انزوای تحریم‌های کنگره علیه روسیه با کارت ال‌ان‌جی
گروه انرژی|حمید مظفر|
کنگره ایالات‌متحده در چند روز اخیر با هماهنگی نمایندگان دو حزب جمهوری‌خواه و دموکرات، لایحه تحریم سه کشور ایران، کره‌شمالی و روسیه را با اکثریت آرا به تصویب رساند. تحریم‌های اعمال شده علیه ایران با بهانه آزمایش‌های موشکی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی است و اشخاص و نهادهای مرتبط با این سازمان نظامی ایران را در بر می‌گیرد و همان‌طور که برخی مقام‌های ایرانی اعلام کردند به نوعی تجمیع تحریم‌های پیشین است. تحریم‌های مربوط به کره‌شمالی نیز مربوط به آزمایش‌های موشکی اخیر این کشور است. اما شاید شدیدترین تحریم‌ها در این لایحه مربوط به روسیه باشد که به صورت مستقیم فعالیت‌های شرکت‌های انرژی این کشور در اروپا را هدف گرفته است.
نکته قابل توجه در این میان، واکنش کشورهای اروپایی به تحریم‌های اعمال شده علیه روسیه است. سخنگوی صدراعظم آلمان در واکنش به این طرح کنگره، آن را «عجیب و غریب» توصیف و نگرانی خود را در رابطه با تحریم‌های جدید روسیه اعلام داشت. صدراعظم اتریش نیز در این پرونده مواضعی مشابه همتای آلمانی خود را اتخاذ کرده است. به گزارش «تعادل» کریستین کرن چهارشنبه هفته گذشته در واکنش به این موضوع در صفحه فیس‌بوک خود نوشت: «من تحریم‌های اخیر امریکا علیه روسیه را ناروا و مطلقا غیرقابل قبول می‌دانم. خلط اهداف سیاسی با اهداف اقتصادی به قیمت ضربه زدن به اشتغال اروپایی‌ها امکان‌پذیر نیست و راه به جایی نمی‌برد.» اگر برایتان این پرسش مطرح است که چه شده که اروپایی‌ها، نگرانی خود را در رابطه با تحریم کشوری مانند روسیه ابراز می‌دارند، باید گفت پاسخ در اهمیت مساله انرژی و در مورد فعلی، مساله ال‌ان‌جی روسیه است.
تحریم‌های جدید کنگره ایالات‌متحده که در انتظار تصویب یا وتوی رییس‌جمهور این کشور است، به صورت مستقیم طرح خط لوله «نورداستریم2» را هدف قرار داده است. نورداستریم2 یک پروژه فراساحلی است که گاز طبیعی را از طریق خط لوله از شهر ویبورگ روسیه به شهر گرایفسوالد در شمال شرقی آلمان می‌رساند. این پروژه شامل دو خط لوله موازی است که نخستین آن در نوامبر سال 2011 و دومین آن در اکتبر سال 2012 افتتاح شد. این خط لوله با یک‌هزار و 222کیلومتر طول، بلندترین خط لوله دریایی در جهان به حساب می‌آید و سالانه ظرفیت انتقال 55میلیارد مترمکعب گاز را داراست که قرار است این ظرفیت تا سال 2019 و با ساخت 2خط لوله دیگر دوبرابر شده و به 110میلیارد مترمکعب برسد.
نورداستریم2 اکنون با چالشی جدی مواجه است. نمایندگان مجلس نمایندگان و مجلس سنای ایالات‌متحده به بهانه مداخلات روسیه در انتخابات ریاست‌جمهوری اخیر در این کشور، تحریم‌هایی را وضع کرده‌اند که فعالیت شرکت‌های روس حاضر در اتحادیه اروپا را متاثر می‌کند. براساس این تحریم‌ها، جریمه‌هایی برای شرکت‌هایی که به روسیه برای ساخت خط لوله صادرات انرژی کمک کنند در نظر گرفته شده است. براین اساس، شرکت‌های اروپایی حاضر در پروژه 11میلیارد دلاری نورداستریم2 به احتمال زیاد مشمول این جریمه خواهند شد.
