شاید هرگز برگزیتی نباشد!

گروه جهان   با توجه به روند طولانی که بریتانیا مجبور است برای ترک اتحادیه اروپا در پیش بگیرد همچنین آگاهی از مشکلات برگزیت، برخی این ایده را مطرح کرده‌اند که شاید هرگز خروجی رخ ندهد و بریتانیا از چانه‌زنی‌های کنونی برای تقویت موضع خود در بلوک اروپایی و امتیاز گرفتن استفاده کند. به روایت اکونومیست، اتحادیه اروپا نقاط ضعف بسیاری دارد اما ترک آن یک اشتباه وحشتناک خواهد بود. چنین اقدامی نه تنها بریتانیا بلکه ساختار این اتحادیه را تخریب می‌کند. در این مورد باید گفت که اروپا متاثر از خروج بریتانیا از اتحادیه با چالش‌های متعددی از قبیل واگرایی، کاهش اقتدار و ...  مواجه خواهد شد.

برگزیت اهرم فشاری برای سایر اعضای اتحادیه اروپا ایجاد کرده که در صورت اعمال محدودیت بر حاکمیت و منافع ملی آنان از سوی نهادهای اتحادیه از آن برای اعمال فشار و تغییر رویکرد این اتحادیه در قبال عضویتشان بهره ببرند. یکی از رویدادها در این زمینه مساله برگزاری همه‌پرسی خروج چک است که متاثر از برگزیت بوده و نشان می‌دهد که کشورهای دیگر به پیروی از مسیر بریتانیا برای دریافت حقوق ویژه و نادیده گرفتن قوانین و مقررات اتحادیه اروپا از تهدید به برگزاری همه‌پرسی استفاده می‌کنند. شاید بتوان ادعا کرد که برگزیت نقطه شروع روندی خفته در اروپا بود که با بریتانیا آغاز شد و مشخص نیست توسط کدام دولت پایان خواهد یافت. بریتانیا خارج می‌شود و چک قصد برگزاری همه‌پرسی دارد و طبیعی است که در آینده یونان، لهستان، ایتالیا و دیگر دولت‌های ناراضی دست‌کم برای اعمال فشار بر اتحادیه اروپا و برای گرفتن امتیازات به همین حربه متوسل شوند.

از سوی دیگر، حق وتوی بریتانیا و فرانسه در شورای امنیت سازمان ملل در حقیقت به اتحادیه اروپا دو کرسی دایمی در این شورا داده بود و اکنون با روی دادن برگزیت از اقتدار این اتحادیه کاسته خواهد شد. اتحادیه اروپا با جمعیت ۴۰۰میلیون نفری آن که همواره توسط امریکا حمایت می‌شد، همکار مناسبی برای امریکا در تاثیرگذاری جهانی در رقابت با روسیه و قدرت‌های نوظهوری همچون چین محسوب می‌شد. مبارزه با تروریسم، مدیریت انرژی و فناوری در جهان، هدایت تحولات جهانی اعم از اقتصاد، سیاست و رسانه را نیز می‌توان به این موارد افزود. اما خروج بریتانیا که می‌تواند نقطه آغاز یک فرآیند عمومی باشد به طور قطع از اقتدار اتحادیه اروپا در سطح جهانی می‌کاهد. شاید هم به همین علت است که ولادیمیر پوتین، رییس‌جمهوری روسیه از خروج بریتانیا از اتحادیه اروپا حمایت کرده است چراکه برای روسیه، اروپای متکثر و چند صدا بهتر از یک اتحادیه هماهنگ و مقتدر است.

از این رو خروج بریتانیا از اتحادیه اروپا از جهات مختلف سیاسی، اقتصادی، نظامی و رسانه‌یی از اعتبار این بلوک کاسته و اعتبار آن را با چالش مواجه کرده است. اروپا با مسائل گوناگونی همچون تروریسم، ارز مشترک یورو، مشکلات اقتصادی، تنش با روسیه، بحران اوکراین، هویت، بیکاری، آوارگان و مواردی دیگر مواجه است و خروج بریتانیا از این اتحادیه برای رهایی از مشکلات مشترک می‌تواند دیگر اعضا را نیز به پیروی از همین سیاست ترغیب کند. یکی دیگر از تاثیرات دیگر برگزیت بر اروپا مساله اقتصاد است. اروپا اکنون با بحران‌ اقتصادی روبه‌روست که از نمونه آنها می‌توان به مشکلات اسپانیا و یونان اشاره کرد و سایر دولت‌ها نیز وضعیت بهتری ندارند. با وقوع برگزیت، کمک سالانه ۱۷میلیارد دلاری بریتانیا به اتحادیه اروپا قطع می‌شود و این اتحادیه را با مشکلات بیشتری مواجه خواهد کرد. رکود، کاهش نرخ رشد، تقلیل گردشگری، تورم و مشکلات نیروی کار ازجمله مشکلات اقتصاد اروپا هستند.

