شناسایی 10 ابرچالش نظام بانکی ایران

شرایط برای یکسان‌سازی نرخ ارز فراهم نیست

گروه بانک وبیمه| احسان شمشیری|

کارشناسان بانکی بر این باورند که نظام بانکی از مشکلاتی همچون مطالبات معوق، عملیات صوری بانک‌ها، نرخ سود بالای تسهیلات و سرمایه‌های بلوکه شده بانکی رنج می‌برد و برای رفع آنها باید اقدامات گسترده و موثری در دستور کار قرار گیرد.

به گزارش «تعادل» در نخستین نشست انجمن بانکداران خبره ایران که با حضور تنی چند از نمایندگان مجلس، مدیران عامل بانک و کارشناسان نظام بانکی برگزارشد، موضوع شناسایی و بررسی ۱۰ چالش اساسی اقتصاد ایران مطرح شد و غلامحسین مصباحی‌مقدم عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام در این رابطه گفت: سود بانکی صدای همه را درآورده و یکی از چالش‌های اصلی اقتصاد ایران به شمار می‌رود ضمن اینکه در کنار آن معوقات بانکی و بدهی‌های معوق، نرخ کفایت سرمایه بانک‌ها و عدم اصلاح قانون بانکداری از جمله دیگر چالش‌ها به شمار می‌رود. وی افزود: صوری عمل کردن بانک‌ها در اجرای عقود مبادله‌یی و مشارکتی در کنار افزایش بیش از حد شعب بانکی و موسسات اعتباری، یکی از چالش‌های جدی پیش‌روی نظام بانکی و اقتصاد ایران است که سرمایه بانک‌ها را بلوکه کرده و هزینه‌های بانک‌ها را افزایش داده است.

وی تصریح کرد: قوه مقننه می‌تواند کمک بزرگی برای حل مشکلات بانکی باشد؛ البته قانون بانکداری نیز نیازمند اصلاح جدی بوده که هنوز هیچ اقدامی در مورد آن انجام نشده است و باید هر چه سریع‌تر شاهد اصلاح قوانین پولی و بانکی کشور، کاهش هزینه‌ها و تعداد شعب، کاهش هزینه تامین منابع و سود بانکی باشیم. وی افزود: بانکداری در ایران با ۱۰ چالش جدی از جمله بالا بودن سود بانکی، افزایش معوقات بانکی، پایین بودن نرخ کفایت سرمایه بانک‌ها، صوری عمل کردن بانک‌ها در اجرای عقود و تعداد شعب فراوان مواجه است که انجمن باید برای مقابله با این چالش‌ها برنامه‌ریزی و در راستای رفع آنها پیگیری کند.

 شرایط برای یکسان‌سازی نرخ ارز فراهم نیست

هم‌چنین یک نماینده مجلس شورای اسلامی گفت: اگر چه یکسان‌سازی نرخ ارز یک مزیت برای اقتصاد کشور است اما هنوز شرایط و متغیرهای نظام تک قیمتی در کشور فراهم نیست.

عبدالرضا مصری افزود: برخی ریسک‌های تحمیلی مانع تک نرخی شدن ارز می‌شود، مانند تحریم بانک مرکزی که در جهان محدودیتی بی‌نظیر محسوب می‌شود که همین مساله اخلال جدی در نظام ارزی کشور ایجاد می‌کند.

وی در توضیح سخنانش درباره اخلالی که تحریم در نظام ارزی کشور ایجاد می‌کند، گفت: عمده ارز کشور وجه حاصل از فروش نفت است که برابر قانون از طریق نظام بانک مرکزی به بودجه‌های کشور وارد می‌شود.

عضو کمیسیون برنامه و بودجه مجلس با اشاره به اینکه در این شرایط اگر این نظام ارزی به ناگهان تغییر کند، می‌تواند شوکی را در بازار ایجاد کند، گفت: مثلا امکان دارد نرخ دلار به صورت مقطعی دوبرابر شود که بانک مرکزی با ورود کاتالیزوری در پی بازگشت به سیستم تک نرخی باشد اما همین شوک ایجاد شده به نقطه قبل از شوک برگشت‌پذیر نخواهد بود.

وی صحبت‌های خود را با مثالی تکمیل و خاطرنشان کرد: فرض کنید دلار ۳هزار تومان است و با یک شوک به ۵هزار تومان برسد، برای بازگشت به نرخ ۳ هزار یا ۳هزار و 500تومان، اگر در قبل یک میلیارد دلار هزینه لازم بود، از این پس باید بیش از ۳ میلیارد دلار هزینه شود چون با اعتمادی که از بازار سلب شده بسیاری برای خرید ارز حریص شده‌اند.

