پیشتاز ولی ضعیف

مهدی رضایی|

کارشناس ارشد بانکداری|

طبق گزارش موسسه بین‌المللی مطالعات استراتژیک (IISS) در لندن که به بررسی روندها و بودجه‌های نظامی در سراسر جهان می‌پردازد، قدرت نظامی چین در حال رسیدن به برابری با کشورهای غربی است. این موسسه با اشاره به اینکه هواپیماهای بدون‌سرنشین چینی در نیجریه و عربستان‌سعودی دیده شده‌اند، قدرت نیروی هوایی چین را نزدیک به کشورهای اروپایی دانسته است. جان چپمن، مدیر این موسسه، خاطرنشان کرده است که «دیگر نمی‌توان به برتری نظامی غرب مطمئن بود.»

چین در طول قرن بیستم، یک قدرت نظامی متوسط محسوب می‌شد و فاقد اقتصاد و تکنولوژی لازم برای ایجاد یک ارتش مدرن بود. چین همچنین پس از کشتار میدان تیانانمن در سال ۱۹۸۹ از سوی کشورهای غربی مورد تحریم تسلیحاتی قرار گرفت و لذا مجبور بود با سرقت تکنولوژی از غرب با کمک کشورهایی مثل اسراییل و روسیه به تامین تسلیحات خود بپردازد. با این حال، در سه دهه گذشته، رشد شگرف اقتصاد چین باعث خارج شدن میلیون‌ها نفر از فقر شده و به این کشور امکان داده تا بودجه نظامی خود را تا بیش از ده برابر افزایش دهد.

دولت چین هر سال در ماه مارس، یک رقم کلی واحد برای هزینه‌های نظامی ملی شامل شامل حقوق کارکنان، هزینه‌های آموزش، نگهداری از تجهیزات، پشتیبانی از عملیات‌های کنونی و آینده و توسعه و خرید تسلیحات و تجهیزات و خودروهای جدید منتشر می‌کند.

نمودار ۱- بودجه نظامی سالانه چین بر حسب میلیارد دلار امریکا

بودجه نظامی چین تقریبا حدود دو درصد از تولید ناخالص داخلی‌اش را تشکیل می‌دهد، یعنی همان مقداری که ناتو به اعضایش توصیه می‌کند به نیروهای مسلح اختصاص دهند.

نمودار ۲- بودجه نظامی چین بر اساس درصدی از تولید ناخالص ملی

در سال ۲۰۱۵، رقم رسمی هزینه‌های دفاعی دولت چین، ۱۴۶ میلیارد دلار بود که نسبت به سال ۲۰۱۴ (۱۳۱ میلیارد دلار)، یک افزایش ۱۱درصدی را نشان می‌داد. در سال ۲۰۱۶، بودجه نظامی چین به حدود ۱۴۷میلیارد دلار رسید که نسبت به سال قبل، ۶ تا ۷درصد رشد داشت. این رقم، بودجه نظامی چین را به بیشترین بودجه نظامی در جهان پس از امریکا تبدیل می‌کند. طبق گزارش موسسه پژوهش صلح بین‌المللی استکهلم (SIPRI)، چین در سال‌های ۲۰۱۰ تا ۲۰۱۴، به سومین صادرکننده بزرگ تسلیحات عمده در جهان تبدیل شد. بخش عمده صادرات (بیش از ۶۸درصد) به مقصد سه کشور پاکستان، بنگلادش و میانمار است. چین همچنین تسلیحات عمده را به هجده کشور آفریقایی صادر می‌کند.

