کاهش ۹ درصدی صادرات غیرنفتی بوده است. این تحلیل در ادامه سهم نفت از صادرات کالایی کشور در سال ۱۳۹۵ را حدود ۶۶ درصد گزارش کرده که نسبت به سال ۱۳۹۴ افزایش یافته است. این در حالی است که سهم سال ۱۳۹۴ حدود ۵۲ درصد بوده است.

براساس این گزارش، سایر اجزای اصلی حساب جاری مانند حساب خدمات، حساب درآمد و احساب انتقالات جاری نیز در سال ۱۳۹۵ نسبت به سال ۱۳۹۴بهبود یافته‌اند. همچنین مطابق آمارها، خالص حساب سرمایه در سال ۱۳۹۵نسبت به سال ۱۳۹۴ تضعیف شده، که نشان‌دهنده افزایش خروج سرمایه از کشور است.

بر اساس این تحلیل؛ صادرات کالای غیرنفتی ایران طی سال‌ ۱۳۹۵- ۱۳۸۹ با نوساناتی همراه بوده بطوری که طی سال‌های ۱۳۹۱- ۱۳۸۹ روندی صعودی در پیش گرفته، اما در سال ۱۳۹۲ نسبت به سال قبل خود با کاهش مواجه شده است. در سال ۱۳۹۴ صادرات کالای غیرنفتی نسبت به سال ۱۳۹۳با افزایش حدود ۱۸ درصدی به ۳۳,۶ میلیارد دلار (بیشترین میزان صادرات غیرنفتی طی هفت سال اخیر) رسید، اما در سال‌های بعد با کاهش روبرو شد. در سال ۱۳۹۵صادرات کالای غیرنفتی ایران با استمرار روند نزولی خود و با ۹درصد کاهش نسبت به سال ۱۳۹۴ به رقم ۲۸.۲ میلیارد دلار رسیده است.

در مقابل واردات کالایی غیرنفتی ایران نیز در سال‌های ۱۳۹۰، ۱۳۹۳، ۱۳۹۵ نسبت به سال قبل خود افزایش را تجربه کرده است. بطوری که در سال ۱۳۹۵ واردات غیرنفتی ایران ۶۱,۷ میلیارد دلار بوده که نسبت به سال قبل رشد ۲۳ درصدی را تجربه کرده است. از این رو، آمارها حاکی از این است که تراز کالایی غیرنفتی ایران طی سال‌های مذکور همواره منفی بوده است. کاهش ۹ درصدی صادرات کالایی غیرنفتی به همراه افزایش ۲۳ درصدی در واردات کالایی غیرنفتی در سال ۱۳۹۵ (نسبت به مدت مشابه سال قبل)، منجر به ایجاد تراز تجاری کالای غیرنفتی منفی ۳۳.۵ میلیارد دلاری شد.

همچنین مطابق آمارها، تراز تجاری کالایی غیرنفتی کشور در سال ۱۳۹۵حدود ۱۴,۴ میلیارد دلار نسبت به سال ۱۳۹۴ تضعیف شده است.

بر‌اساس این تحلیل، تراز تجاری غیرنفتی سال ۱۳۹۴ به دلیل کاهش قابل ملاحظه واردات کالایی در این سال بطور قابل توجهی بهبود یافته بود، لذا اگرچه تراز منفی سال ۱۳۹۵در مقایسه با سال ۱۳۹۴ تفاوت معناداری را نشان می‌دهد، اما تراز منفی نسبت به سال‌های قبل همچنان در محدوده کمتر از منفی ۳۰میلیارد دلار قرار دارد. از طرفی مطابق آمارها، افزایش واردات سال ۱۳۹۵مطابق روند ۵ سال اخیر، همچنان عامل مسلط در تغییر تراز تجاری بوده است. در واقع، از ۱۴,۴ میلیارد دلار کاهش تراز تجاری سال ۱۳۹۵، معادل ۱۱.۶ میلیارد دلار از محل افزایش واردات بوده است. به نوعی، کاهش حدود ۱۸ میلیارد دلاری واردات کالایی غیرنفتی در سال ۱۳۹۴نسبت به سال ۱۳۹۳ تا حدودی در سال ۱۳۹۵جبران شده و در حال بازگشت به روند سال‌های قبل است.

همچنین آمارها نشان می‌دهد، حدود ۶۰,۳واحد درصد از کاهش ۷۵ درصدی تراز تجاری سال ۱۳۹۵ از محل افزایش واردات بوده است. مطابق آمارها، از سال ۱۳۹۰تاکنون همواره تغییر تراز تجاری با تغییر واردات همسو بوده است. در ارتباط با صادرات کالایی نیز می‌توان گفت از سال ۱۳۹۰ و پس از اعمال تحریم‌ها، اثر مثبت صادرات در تغییر تراز تجاری روندی نزولی در پیش گرفته و در سال ۱۳۹۲منفی شده است. در سال ۱۳۹۳ سهم صادرات از رشد تراز تجاری افزایش یافت و اثر مثبت در تغییر تراز تجاری به جای گذاشت، اما در سال‌های ۱۳۹۴ و ۱۳۹۵ مجدداً با کاهش مواجه شد بطوری که در سال ۱۳۹۵، اثر منفی آن بر تغییر تراز تجاری تشدید شده است.

روند فصلی تولید نفت خام از سال ۱۳۸۹ تا ۱۳۹۵ نشان می‌دهد که تولید نفت خام ایران طی این مدت بطور متوسط ماهانه ۰,۴ درصد افزایش یافته است. این در حالی است که متوسط نرخ رشد ماهانه صادرات نفتی در این مدت ۰.۶ بوده است. همچنین در سال ۱۳۹۵ در مجموع ۳.۸ میلیون بشکه در روز نفت خام تولید و ۱۳۱ میلیون بشکه در روز صادر شده است که این ارقام (تولید و صادرات نفت خام) نسبت به سال قبل به ترتیب ۱۶.۴ درصد و ۴۱.۳ درصد رشد داشته‌اند. با نگاهی به آمار تولید فصلی نفت خام نیز می‌توان گفت که در سه ماهه چهارم سال ۱۳۹۵، معادل ۳.۹ میلیون بشکه نفت خام تولید شده که نسبت به فصل قبل ۱.۴ درصد کاهش و نسبت به مدت مشابه سال قبل ۱۵.۷ درصد افزایش نشان می‌دهد. حجم صادرات نفتی در فصل چهارم نیز ۲.۳ میلیون بشکه در روز بوده که نسبت به مدت مشابه سال قبل حدود ۳۰ درصد افزایش یافته است.

همچنین براساس منتشر شده از سوی اتاق تهران، حساب خدمات کشور طی سال‌های ۱۳۹۵- ۱۳۸۹ همواره منفی، اما از سال ۱۳۸۹ تا سال ۱۳۹۴ رو به افزایش بوده است و در سال ۱۳۹۴ به واسطه کاهش ۵,۶ درصدی در صادرات خدمات و ۱۷.۲ درصدی در واردات آن به بیشترین میزان خود یعنی افت ۴.۵میلیارد دلار طی هفت سال اخیر رسیده است. در سال ۱۳۹۵ با رشد ۰.۸ درصدی در صادرات خدمات و رشد ۱۰.۷ درصدی در واردات خدمات، حساب خدمات نسبت به سال قبل خود با کاهش ۱.۵میلیارد دلاری مواجه شد و به حدود منفی ۶ میلیارد دلار رسید.