واکنش سخت اروپایی‌ها به تحریم روسیه
به گزارش «تعادل» و به نقل از دویچه‌وله، روز جمعه استفان سیبرت سخنگوی صدراعظم آلمان در واکنش به این تحریم‌ها اظهار کرد: «ما نگرانیم که تحریم‌های سنای امریکا علیه روسیه در رابطه با مداخلات این کشور در انتخابات 2016، پیامدهای اقتصادی برای اقتصاد اتحادیه اروپا داشته باشد. بسیار عجیب است تحریم‌هایی که با هدف مجازات روسیه تدوین شده‌اند، می‌توانند منجر به جریمه شدن شرکت‌های اروپایی شوند. این اتفاق نباید بیفتد. ما به صورت کلی تحریم‌های فرامرزی که کشور ثالثی را تحت‌تاثیر قرار بدهد، رد می‌کنیم.»
تحریم؛ تیر آخر امریکا به رقیبان
اروپایی‌ها تحریم‌های متعددی را علیه روسیه در بخش‌های مختلف مالی، دفاعی و انرژی اعمال کرده‌اند. اما پیوند منافع اتحادیه اروپا و روسیه در این پروژه انرژی، دو رقیب را علیه امریکا متحد کرده است. زیگمار گابریل وزیر امور خارجه آلمان صراحتا امریکایی‌ها را متهم می‌کند که با اعمال این تحریم‌ها قصد دارند نفوذ خود در بازار ال‌ان‌جی اروپا را تعمیق ببخشند. به گزارش «تعادل» و به نقل از اسپوتنیک، گابریل در دیدار خود با صدراعظم اتریش در 15ژوئن سال جاری گفت: «تحریم‌های جدید ایالات‌متحده با هدف فروش ال‌ان‌جی امریکایی به اروپا و پایان دادن به عرضه گاز طبیعی روسیه به بازار اروپا وضع شده است. ما این تحریم‌ها را محکوم می‌کنیم.»
سرشاخ شدن اروپایی‌ها با امریکایی‌ها بر سر موضوع روسیه، بیش از هرچیز اهمیت ژئوپلیتیک صنعت ال‌ان‌جی را مشخص می‌کند.
پیش از این نیز امریکایی‌ها در رفتار خود نشان داده بودند که هرگاه نتوانند از پس رقبای خود در بازار یک منطقه برآیند، به ابزار تحریم متوسل می‌شوند و سعی می‌کنند تا رقیب خود را از بازار خارج کنند.
امریکایی‌ها اکنون با حجم زیادی از گاز تولیدی در خاک خود مواجهند. رکورد تولید گاز طبیعی در این کشور شکسته شده است. به گزارش «تعادل» و به نقل از بلومبرگ، تولید گاز شیل در منطقه مارسلوس به 20میلیارد فوت‌مکعب و در منطقه پرمیان به یک‌میلیارد فوت مکعب در روز رسیده است.
اما مشکل در اینجاست که خطوط لوله کافی برای انتقال این گاز وجود ندارد. این حجم از گاز تولیدی نیاز به بازار فروش دارد. اروپا گزینه خوبی برای انجام این کار است اما رقیب سرسختی به نام روسیه در این بازار وجود دارد که به این راحتی از بازی کنار نمی‌کشد. بنابراین تحریم، تنها ابزار باقیمانده امریکایی‌ها برای این کار است. به این اظهارات ریک پری، وزیر انرژی امریکا در اوایل ماه جاری توجه کنید: «یک امریکای چیره در حوزه انرژی به تمام بازارهای جهان صادر خواهد کرد تا رهبری جهانی خود را تقویت و تاثیرگذاری خود را بیشتر کند.»
آنچه این روزها بین امریکا، اروپا و روسیه می‌گذرد، نمود بارزی از تاثیرات ژئوپلیتیکی گاز طبیعی و صنعت ال‌ان‌جی است که سیاستمداران قدرتمندترین کشورهای جهان را در مقابل هم قرار داده است.
ال‌ان‌جی تاثیر قابل توجهی روی روابط سیاسی بین‌المللی داشته است. این محصول همانند نفت‌خام و فرآورده‌های نفتی تقریبا در تمام کشورها در کنترل دولت‌هاست. معدود کشورهایی هستند که کنترل کمی بر کسب و کار انرژی خود نداشته باشند. بازیگران بخش خصوصی، فقط همانند یک سرمایه‌گذار ایفای نقش می‌کنند. سهم این سرمایه‌گذاران در کشورهای در حال توسعه به زحمت به 3 تا 4درصد می‌رسد و در کشورهای توسعه‌یافته نیز سهم آنها چندان بالا نیست و وابستگی زیادی به انتخاب‌های دولت‌ها دارد. به همین دلیل، ال‌ان‌جی همانند نفت‌خام نقش اساسی در رقابت‌های ژئوپلیتیکی یا ثبات دارد.