مصری ادامه داد: با تهدیدهایی که همچنان کشور با آن دست و پنجه نرم می‌کند، نمی‌توان متغیرهای موجود در تعیین نرخ ارز را حذف کرد که اگر بخواهیم بدون توجه به این واقعیات اقدام کنیم در بازار عرضه و تقاضا شوک ایجاد می‌شود، ضمن آنکه بازگشت به شرایط موجود نیز در آن زمان مشکلات بیشتری را موجب می‌شود، بنابراین تغییر در نظام‌های پولی و بانکی نباید کوتاه‌مدت باشد و باید دست کم برای آن ظرف زمانی ۵ ساله در نظر گرفت. وی با اشاره به موانع اصلاح معضلات سیستم بانکی گفت: کوتاه بودن عمر مدیریت‌ها، وجود انبوه قوانین و مقررات و نظام‌های موجود از جمله مسائلی است که ریسک‌پذیری را در مدیریت بانک‌ها کاهش داده اما انجمن تابع این نظام‌ها نیست و در نتیجه بهتر می‌تواند در راه اصلاح روش‌ها و قوانین موجود گام بردارد.

 انتظار ۵ساله مجلس برای لایحه بانکداری دولت

رحیم زارع عضو کمیسیون اقتصادی مجلس نیز در این نشست گفت: پنج سال است که منتظر دولت هستیم تا لایحه بانکداری را به مجلس ارائه دهد، اما متاسفانه این اقدام صورت نگرفت و مجلس، خود دست به کار شد. بانک مرکزی با چالش موسسات غیرمجاز مواجه است ولی چون ابزار قانونی در اختیار نداشت، نتوانست به خوبی ایفای نقش کند؛ در حالی که اگر لایحه اصلاح نظام بانکی را پیش از این به مجلس ارائه می‌کرد، به این شکل با چالش موسسات غیرمجاز مواجه نمی‌شد.

زارع خاطرنشان کرد: باید چالش‌های بانکی اقتصاد ایران را شناسایی و راهکارهایی برای کاهش نرخ سود تسهیلات ارائه داد تا اقتصاد ایران بتواند با منابع مناسب، تامین مالی شود و این در شرایطی است که اکنون هزینه تامین مالی در کشور بسیار بالاست و همین امر تولیدکنندگان را با مشکل مواجه کرده است.

عضو کمیسیون اقتصادی مجلس معتقد است که دولت و نظام بانکی نتوانسته از فرصت برجام استفاده لازم را ببرد، چرا که هنوز دستاورد قابل توجهی نصیب سیستم بانکی نشده و بانک‌ها قیمت تمام شده پول را بالا برده و کل اقتصاد را دچار مشکل کرده‌اند و هزینه بالای سود بانکی هم بانک‌ها و هم اقتصاد را با چالش بزرگ مواجه کرده است.

 تشکیل کمیته پولی و بانکی

وی ادامه داد: هم‌اکنون کمیسیون اقتصادی مجلس، کمیته پولی و بانکی تشکیل داده تا قانون بانکداری را از ماده اول آن، یک به یک مورد بررسی قرار دهد.

این عضو کمیسیون اقتصادی مجلس با اشاره به افزایش سرمایه بانک‌ها در بودجه سال ۹۶ گفت: این اقدام در بودجه سال ۹۷ هم ادامه خواهد داشت و هنوز دولت و مجلس کاری که در شأن بانک‌ها بوده، انجام نداده‌اند.

زارع نماینده مجلس نیز در ادامه نشست اظهارداشت: پنج‌سال است که منتظر دولت هستیم تا لایحه بانکداری را به مجلس ارائه دهد اما هنوز این اتفاق نیفتاده و یکی از دلایلی است که امروز بانک مرکزی با چالش بازارهای پولی غیرمتشکل روبه‌رو شده است.

وی ادامه داد: یکی از چالش‌های نظام بانکی، استانداردهای بانکداری بین‌المللی است که زیرساخت‌های آن فراهم است اما باید در این زمینه به الزامات آن نیز پایبند باشیم. یکی از اهداف انجمن باید ارائه راهکارهای کاهش نرخ سود تسهیلات باشد. در مجلس گذشته طرح بانکداری را با ۳۰۰ ماده تدوین کردیم و در این مجلس نیز کمیسیون اقتصادی تک‌تک این مواد را در دست بررسی دارد، این موضوع نشان می‌دهد که مجلس علاقه‌مند است اما بانک‌ها تعامل زیادی با مجلس ندارند.