سازمان‌های پژوهشی گوناگون، بودجه نظامی چین را بیشتر از میزان رسمی اعلام ‌شده توسط دولت چین می‌دانند. بودجه نظامی چین بین سال‌های ۱۹۹۷ تا ۲۰۰۳ دو برابر شد و تقریبا به سطح بودجه نظامی انگلستان و ژاپن رسید و تا سال ۲۰۰۵، سالانه بیش از ۱۰درصد افزایش می‌یافت. در سال ۲۰۱۰، طبق گزارش سالانه وزارت دفاع امریکا به کنگره راجع به قدرت دفاعی چین، بودجه نظامی واقعی چین در سال ۲۰۰۹، حدود ۱۵۰میلیارد دلار بوده است. بنا به تخمین موسسه پژوهش صلح بین‌المللی، بودجه نظامی چین در سال ۲۰۰۹ حدود ۱۰۰میلیارد دلار یعنی بالاتر از بودجه رسمی اعلام ‌شده توسط دولت چین، اما پایین‌تر از تخمین وزارت دفاع امریکا بوده است. موسسه بین‌المللی مطالعات استراتژیک در یکی از گزارش‌های خود در سال ۲۰۱۲، نشان داد که اگر روند افزایش بودجه نظامی چین ادامه داشته باشد، چین در ۲۵ تا ۳۰ سال آینده، به برابری نظامی با امریکا خواهد رسید.

طبق پیش‌بینی‌های دفاعی موسسه نظامی جین (Jane's Information Group)

در سال ۲۰۱۲، تخمین زده شد که بودجه دفاعی چین بین سال‌های ۲۰۱۱ و ۲۰۱۵ از حدود ۱۱۹میلیارد دلار به حدود ۲۳۸میلیارد دلار می‌رسد. این رقم بیشتر از مجموع بودجه‌های نظامی سایر کشورهای بزرگ آسیا و البته کمتر از بودجه نظامی امریکا در سال ۲۰۱۳ (بیش از ۵۰۰میلیارد دلار) است، اما بودجه نظامی امریکا، به‌طور کلی، در سال‌های اخیر روند کاهشی داشته است. در فوریه ۲۰۱۷، نشریه «پاپیولر مکانیکس» تخمین زد که بودجه نظامی چین بیش از ۲۰۰میلیارد دلار است.

جدول زیر مقایسه بودجه نظامی چند کشور بزرگ را به میلیارد دلار در سال ۲۰۱۳-۲۰۱۲ نشان می‌دهد:

کشور    بودجه نظامی رسمی    SIPRI (۲۰۱۲)     آی.اچ.اس مارکیت (۲۰۱۳)    مؤسسه بین‌الملی مطالعات استراتژیک (۲۰۱۳)

آمریکا    ۵۷۵    682.5    582.4    600.4

چین    ۱۳۱    166.1     139.2    112.2

روسیه    69.3    90.7    68.9    68.2

انگلستان    56.9    60.8    58.9    ۵۷

ژاپن    ۴۷    59.3    56.8    ۵۱

هند    ۴۰    -    -    -

اسراییل و روسیه همچنان مهم‌ترین صادرکنندگان تسلیحات به چین هستند. صدور تسلیحات از سوی اسراییل که به برخی از آخرین فناوری‌های تسلیحاتی امریکا دسترسی دارد، یکی از مسائل چالشی در روابط امریکا و اسراییل به شمار می‌آید.

با وجود پیشرفت‌های نظامی چین، نقاط ضعف آن را هم باید در نظر داشت. چین تلاش کرده است تا موتورهای مناسبی برای جت‌های جنگنده نسل پنجم خود بسازد، اما تاکنون موفق نبوده است. چین همچنین در زمینه کنترل و هشدار زودهنگام هوابرد (آواکس) فوق‌العاده ضعیف است و از سوی دیگر، فقط یک ناو هواپیمابر دارد حال‌آنکه نیروی دریایی امریکا دارای یازده ناو هواپیمابر است. با این حال، ظهور قدرت نظامی تازه‌نفس چین در منطقه قطعا پیامدهای مهمی خواهد داشت که باید مد نظر پژوهشگران حوزه علوم نظامی و ژئواستراتژیک قرار گیرد.

منبع: شمس