«مناسک حج» در موزه ملی ایران

«به جا آوردن مراسم و مناسک حج» یکی از آثار به نمایش درآمده در موزه‌ ملی ایران است که در قالب تک‌برگی مصور از یک نسخه‌ خطی است که در تالار صفوی بخش دوران اسلامی این موزه به نمایش درآمده است.

به گزارش ایسنا، نگاره‌های این اثر باقیمانده از اواخر قرن نهم قمری که به شماره شناسایی ۴۶۱۴ در موزه ملی ایران نگهداری می‌شود، شباهت زیادی به نگارگری‌های مکتب هرات دارد و فضای به تصویر کشیده شده شامل مسجدالحرام، کعبه، حجر اسماعیل، چاه زمزم، بازار و بیرون شهر مکه است. در مرکز نگاره ‌نیز فضای درونی مسجدالحرام که کعبه در متن آن قرار دارد، مشاهده می‌شود.

روی کعبه را پرده سیاه‌رنگ کتیبه‌داری پوشانده است و کتیبه‌یی که بالای پرده کعبه را زینت داده شامل قسمتی از آیه ۲۵۵ سوره بقره و با عبارت «الله لا‌الله [ الا] هو الحی القیوم» است.

همچنین اطراف کعبه افرادی با لباس احرام مشغول به جا آوردن مراسم هستند و در سمت چپ تصویر نیز چاه زمزم قرار دارد که دو نفر مشغول برداشتن آب از آن هستند. در قسمت بالای تصویر و بیرون از مسجدالحرام، فضای بازار شهر مکه به تصویر در آمده است و در گوشه چپ تصویر مراسم قربانی کردن به نمایش در آمده است.

بر اساس این گزارش، از ویژگی‌های شاخص این مینیاتورها در دوره‌ صفوی، کاربرد نوشتار کلام الهی و اذکار و ادعیه است. حضور مستقیم آیات در نگاره‌های مکتب هرات در سطح گسترده‌یی رایج بوده، اما در مکاتب پس از هرات مانند تبریز، قزوین و مشهد این نکته به ندرت مشاهده می‌شود، اما آن در مکتب اصفهان تقریبا و به صورت کلی از بین می‌رود.