روایت مشترکی از شرایط آبی کشور وجود ندارد

استاد سیاست و تحلیل سیستم‌ها در مرکز سیاست و محیط‌زیست امپریال کالج لندن، ریشه مشکلات آب در ایران را در خارج از حوزه آب و عملکرد وزارت نیرو دانست.

به گزارش شبکه مطالعات سیاست‌گذاری عمومی، کاوه مدنی در یک سخنرانی گفت: در مدیریت به دنبال این هستیم که انگشت اتهام را سمت یک نفر بگیریم اما آنچه در کشور ما در حوزه آب رخ داده است، محصول چند دهه تفکر و تصمیمات غلط است و همه ما جزو آن هستیم، ما با آغاز اصلاحات ارضی به سیستم آب کشور کلنگ زدیم. ما ظواهر مشکل را در آب و محیط زیست می‌بینیم، آیا می‌توانیم بگوییم تنها کسانی که سیاست‌گذار آب بودند مقصر این وضعیت هستند؟ آیا سیاست‌گذار آب تصمیم گرفته است که جمعیت کشور در چه مناطقی متمرکز شود؟ مگر سیاست‌گذار آب درباره صنعت تصمیم گرفته است؟

وی افزود: بیشتر ریشه‌های کمبود آب خارج از این حوزه است و تا زمانی که متر مکعبی فکر کنیم راه به جایی نمی‌بریم. تا زمانی که در اقتصادمان تنوع بخشی نکنیم، نمی‌توانیم مسائل را حل کنیم. چرا که این نگرانی وجود دارد که اگر آب نباشد و کشاورزی کوچک شود آن وقت نیروهای بیکار زیاد می‌شوند، نیروهایی که نیاز به کار دارند، در نتیجه زمانی می‌توانیم از کاهش آبیاری صحبت کنیم که بتوانیم شغل ایجاد کنیم. ایجاد شغل کار وزارت نیرو نیست. باید هدف مشترکی بیابیم که بر سر آن بین سازمان‌ها و نهادهای متفاوت توافق باشد و به نظر من این هدف مشترک که آن می‌تواند بهبود معیشت کشاورزان باشد. باید بپذیریم ورشکسته شده‌ایم و تغییر لازم است.

مدنی کشور را دچار انکار واقعیت و خود بزرگ‌بینی در حل مشکل آب دانست و گفت: ما بحران نداریم، بحران پدیده‌یی است که در یک مکان و زمان رخ می‌دهد و پایان می‌پذیرد که یا پیروز می‌شوی یا شکست می‌خوری. عمر بحران 20 سال است، قبل از انقلاب فیلم ساخته شده به نام بحران آب. شرایط ما شرایط ورشکستگی است. نپذیرفته‌ایم ورشکست شدهایم، در حال حاضر ما به دنبال تطبیق و پذیرش شکست نیستیم. نیازهای ما از موجودی ما بیشتر است. هزینه‌های ورشکستگی برای ما در حال افزایش است. وقتی از شکست صحبت می‌کنیم بحث تطبیق و پذیرش شکست مهم است.

 تا زمانی که متر مکعبی فکر کنیم راه به جایی نمی‌بریم.   کاوه مدنی حل مناقشات فعلی را در رسیدن به روایتی مشترک دانست و افزود: با مطالعه و داده می‌توان به روایت مشترک رسید، این روایت مشترک حتی در میان متخصصان نیز وجود ندارد. سال‌های سال بودجه آب با 130 میلیارد متر مکعب تجدیدپذیر شونده تنظیم کردیم و برنامه ریختیم و سازه ساختیم و حالا ناگهان این عدد محل دعوا شده است و آمده زیر 100 و بین 70 تا 90 میلیارد متر مکعب شده است. رسیدن به این رویکرد که آب کم است خوب است اما اینکه خود این عدد اینقدر خطا دارد، سیگنال خطرناکی است. ما در مطالعات پایه ایراد داریم و هم صدا نیستیم و صبوری لازم نیز برای مطالعات پایه نداریم. همانطور که تخصیص در وزات نیرو یکی از پرچالشترین کارها بوده است. بدون داده قابل قبول نمی‌توان عددها را در ذهن مردم و برنامه‌ریزی گنجاند.

استاد سیاست و تحلیل سیستم‌ها در مرکز سیاست و محیط زیست امپریال کالج لندن در ادامه گفت: ما با یک پدیده بسیار پیچیده روبه‌رو هستیم، چرا که سیستم‌های تلفیق انسان و طبیعت بسیار پیچیده است. پدیده پیچیده را با یک راه‌حل نمی‌توان حل کرد، مدیریت تلفیقی فراموش شده است و این سبب می‌شود مساله پیچیده شود. به خاطر عجله جامع فکر نمی‌کنیم. شاخص خانم فالکن مارک اصلا به این معنا نیست که کشور در بحران است؛ این شاخص‌ها لزوما محتوای اطلاعاتی بسیاری ندارند و با اتکا بر یک الی دو شاخص نمی‌توان برای کشور برنامه‌ریزی کرد، این شاخص‌ها تنها نمایشگر هستند، با کنار هم گذاشتن 15 الی 20 شاخص در کنار یکدیگر می‌توانید چیزی را درک کنید.