 مشکل ادامه کار با نرخ سود بالای بانکی

همچنین بهروز نعمتی سخنگوی هیات رییسه مجلس گفت: باید مشکلات نظام بانکی را حل کرد تا تولیدکنندگان بتوانند با شرایط بهتری ادامه کار دهند و این در شرایطی است که هم‌اکنون سیاست‌گذاران، تولیدکنندگان و سیاستمداران همگی از نظام بانکی گلایه‌مندند و بانک مرکزی و بانک‌ها هم می‌گویند که دولت برای آنها مشکل‌آفرینی می‌کند.

وی ادامه داد: در دنیای امروز که نرخ سود بانکی «لایبور به علاوه سه تا پنج درصد» است، بانک‌های ایرانی نمی‌توانند با این نرخ سود بالای بانکی، ادامه حیات داشته باشند و بنابراین چاره‌یی ندارند که با شرایط کنونی ادامه حیات دهند. نعمتی معتقد است: نظام بانکی، خود را از مجموعه اقتصاد جدا کرده و در برنامه خود کمتر این تعامل را لحاظ کرده است؛ این در شرایطی است که اقتصاد ایران و از جمله نظام بانکی باید به سمت خصوصی‌سازی واقعی پیش رود تا بتوان ثمرات آن را مشاهده کرد، در حالی که هم‌اکنون حتی بانک‌های خصوصی شده نیز خصولتی هستند و به هیچ عنوان نمی‌توان نام آنها را «بانک‌های خصوصی» گذاشت. سخنگوی هیات رییسه مجلس خاطرنشان کرد: رییس مجلس ۲۰ ابر چالش کشور را شناسایی کرده و در راهبردهای خود به آن توجه کرده است که از این ۲۰ چالش، ۱۲ چالش اقتصادی و پولی و بانکی هستند.

 نهادهای مدنی و توافق بین دولت، مجلس و بانکداران

بهروز نعمتی نماینده مجلس نیز در ادامه نشست اظهار داشت: در حال حاضر تولیدکنندگان از بانک‌ها گله‌مندند و سیاست‌گذاران نیز از نظام بانکی انتقاد می‌کنند، از سوی دیگر بانک مرکزی و بانک‌ها گلایه دارند که دولت برای آنها مشکل ایجاد می‌کند و توانمندی لازم را از آنها سلب کرده است. لذا ایجاد اجماع نظر و توافق و تفاهم و همراهی نیازمند فعالیت نهادهای مدنی و صنفی و حرفه‌یی مانند انجمن بانکداران خبره است.

وی افزود: در چنین شرایطی NGO‌ها هستند که می‌توانند، مشکلات را حل کنند و به این سردرگمی پایان دهند. سود بانکی در دنیا ۲ تا ۵ درصد است و ما با سود فعلی در نظام بانکی نمی‌توانیم به این شرایط ادامه دهیم و باید به سمت و سوی اصلاح آن حرکت کنیم.

نعمتی خاطرنشان کرد: برای اصلاح چاره‌یی جز اقتصاد مقاومتی نداریم که طی ۱۰ سال گذشته مقام معظم رهبری همیشه بر مسائل اقتصادی تاکید داشته‌اند اما کار مهمی در این زمینه انجام نشده است. مهم‌ترین هدفی که باید آن را پیگیری کند، خصوصی‌سازی بانک‌هاست چرا که در حال حاضر هیچ یک از بانک‌ها به معنای واقعی خصوصی نیست و باید بخش خصوصی واقعی در نظام بانکی حاکم شود.

 دعوت از بانکداران خبره

قربانی نماینده انجمن بانکداران خبره ایران نیز در نشست خبری تشکیل این انجمن گفت: توجه انجمن بانکداران خبره بیشتر روی سرمایه انسانی و تجارب شکل گرفته است و از بانکداران خبره دعوت شده تا در این انجمن تجارب خود را به مشارکت بگذارند. وی افزود: یکی از مشکلات نظام بانکی ما حمایت صنفی از مدیران و کارکنان بانک‌هاست که انجمن به سهم خود می‌کوشد در این راه قدم بردارد. انجمن فراجناحی است و گرایش خاصی ندارد و هدف آن تبدیل نگاه عادت‌مندانه به نگاه هوشمندانه به نظام بانکی و بانکداری است.