خروج بریتانیا از اتحادیه اروپا در داخل این کشور نیز پیامدهای منفی شدیدی خواهد داشت. هر چند هنوز برگزیت رخ نداده و ممکن است سال‌ها طور بکشد یا شاید هم هرگز اتفاق نیفتد اما نمودهای بیرونی این تصمیم از همین حالا در صحنه سیاسی و اقتصادی بریتانیا قابل مشاهده است. دین آچسن، وزیر خارجه پیشین امریکا که طراح ناتو و طرح مارشال است پیش‌تر گفته بود که بریتانیا در قرن 20 امپراتوری خود را از دست داد و نمی‌تواند به نظم بین‌المللی جدیدی دست یابد. بریتانیا در قرن 21 هویت اروپایی خود را از دست می‌دهد و بار دیگر در وضعیتی قرار خواهد گرفت که هیچ نقشی در جهان ندارد.

ازجمله مهم‌ترین عواقب احتمالی برگزیت، تجزیه احتمالی بریتانیا و مساله استقلال اسکاتلند است. هر چند 55 درصد اسکاتلندی‌ها در سپتامبر ۲۰۱۴ به ماندن در بریتانیا رای دادند اما پس از برگزیت شرایط متفاوت خواهد بود. اسکاتلندی‌ها ماندن در اتحادیه اروپا را خواستار بودند و با جدی شدن مساله برگزیت احتمالا همه‌پرسی استقلال دیگری در این منطقه برگزار می‌شود؛ اگرچه ترزا می، نخست‌وزیر بریتانیا با برگزاری همه‌پرسی مخالفت کرده است. اسکاتلندی‌ها احتمالا حضور خود در اتحادیه بزرگ اروپا را مفیدتر از ماندن در بریتانیا می‌دانند و در ایرلند شمالی نیز احتمال وقوع وضعیت مشابه وجود دارد.

مشکلات اقتصادی یکی دیگر از عواقب برگزیت برای بریتانیا خواهد بود. اتحادیه اروپا تقریبا بزرگ‌ترین بازار صادرات بریتانیاست و در سال ۲۰۱۱ حدود ۵۳ درصد از صادرات این کشور به این اتحادیه بوده و نبود این بازار می‌تواند به رکود اقتصادی در بریتانیا منجر شود. همچنین بخش زیادی از واردات بریتانیا از مسیر کشورهای اتحادیه اروپا شکل می‌گیرد و با شدت گرفتن قوانین مرزی و گمرکی، رشد اقتصادی این کشور با مشکل مواجه خواهد شد.  مردم بریتانیا تحت تاثیر احساسات و بدون شناخت صحیح از مسائل اقتصادی، بازار، جامعه‌شناختی و تبعات برگزیت در همه‌پرسی خروج از اتحادیه اروپا رای مثبت دادند و اکنون که فشارهای قاره‌یی و داخلی بر بریتانیا افزایش یافته و تحولات خطرناکی همچون احتمال تجزیه بریتانیا درحال وقوع است، این احتمال وجود دارد که برگزیت هرگز اتفاق نیفتد.

جورج سوروس در این باره گفت:«چنانچه اصلاحات مورد درخواست بریتانیا توسط اتحادیه اروپا اعمال شود، ممکن است برگزیت اتفاق نیفتد.» از دیدگاه وی، روند خروج ۲ تا

۵ سال طول می‌کشد که این زمان در روابط بین‌المللی خیلی زیادی است. اگرچه دولت اکنون بازگشت از نتیجه همه‌پرسی را غیرقابل برگشت می‌داند اما طی سال‌های آتی ممکن است دولتی جدید با رویکردی جدید روی کار‌ آید و زمینه ماندن بریتانیا در اتحادیه راوپا را فراهم کند. وینس کیبل، قانون‌گذار کهنه‌کار لیبرال بریتانیایی و وزیر تجارت این کشور در سال‌های 2010 تا 2015 معتقد است، اختلاف بین دو حزب بزرگ کشور آنچنان عمیق است که از وقوع برگزیت جلوگیری می‌کند.

ساختارهای اقتصادی و تجارتی بریتانیا و اروپا در بیش از ۴دهه چنان در هم تنیده که گسیختن همه این بندها و خروج از اتحادیه اروپا بسیار سخت است. اگر بریتانیا با قوائد مهاجرتی اروپا مشکل دارد اما همین قوانین دسترسی به نیروی کار ارزان قیمت را نیز برایش فراهم کرده است. ماندن در اتحادیه اروپا و تلاش در چارچوب این اتحادیه فرصت‌های بیشتری برای بریتانیا به ارمغان می‌آورد. فشارهای داخلی و محاسبه سود و زیان‌هاست که به درخواست‌ها برای برگزاری همه‌پرسی مجدد و گمانه‌زنی در مورد وقوع حقیقی برگزیت منجر شده است؛ بنابراین همچنان می‌توان گفت که برگزیت شاید هرگز اتفاق نیفتد.

منبع: اندیشکده راهبردی تبیین