واکاوی شاخص‌های کلیدی بازار سرمایه

شاخص‌های کلیدی بازار سرمایه نشان می‌دهد که اندازه بازار سرمایه طی 4 سال گذشته 11 برابر شده است. براساس این گزارش شاخص‌های کلیدی بازار سرمایه که نمایانگر وضعیت بازار سرمایه در دوره 4ساله منتهی به پایان اسفند ماه سال 1395 است این موضوع را نشان می‌دهد که شرح آن به تفصیل در ادامه آمده است: جدول (1)

 تامین مالی از طریق بازار سرمایه: تامین مالی از رقم 143هزار میلیارد ریال در طی سال 1391 به 1220هزار میلیارد ریال طی سال 1395 رسیده است که بیانگر رشد 750درصدی است.

انتشار انواع ابزارهای مالی جدید ازجمله اوراق اجاره، مرابحه و اسناد خزانه اسلامی دولتی و همچنین افزایش ارزش صندوق‌های سرمایه‌گذاری از طریق جذب منابع تامین مالی باعث این رشد شده است. ارزش تامین مالی از طریق بازار سرمایه سالانه به طور متوسط 56 درصد رشد داشته

 است.  

اندازه بازار: اندازه (ارزش) بازار از 2.420هزار میلیارد ریال در ابتدای سال 1392 به 4908هزار میلیارد ریال در پایان اسفندماه سال 1395 رسیده که بیانگر 103درصد رشد است.

این شاخص حاصل ‌جمع ارزش بازار سهام، اوراق صکوک و اوراق مشتقه است که از حاصلضرب قیمت ورق بهادار در تعداد اوراق منتشره به دست می‌آید. بیشترین افزایش در اندازه بازار مربوط به ارزش سهام پذیرفته‌ شده در بورس تهران و فرابورس ایران است. متوسط رشد سالانه ارزش بازار از ابتدای سال 92 تا انتهای سال 95 نیز 19درصد است.

 ارزش معاملات: ارزش معاملات(سهام، اوراق و مشتقه) در بورس تهران، فرابورس ایران، بورس‌ کالا و بورس انرژی از مقدار 1096هزار میلیارد ریال در طی سال 91 به مقدار 1902هزار میلیارد ریال طی سال 95 رسیده که رشدی 74 درصدی را نشان می‌دهد. ارزش معاملات سالانه به طور متوسط 15درصد رشد داشته است.

 ضریب نفوذ بازار سرمایه: این شاخص که از مجموع تعداد کدهای سهامداری و تعداد صاحبان واحدهای سرمایه‌گذاری صندوق‌ها به دست می‌آید از قریب به 5/6 میلیون نفر در ابتدای سال 1392 به بیش از 11میلیون نفر تا پایان اسفند ماه سال 1395 رسیده و نمایانگر رشد 74درصدی است. این شاخص یکی از ابعاد مردمی کردن اقتصاد و تحقق اهداف اقتصاد مقاومتی است. ضریب نفوذ بازار سرمایه سالانه به طور متوسط 15درصد رشد داشته است.

 توسعه بازار سرمایه حرفه‌ای: نهادهای مالی از جمله زیرساخت‌های بسیار مهم توسعه بازار سرمایه محسوب می‌شوند که بر اساس ماده 28 قانون بازار اوراق بهادار جمهوری اسلامی ایران مصوب آذرماه سال 1384 مجلس شورای اسلامی، تاسیس آنها منوط به ثبت نزد سازمان بورس و اوراق بهادار است و فعالیت آنها تحت نظارت این سازمان صورت می‌پذیرد. تعداد این نهادها از 299شرکت در پایان سال 1391 به 488 شرکت در اسفند ماه سال 1395 رسیده و رشدی 62 درصدی داشته است.  سرمایه‌گذاری خارجی در بازار سرمایه: سرمایه‌گذاری خارجی در بازار سرمایه کشور در ابتدای سال 1392 حدود 878میلیارد ریال بوده که این رقم در پایان اسفند ماه سال 1395 با 1328درصد رشد به 12,538میلیارد ریال رسیده است. تعداد کدهای سرمایه‌گذاران خارجی 858 کد است که 562 کد مربوط به سرمایه‌گذاران حقیقی و 296 کد مربوط به سرمایه‌گذاران حقوقی است. تعداد کدهای سهامداری خارجی در بورس انرژی 150کد است.