 نظام بانکی بیمار را شوک‌زده نکنیم

پورزرندی مدیرعامل بانک شهر نیز گفت: شرایط بانکداری در ایران بسیار مشکل شده که علت آن تحریم‌های طولانی بر ضد نظام بانکی است. نهادی در مجلس و دولت نداریم که از نظام بانکی و به ویژه بانک‌های خصوصی دفاع کند و قوانین در حوزه بانکی مشکلات زیادی دارد که باعث به وجود آمدن تخلف‌ها شده است. وی در این نشست گفت: امروز شرایط بانکداری در ایران بسیار دچار مشکل است و مردم نیز اعتماد خود به نظام بانکی را از دست داده‌اند و این در شرایطی است که در همه جای دنیا اعتماد حرف اول را در عملیات‌های بانکی می‌زند؛ دلیل این مشکل هم در ایران آن است که تحریم سال‌های سال نظام بانکی را از حرکت بر اساس اصول و قواعد بین‌المللی دور داشته و یک بیماری را برای بانک‌ها به وجود آورده است. وی افزود: به نظام بانکی که بیمار است، نباید به یک‌باره شوک وارد کرد یا آن را کتک زد، بلکه باید اجازه بدهیم این بیمار به حالت عادی برگردد.

پورزرندی با ابراز گلایه نسبت به رفتار نامتناسب دولت با توان و ظرفیت‌های بانک‌های خصوصی و دولتی گفت: دولت آنچه به نظام بانکی دولتی دیکته می‌کند، برای خصوصی‌ها نیز در نظر می‌گیرد، در حالی که شرایط بانک‌های دولتی و خصوصی یکسان نیست.

 سپرده‌گذاری برخی بانک‌ها و موسسات

در سایر موسسات مالی

برومندی عضو کمیسیون امنیت ملی مجلس نیز در ادامه نشست گفت: یکی از مهم‌ترین تهدید‌های کشور در حوزه اقتصادی است که مهم‌ترین بخش اقتصاد را نیز بانک‌ها تشکیل می‌دهند.

وی با بیان اینکه افزایش نرخ سود بانکی از معضلات جدی کشور است، گفت: در جلساتی که کمیسیون امنیت ملی برای بررسی مشکل موسسات مالی و اعتباری غیرمجاز تشکیل داد، متوجه شدیم که تعدادی از بانک‌ها و حتی دستگاه‌های دولتی پول خود را در این موسسات برای کسب سود بیشتر سرمایه‌گذاری کرده‌اند.

 اثر قوانین و محیط کلان بر عملکرد بانک‌ها

عبدالمهدی ارجمندنژاد مدیرکل مقررات مجوزهای بانکی و مبارزه با پولشویی بانک مرکزی نیز در این نشست اظهار داشت: انجمن به‌ خوبی می‌تواند خلأ بین دولت بانک‌ها و سایر نهادها را پر کرده و به ویژه در زمینه تولید دانش و انتقال تجربیات نقش ویژه‌یی را ایفا کند. وی ادامه داد: انجمن‌های بسیاری در این کشور داشته‌ایم که رو به افول رفته‌اند و نتوانسته‌اند جای خود را باز کنند، امیدواریم این انجمن به سرنوشت آنها دچار نشود. وی خاطرنشان کرد: همه مشکلات نظام بانکی به بانک‌ها و مدیران آنها بر نمی‌گردد بلکه برخی مشکلات به دلیل قوانین و محیط کلان و کسب وکار است که از سایر ارکان به آنها تحمیل می‌شود.

 در اقتصاد پاروزن می‌خواهیم نه دادزن

همچنین در این نشست آلبرت بغزیان کارشناس ارشد مسائل بانکی با بیان اینکه هم‌اکنون افراد بسیاری در نظام بانکی اظهارنظر می‌کنند و فریاد می‌زنند و انتقاد می‌کنند، گفت: اکنون نظام بانکی ایران به دادزن نیاز ندارد، بلکه ما پاروزن‌هایی می‌خواهیم که بتوانند قایق نظام بانکی را به سلامت به ساحل برسانند. باید جهات مختلف راه را بررسی و کانالیزه کرد تا به سمت هدف مشخص حرکت کنیم. انجمن بانکداران خبره می‌تواند درد را شناسایی و درمان کند، چرا که در هر دوره مدیریتی دولت‌ها، برخی مسائل مطرح شده اما به سرانجام نرسیده است.