بدین معنی که کشورهای دوست، به راحتی نفت خام و ال‌ان‌جی را وارد می‌کنند و در نبود چنین روابطی، این واردات با مخاطره روبه‌رو می‌شود. ایران مثالی خوب در این زمینه است. روسیه نیز مثال دیگری برای عرضه به اروپاست.
انفعال ایران و احتمال باختن
بازار گاز منطقه به روس‌ها
روس‌ها به خوبی ارزش ابزار گاز طبیعی خود را درک کرده و به نحو مطلوب از آن استفاده کرده‌اند، به گونه‌یی که اکنون بر سر تحریم شدن خود، اروپایی‌ها و امریکایی‌ها را رو در روی یکدیگر قرار داده است.
روس‌ها که با گاز خود بازار اروپا را فتح کرده‌اند اکنون به دنبال یافتن بازارهای جدیدی در نقاط دوردست‌‌تر هستند تا قدرت خود را بیش از این نیز افزایش دهند. تازه‌ترین تلاش این کشور برای این موضوع، مربوط به مذاکراتی است که الکساندر نواک وزیر انرژی روسیه با عصام المرزوق، وزیر نفت کویت در حاشیه نشست کمیته مشترک نظارت بر اجرای توافق نفتی در سن‌پترزبورگ در 24جولای داشت. به گزارش «تعادل» و به نقل از اسپوتنیک، نواک اعلام کرد که در جریان دیدار با همتای کویتی خود، موضوع عرضه ال‌ان‌جی به کشور را مورد بحث قرار خواهند داد. در این مذاکرات، النا برمیستروا مدیر شرکت گاز‌پروم‌اکسپورت نیز ایفای نقش داشت.
به نظر می‌رسد، هر چند کویتی‌ها در بحران قطر با کشورهای عربی تا بدین‌جای کار سعی داشته‌اند تا چهره میانجی‌گر و معتدلی را از خود نشان دهند، اما در بلندمدت قصد دارند کاهش وابستگی سبد واردات انرژی خود به قطر را کاهش دهند و برای این هدف، روسیه را انتخاب کرده‌اند.
محسوس‌شدن حضور روسیه در بازار گاز خاورمیانه در حالی اتفاق می‌افتد که بزرگ‌ترین دارنده ذخایر گاز طبیعی جهان، یعنی ایران در تمام این سال‌ها مشغول تلاش برای تامین نیازهای داخلی خود بود و به دورافتاده‌ترین روستاهای کشور خط لوله انتقال گاز طبیعی رساند. اما ایران هنوز اندرخم یک کوچه حضور در بازارهای بین‌المللی گاز طبیعی است و این کشور هنوز نمی‌داند که باید به استراتژی کلاسیک خود در صادرات یعنی خط لوله پایبند باشد، یا باید تمرکز خود را بر اکتساب تکنولوژی تولید ال‌ان‌جی بگذارد. روسیه در حالی در مقابل چشمان ایران، مشتریان خاورمیانه‌یی را می‌رباید که تهران هیچ اهرم فشاری برای واکنش ندارد. در حالی که عکس این قضیه به هیچ‌وجه محتمل نیست. یعنی شما نمی‌توانید تصور کنید که ایران بخواهد وارد بازار اروپا شود و با نهیب روسیه مواجه نشود.
ایران چه بخواهد چه نخواهد باید هرچه سریع‌تر خود را وارد باشگاه تولیدکنندگان ال‌ان‌جی بکند. اتخاذ استراتژی صادرات گاز به صورت مایع‌شده منافاتی با صادرات گاز از طریق خطوط لوله ندارد و این دو استراتژی را می‌توان در کنار یکدیگر داشت. اما آنچه مسلم است در آینده‌یی نه چندان دور، بازی انرژی به دست تولیدکنندگان بزرگ ال‌ان‌جی می‌افتد و با فتح تمام بازارهای هدف، چیزی که برای ایران با آن حجم از ذخایر باقی می‌ماند حسرت این روزهاست که در انفعال گذشت.