 ارزش معاملات بورس‌های کالایی: ارزش معاملات در بورس‌ کالا و بورس انرژی از مقدار 684 هزار میلیارد ریال طی سال 91 به مقدار 803 هزار میلیارد ریال در طی سال 95 رسیده که رشدی 17درصدی را نشان می‌دهد. ارزش معاملات بورس‌های کالایی سالانه به طور متوسط 4درصد رشد داشته است. شاخص‌های فوق از مهم‌ترین شاخص‌های توسعه بازار سرمایه هستند که آخرین وضعیت این شاخص‌ها در سال 1391 بیان شده است و به دلیل اینکه برای یک سری از شاخص‌های فوق تغییرات و بهبود شاخص در آخرین وضعیت شاخص نمایان است لذا مقدار انتهای اسفند ماه سال 1395 به عنوان عملکرد 4ساله مطرح شده و علاوه بر آن درخصوص شاخص‌های میزان تامین مالی و ارزش معاملات در ذیل شرح کامل تغییرات ارائه‌ شده است.

 شاخص‌های بازار سرمایه

در جدول(2) شاخص‌های اصلی بازار سرمایه به تفکیک مقاطع زمانی مختلف و همچنین تغییرات و بازدهی آنها نسبت به ابتدای سال 1392 نمایش داده شده است. بازده شاخص کل بورس تهران و فرابورس ایران از ابتدای سال 1392 تا پایان سال 1395 ترتیب 103و 107درصد است. متوسط بازدهی سالانه شاخص کل بورس تهران از ابتدای سال 92 تا انتهای سال 95 مقدار 19درصد است. این مقدار در شاخص کل فرابورس ایران 20درصد است. همان‌گونه که مشاهده می‌شود از سال 92 تا 95 بازده متوسط سالانه تمامی شاخص‌ها به جز شاخص 30شرکت بزرگ به طور متوسط بین 17تا 20درصد است.

 ارزش کل بازار سرمایه

در جدول(3) ارزش کل بازار سرمایه به تفکیک انواع اوراق بهادار یعنی بازار سهام، اوراق مشتقه و اوراق صکوک طی بازه 4ساله منتهی پایان سال 1395 نشان داده شده است. رشد چشمگیر ارزش بازار اوراق صکوک و اوراق مشتقه طی چهار سال منتهی به اسفند ماه سال 1395 از نکات قابل‌توجه است. این شاخص حاصل‌جمع ارزش بازار سهام، اوراق صکوک و اوراق مشتقه است که از حاصلضرب قیمت ورق بهادار در تعداد اوراق منتشره به دست می‌آید. اندازه(ارزش) بازار از 2.420هزار میلیارد ریال در ابتدای سال 1392 به 4908 هزارمیلیارد ریال در انتهای اسفند ماه سال 95 رسیده است که بیانگر 103درصد رشد است. بیشترین افزایش در اندازه بازار مربوط به ارزش سهام پذیرفته‌ شده در بورس تهران و فرابورس ایران است. متوسط رشد سالانه ارزش بازار از ابتدای سال 92 تا انتهای سال 95 نیز 19درصد است.

 ارزش بازار اوراق صکوک: ارزش بازار اوراق صکوک با رشد متوسط سالانه 80 درصد در پایان سال 1395 به 412هزار میلیارد ریال رسید که این مقدار 8.4 درصد از کل ارزش بازار سرمایه را در برمی‌گیرد. انتشار انواع ابزارهای مالی جدید ازجمله اوراق اجاره، مرابحه و اسناد خزانه اسلامی دولتی در این دوره باعث رونق بازار اوراق صکوک در این دوره 4ساله بوده است.

 ارزش بازار اوراق مشتقه: بازار اوراق مشتقه در بازار سرمایه ایران بسیار نوپاست، ارزش این بازار طی 4سال اخیر با رشد قابل‌ توجهی همراه بوده است. به طوری که ارزش اوراق مشتقه از حدود هزار میلیارد ریال در سال 1392 به 45هزار میلیارد ریال در پایان سال 1395 افزایش یافته است.  ارزش بازار سهام: ارزش کل بازار سهام طی دوره 4ساله منتهی به پایان اسفند 1395 با 87 درصد رشد نسبت به ارزش بازار سهام در سال 1391 به مقدار 4451هزار میلیارد ریال رسید.

