از سفر مقتدی صدر به عربستان تا آغوش باز جبیر به روی ظریف
در حاشیه نشست سازمان همکاری اسلامی که با حضور نمایندگان بیش از 44کشور مسلمان در استانبول برگزار شد، هنگام ورود وزرا به سالن نشست، عادل الجبیر وزیر خارجه عربستان با هدف مصافحه به سوی محمدجواد ظریف وزیر خارجه کشورمان آمد و پس از در آغوش کشیدن وی با هم گفت‌وگو کردند. وزیر امور خارجه کشورمان این اقدام همتای عربستانی را عادی و حرکتی در عرف دیپلماتیک دانست و گفت: «دلیل این کار هم احترام متقابل و هم دوستی دیرینه‌یی بود که با جبیر داشتم.»
خبر دست دادن وزیر امورخارجه کشورمان با عادل الجبیر همه رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی را پر کرد، خصومت وزیر امور خارجه عربستان نسبت به ایران بر کسی پوشیده نیست به همین جهت دست دادن همتای تهران و ریاض باعث شوکه شدن ملت شد. اما آیا چراغ سبز عربستان سعودی برای حل مشکلات بین‌المللی را می‌توان به سفر چند روز پیش مقتدی صدر، روحانی مقتدر شیعه به این کشور مربوط دانست؟ یک‌شنبه هفته جاری صدر در یک سفر کم سابقه وارد عربستان شد و مورد استقبال «ثامر السبهان» وزیر دولت در امور کشورهای عربی حوزه خلیج‌فارس و سفیر سابق و عزل شده عربستان سعودی در عراق قرار گرفت. السبهان به‌دلیل دخالت‌های مکرر در مسائل داخلی این کشور و به خصوص انتقاد از حشدالشعبی و به درخواست وزارت خارجه عراق از این سمت برکنار شد ولی وقتی به ریاض بازگشت به وزیر دولت در امور کشورهای عربی حوزه خلیج‌فارس ارتقای درجه یافت. سفر مقتدی صدر به عربستان در رسانه‌ها بازتاب زیادی داشت که بخشی به‌دلیل نوع نگرش مقتدی صدر و بخشی به‌دلیل نوپا بودن ولیعهد جدید در عربستان است. بخشی هم به برهم ریختگی سیاسی در منطقه شامل تنش‌ها میان ایران و عربستان سعودی، عربستان سعودی و قطر باز می‌گردد. همچنین براساس اظهارنظرهای صورت گرفته شاید یکی از دلایل این سفر، جلوگیری از درگیری‌های فرقه‌یی و قومی بعد از شکست داعش در عراق باشد. بسیاری از تحلیلگران مهم‌ترین علت سفر صدر را میانجیگری میان ایران و عربستان عنوان کردند، چراکه رهبر شیعیان عراق پیش‌تر خواهان حل اختلافات میان ایران و عربستان از طریق مذاکره جدی شده بود. اما برخی دیگر اعتقاد دارند از آنجا که این سفر به دعوت مقامات سعودی صورت گرفته و در حال‌حاضر اختلاف‌نظرهایی میان مقتدی صدر و تهران وجود دارد، بعید به‌نظر می‌رسد که این سفر با هدف میانجیگری بوده باشد. یک روزنامه فرامنطقه‌یی همچنین در تحلیلی نوشت: دعوت محمد بن سلمان، ولیعهد عربستان از مقتدی صدر و دست دادن عادل الجبیر با محمدجواد ظریف و همچنین عازم شدن حجاج ایرانی به عربستان نشان می‌دهد که عربستان برای ایجاد روابط با ایران تلاش می‌کند سیاستش را تغییر دهد.
رفتارهای ضدو نقیض وزیر امور خارجه عربستان
در عین حال عادل الجبیر در حاشیه نشست سازمان همکاری‌های اسلامی در استانبول، با هدف مصافحه به سوی محمدجواد ظریف آمد و پس از در آغوش کشیدن وی با هم گفت‌وگو کردند. عادل الجبیر 55 ساله جزو معدود افراد خارج از خانواده حاکم در عربستان سعودی است که توانسته مسوولیت وزارتخانه‌های کلیدی وزارت خارجه را برعهده بگیرد. وی از سال 94 که تصدی وزارت امور خارجه عربستان را برعهده گرفته مواضع ضد ایرانی خود را بی‌محابا در هر تریبونی مطرح کرده است، البته این موضع‌گیری بی‌ارتباط با سابقه او نیست، وزیر امور خارجه عربستان زمانی سفیر این کشور در ایالات متحده امریکا و مشاور پیشین سیاست خارجی پادشاه عربستان بوده است. وزیر خارجه عربستان برای نخستین بار وارد مصر شد و در نخستین سخنان خود در این کشور، ایران را متهم به دخالت در امور دیگر کشورها کرد. این نخستین و آخرین باری نبود که ایران از سوی وزیر خارجه عربستان به دخالت در امور کشورهای دیگر متهم شده است. به گزارش خانه ملت، عادل الجبیر همان سال در گفت‌وگو با روزنامه «الریاض» نیز در خصوص برنامه هسته‌یی ایران اظهارنظر کرده است که این توافق فقط یک مشکل را دور می‌کند و سایر چالش‌هایی را که منطقه با آن مواجه است حل نمی‌کند؛ چالش‌هایی مانند تداوم درگیری اسراییل و فلسطین، مساله سوریه، رخدادهای یمن و عراق، تروریسم و مداخلات ایران در امور منطقه که همچنان ادامه دارد. رویکردهای خصمانه جبیر به حدی زیاد است که روابط ایران و عربستان در سال ورود او به وزارت امور خارجه به اوج تیره و تاری خود می‌رسد. آل‌سعود در برگزاری حج سال 94 بی‌تدبیری‌های زیادی داشت و شاهد حوادث ناگواری در فرودگاه جده و سقوط جرثقیل در مسجدالحرام بودیم. اما فاجعه آن سال در مراسم منا رخ داد که بیش از 2 هزار مسلمان در این فاجعه جان خود را از دست دادند اما دولت عربستان بدون رسیدگی قضایی مساله را کنار گذاشت. اما مساله دیگری بر روابط تهران- ریاض اثر گذاشت و آن هم به آتش کشیدن ساختمان کنسولگری و سفارت عربستان در مشهد و تهران بود، این اتفاق به دنبال احساساتی شدن برخی افراد و سوءاستفاده گروه‌های خودسر از جو ایجاده شده رخ داد. البته اگر به مساله اصلی نگاه شود، مشخص خواهد شد که عربستان با اعدام شیخ نمر رهبر شیعیان در این کشور عامل عصبانیت ملت ایران شد. دولت ریاض از فضای پیش آمده سوءاستفاده کرد تا چهره ایران را در عرصه بین‌الملل مخدوش کند و بلافاصله دیپلمات‌های خود را به ریاض فراخواند و دیپلمات‌های ایران را از کشورش اخراج کرد. آنها در فضاسازی جدید علیه ایران موضوع فاجعه منا را به حاشیه بردند تا افکار عمومی پیگیری کشتار مسلمانان نشود. ایران نیز در اعتراض به مدیریت حج سال 95 حاجی به مکه اعزام نکرد تا اینکه دولت عربستان برای حج سال 96 از ایران دعوت کرد و به نوعی نخستین گام در راستای تسهیل روابط برداشته شد.