کاوه مدنی با اشاره به اینکه امنیت آبی با امنیت غذایی به صورت ذاتی با یکدیگر منافات دارند، گفت: سوال این است که چگونه می‌توان هر دو را تامین کرد. پس باید تفکر را عوض کرد. توسعه پایدار به کل مجموعه می‌پردازد، آیا ادغام سازمانی مشکل را حل می‌کند یا تغییر تفکر؟ صحبت از مافیای آب می‌شود. اما مافیایی نیست و آنچه وجود دارد مسال‌های پیچیده است. دیدگاه رایج این است که آقا بحران داریم بجنبیم و حلش کنیم. سوال این است که می‌دانیم بحران چیست؟ بله می‌دانیم و البته وقت نداریم و باید زود اجرا کنیم. این آفت هم به صورت جدی برای ما وجود دارد. وزارت نیرو از لحاظ بودجه‌یی در چهار سال گذشته ضعیف بوده است. من می‌گویم شاید این چهار سال موهبتی برای تشکیلات آب کشور بوده است تا مشکلات کارهایی که انجام داده بودیم، ظاهر شوند و بفهمیم خطا کردیم، چهار سال نتوانستیم هرچه به ذهنمان رسید را انجام دهیم. اینکه ما عجله داریم، باید کاری کنیم، یک مساله پیچیدهای که کل دنیا هنوز دارند با آن می‌جنگند، ما چطور می‌توانیم سریع آن را درک کنیم و حلش کنیم؟ ما در فضایی هستیم که حساس شده‌ایم و می‌خواهیم جلب‌توجه کنیم. بنابراین هر یک با روشی جلب‌توجه کند، اما عجله داریم و مثل چیزهای مختلف می‌خواهیم بسیج شویم و شبه اطلاعات تولید می‌شود. فضای آب پر از حرف‌های غلط و غیردقیق است.

  نپذیرفته‌ایم ورشکست شده‌ایم

 استاد سیاست و تحلیل سیستم‌ها در مرکز سیاست و محیط زیست امپریال کالج لندن در این سخنرانی با اشاره به جغرافیای کشور گفت: فضای نقد مهندسان آب شکل گرفته است اما ما باید برای تامین آب یک سری حرکت‌های سازه و مهندسی انجام دهیم، چرا که حدود 70 درصد بارندگی ما در 50 درصد کشور اتفاق می‌افتد و این نشان می‌دهد که ما اگر تصمیم بگیریم اگر بخواهیم در همه کشور زندگی کنیم یا کشاورزی کنیم باید تامین آب آن را نیز در نظر بگیریم. همچنین 75 درصد بارندگی ما در فصلی می‌آید که نیازی به آن نداریم و در نتیجه نیاز داریم که این آب را تنظیم کنیم و از چه ابزاری استفاده می‌کنیم؟ یکی از ابزارها سدسازی و استفاده از آب زیرزمینی است. از لحاظ دمایی کشور ما متفاوت است، تبخیر پیش می‌آید، نیازهای گیاهان متفاوت است، الگوی کشت متفاوت است و اگر بخواهیم باز دوباره تصمیم بگیریم که هرجای کشور هرچه دلمان می‌خواهد به‌کاریم مثل برنج در حوزه زاینده رود، پس باید برای آن تامین آب کنیم.  وی در توضیح شرایط تامین آب شهری و روستایی کشور گفت: کشور در تامین آب شهری بسیار خوب است، کیفیت آب، کیفیت خوبی است و برخی از استانداردها سختگیرانه نیز بوده است اما این کیفیت در حال افول است، چرا که منابع آب سطحی با منابع آب زیرزمینی جایگزین شده است. استان‌های ضعیف‌تر و محروم‌تر از لحاظ پوشش آب روستایی هم ضعیف‌تر بوده‌اند، آب‌رسانی با تانکر بسیار دردناک است. ایران هیچ‌وقت سیستم جمع‌آوری فاضلاب نداشته است و خیلی روی این قضیه مانور نداده‌ایم. اما این مساله بزرگی است. تلفیق فاضلاب با منابع آب برای کشور هزینه داشته است، منابع آب با فاضلاب قاطی شده است. کشورهای دیگر دنیا به دنبال تصفیه فاضلاب رفته‌اند.  کاوه مدنی با اشاره به فاجعه دریاچه ارومیه گفت: پدیده دریاچه ارومیه آنقدر بزرگ بود که نقطه عطف محیط‌زیستی معاصر ایران است. مردم ما نسبت به آب و کمبود آب می‌دانند و حساس هستند.  ما در برهه زمانی خوبی قرار گرفته‌ایم و موج ایجاد شده می‌تواند مطلوب باشد و به نحو احسن می‌توانیم از آن استفاده کنیم. آنچه زیر آب می‌گذرد فقط برای کشاورزان مهم است ولی نه برای همه مردم. آب جاری، حساب جاری است اما آب زیرزمینی، حساب پس‌انداز است ما اجدادمان حساب پس اندازمان را پر کرده‌اند اما ما آن بچه سوسولی هستیم که از حساب پس اندازمان زیاد برداشت کرده‌ایم.