 ارزش معاملات بازار سرمایه

در جدول(4) ارزش معاملات در بازار سرمایه به تفکیک 4 بورس فعال در بازار سرمایه طی دوره 4ساله منتهی به پایان سال 1395 نشان داده شده است. ارزش معاملات (سهام، اوراق و مشتقه) در بورس تهران، فرابورس ایران، بورس‌ کالا و بورس انرژی از مقدار 1096هزار میلیارد ریال طی سال 91 به مقدار 1902هزار میلیارد ریال طی سال 95 رسیده است که رشدی 74درصدی را نشان می‌دهد. ارزش معاملات سالانه به طور متوسط 15درصد رشد داشته است.

 بازار اوراق بهادار: در جدول(4) ارزش معاملات کل بازار اوراق بهادار در هر دو بورس اوراق بهادار تهران و فرابورس ایران به تفکیک ارزش معاملات سهام و اوراق ارائه ‌شده است. طبق آمار ارائه‌ شده در جدول(4) ارزش معاملات سهام و اوراق در هر دو بازار بورس اوراق بهادار تهران و فرابورس ایران با رشد چشمگیری نسبت به پایان سال 1391 همراه بوده است. به طوری که در بازار بورس اوراق بهادار تهران ارزش معاملات سهام 112درصد و ارزش معاملات اوراق 1228درصد در بازه زمانی 4ساله(انتهای سال 91 تا انتهای سال 95) رشد داشته‌اند. متوسط رشد سالانه ارزش معاملات سهام و اوراق در بورس اوراق بهادار تهران در دوره مذکور 25درصد با مقدار 638 هزار میلیارد ریال است. در پایان سال 1395 ارزش معاملات سهم و اوراق در فرابورس ایران به ترتیب 94و 502 درصد نسبت به انتهای سال 91 رشد داشته‌اند. ارزش معاملات اوراق فرابورس با مقدار 259هزار میلیارد ریال حدود 56 درصد کل معاملات فرابورس را شامل می‌شود. در کل متوسط رشد سالانه ارزش معاملات در فرابورس ایران 33درصد بوده است.

بورس‌های کالایی: ارزش معاملات بورس‌های کالایی(کالا و انرژی) طی دوره 4ساله مورد بررسی از 684 هزار میلیارد ریال در سال 1391 به 803 هزار میلیارد ریال در سال 1395 رسیده است که رشد 17درصدی را نشان می‌دهد. از سال 1392تا 1395 ارزش معاملات در این بورس‌ها به طور متوسط 4درصد رشد داشته‌اند.

 آمار معاملات در بورس تهران

در آمار معاملات در بورس اوراق بهادار تهران گزارش‌ها حاکی از آن است که  در تمامی بازارها در بورس اوراق بهادار تهران شاهد رشد چشمگیر آمار معاملات در دوره 4ساله منتهی به پایان سال 1395 هستیم.  حجم و ارزش معاملات در بورس اوراق بهادار تهران طی دوره 4ساله روند صعودی داشته است. بیشترین مقدار حجم معاملات مربوط به سال 1395 با 257میلیارد سهم و بیشترین ارزش معاملات در سال 1392 با 976هزار میلیارد ریال است. حجم معاملات با 220درصد رشد از 80 میلیارد سهم در پایان سال 1391 به 257میلیارد سهم در پایان سال 1395 رسید. ارزش معاملات در بورس اوراق بهادار تهران نیز در مدت مشابه با 141درصد رشد به 638 هزار میلیارد ریال در پایان سال 1395 رسید.

 آمار معاملات در فرابورس ایران

همچنین در اکثر انواع بازارها در فرابورس ایران شاهد رشد چشمگیر آمار معاملات در دوره 4ساله منتهی به پایان سال 1395 هستیم.

حجم و ارزش معاملات در فرابورس ایران طی دوره 4ساله روند صعودی داشته است. حجم معاملات با 149درصد رشد از 32میلیارد سهم طی

سال 1391 به 80 میلیارد سهم طی سال 1395 رسید. ارزش معاملات در فرابورس ایران نیز در مدت مشابه با 214درصد رشد به 461هزار میلیارد ریال طی سال 1395 رسید. بیشترین حجم و ارزش معاملات در فرابورس ایران در سال 1394 بوده است.

