وندالیسم شهری؛ نابودگر تمدن و فرهنگ‌ها
دکتر سید محسن طباطبایی‌مزدآبادی
دبیر انجمن علمی اقتصاد شهری ایران
وندالیسم پدیده‌یی اجتماعی و انسانی که هر روز در سطح شهرها، روستاها، و آثار باستانی، باعث نابودی سازه‌ها، تخریب و زشت شدن چهره تمدن‌ها می‌شود.
وندال یعنی تخریبگر، یعنی شخصی که به صورت فردی یا با کمک دیگران اموال عمومی را تخریب می‌کنند و آسیب‌های زیادی را به جامعه وارد می‌کند. در جامعه‌شناسی وندال نوعی روحیه بیمارگونه است که با تخریب آگاهانه و ارادی اموال، تاسیسات و سازه‌های شهری خود را نشان می‌دهد. اما از نظر روان‌شناسی دو انگیزه مهم برای رفتار وندالانه اجحاف و بی‌عدالتی است و برخی صاحبنظران وندال‌ها را دشمنان آشکار جامعه می‌دانند.
جدا از تعاریف متفاوتی که از این پدیده وجود دارد، منفی بودن، مخرب بودن و ویرانگر بودن، وجه مشترک و معنایی که همگان در مورد وندالیسم به آن اعتقاد دارند.
در واقع وندالیسم را می‌توان مدلی از بزهکاری در نظر گرفت که به قصد تخریب، صدمه زدن و نابودی اموال عمومی انجام می‌شود و گرایش به نابودی زیبایی‌ها و نابودی و تخریب هر آنچه که زیباست و ممکن است همگان از آن لذت ببرند دارد.
تعریف وندالیسم هر اندازه متنوع و متفاوت باشد یک درد اجتماعی است، یک مدل بزهکاری است و انحرافی است که می‌توان گفت ناشی از ناسازگاری و نارضایتی از شرایط موجود است. به زبان ساده‌تر یعنی فرد باور دارد که جامعه در حق او اجحاف کرده است و باید با تخریب اموال عمومی عدالت را برقرار کند و سهم خواهی خود را به این شیوه نشان دهد. احساس درونی بی‌عدالتی و تقسیم ناعادلانه امکانات، عوامل فرهنگی، ارزش‌های درونی افراد، بیکاری، محدودیت در دسترسی به امکانات، اوقات فراغت، فاصله طبقاتی، مهاجرت، تسهیلات رفاهی و معیشتی و نبود مهارت و الگوهای درست در زندگی می‌تواند زمینه را برای بروز رفتارهای وندالی فراهم کند.
در این بین، رسانه‌ها و محیط‌های آموزشی می‌توانند نقشی برجسته داشته باشند. اگر وندالیسم را یک طبقه رفتاری در نظر بگیریم، همان‌گونه که در بالا ذکر شد بدون شک این رفتارها دارای علت‌هایی هستند که باید توسط پژوهشگران و متخصصان شناسایی شوند و تلاش شود برنامه‌هایی متناسب با آنها در نظر گرفته شود، این برنامه‌ها توسط قانون و قانونگذاران تدوین، مصوب و پشتیبانی شوند، توسط رسانه‌ها ابلاغ و نهادینه‌سازی شوند و توسط محیط‌های آموزشی و نهادهای حمایتی اجرا شوند.
یعنی برای مبارزه با وندالیسم نمی‌توان یک نهاد را مسوول دانست بلکه وندالیسم پدیده‌یی جامعه‌شناسی، روان‌شناسی، آسیب‌شناسی، شهری، انسانی، فرهنگی و تربیتی است که برای مبارزه با آن باید یک همت جمعی به وجود بیاید. تلاش و همت جمعی که نتیجه آن می‌تواند مانع از ضررهای کلان و تخریبی‌های بزرگ برای اموال عمومی، آثار باستانی، فضاهای تفریحی و امکانات رفاهی جامعه باشد و در نهایت یک سود کلان، سرمایه‌یی پایدار، فرهنگی غنی و دغدغه‌یی مشترک شکل می‌گیرد که جامعه را در مسیر توسعه پایدار و رفاه عمومی قرار خواهد داد.