 ضریب نفوذ بازار سرمایه

این شاخص که از مجموع تعداد کدهای سهامداری و تعداد صاحبان واحدهای سرمایه‌گذاری صندوق‌ها به دست می‌آید، از قریب به 5/6 میلیون نفر در ابتدای سال 1392 به بیش از 11میلیون نفر تا پایان اسفند ماه سال 1395 رسیده و نمایانگر رشد 74درصدی است. این شاخص یکی از ابعاد مردمی کردن اقتصاد و تحقق اهداف اقتصاد مقاومتی است. ضریب نفوذ بازار سرمایه سالانه به طور متوسط 15درصد رشد داشته است.  

 آمار تامین مالی

درخصوص آمار تامین مالی به تفکیک تامین مالی در بازار همچنین تامین مالی از طریق نهادهای مالی تحت نظارت طی دوره 4ساله منتهی به پایان سال 1395 می‌توان گفت که در مجموع تامین مالی از رقم 143هزار میلیارد ریال طی سال 1391 به 1220هزار میلیارد ریال طی سال 1395 رسیده که بیانگر رشد 750درصدی است. انتشار انواع ابزارهای مالی جدید ازجمله اوراق اجاره، مرابحه و اسناد خزانه اسلامی دولتی همچنین افزایش ارزش صندوق‌های سرمایه‌گذاری از طریق جذب منابع تامین مالی باعث این رشد شده است. ارزش تامین مالی از طریق بازار سرمایه سالانه به طور متوسط 56 درصد رشد داشته است.

بیش‌ترین رشد متوسط سالانه مربوط به ارزش صندوق‌های سرمایه‌گذاری است که 142درصد را نشان می‌دهد. عرضه اولیه سهم در بورس و فرابورس به متوسط 18درصد کاهش یافته که علت آن واگذاری بخش زیادی از شرکت‌های سهامی عام بزرگ دولتی به بخش خصوصی طبق اصل 44 قانون اساسی جمهوری اسلامی در سال‌های 1392و 1394 است. کاهش این عرضه‌ها در سال‌های بعدی باعث رشد منفی متوسط سالانه شده است.

 بازار اولیه و ثانویه: تامین مالی از محل تاسیس شرکت‌های سهامی عام با 115.3درصد طی 4سال از 2.555میلیارد ریال در پایان سال 1391 به 5.500 میلیارد ریال در پایان سال 1395 رسیده است. تامین مالی از محل افزایش سرمایه شرکت‌های سهامی عام با 112.223میلیارد ریال افزایش نسبت به پایان سال 1391 به رقم قابل‌ توجه 226.173میلیارد ریال در پایان سال 1395 رسیده است. در زمینه تامین مالی از محل انتشار انواع ابزارهای تامین مالی نیز طی سالیان اخیر شاهد رشد چشمگیر 1617درصدی تامین مالی از این محل بوده‌ایم.

 نهادهای مالی: طی دوره 4ساله منتهی به پایان سال 1395 ارزش صندوق‌ها رشد قابل ‌توجهی داشته است به طوری که ارزش این صندوق‌ها از 5.320 میلیارد ریال در پایان سال 1391 به 682.713 میلیارد ریال در پایان سال 1395رسید. از سوی دیگر در طول این دوره شاهد رشد چشمگیر انتشار و معاملات اوراق صکوک بوده‌ایم به طوری که در این دوره انواع اوراق شامل اوراق مشارکت، اجاره، مرابحه و اسناد خزانه توسط دولت منتشر شدند که با استقبال تامین‌کنندگان مالی روبه‌رو شد. در سال 1395 در مجموع 292،380میلیارد ریال انواع ابزارهای مالی دولتی و غیردولتی منتشر شد که نسبت به سال 91 رشد 1616درصدی و نسبت به سال 1394 رشد 98درصدی را نشان می‌دهد. اوراق خزانه اسلامی با 130.000میلیارد ریال بیشترین سهم را در اوراق منتشره سال 1395 دارد.

اطلاعات حاکی از آن است که در مجموع مانده اوراق منتشره توسط دولت در انتهای سال 95، 241، 995میلیارد ریال است که 31درصد آن به صورت اسناد خزانه اسلامی است. مانده کل اوراق در سال 1395، 332، 528 میلیارد ریال است.

تهیه و تنظیم: سازمان بورس و اوراق بهادار