موارد مغفول در احیای دریاچه ارومیه

رییس پژوهشکده آرتمیا و آبزی پروری دانشگاه ارومیه با اشاره به اینکه تا قبل از دولت یازدهم کسی به هشدارهای خشکی دریاچه ارومیه توجه نمی‌کرد، انتقادات و پیشنهادات خود برای احیای دریاچه ارومیه را مطرح کرد.

ناصر آق در گفت‌وگو با ایسنا، با اشاره به اینکه بحران دریاچه ارومیه ۲۰ سال پیش شروع شد، اظهار کرد: در همین راستا هشدارهای پی در پی دانشگاه ارومیه در خصوص روند خشک شدن دریاچه ارومیه از سال ۱۳۸۵ بطور جدی شروع شد ولی متاسفانه تا سال ۱۳۹۲ هیچگونه فعالیت جدی برای مطالعه یا پیش‌گیری از ادامه بحران دریاچه ارومیه جز مطالعه مدیریت جامع حوضه آبریز دریاچه ارومیه با کمک مالی سازمان تسهیلات زیست محیطی جهانی انجام نگرفت.

آق ادامه داد: موضوعی که متاسفانه با وجود تاکیدهای پی در پی پژوهشکده مطالعات دریاچه ارومیه و سازمان زمین‌شناسی کشور نسبت آن بی‌توجهی شد؛ رسوب‌گذاری شدید نمک و املاح رودخانه‌یی در بستر دریاچه ارومیه به‌خصوص در مناطق عمیق بود که امروزه به بزرگ‌ترین مانع در مسیر احیای دریاچه تبدیل شده است. بر اساس بررسی‌های انجام‌گرفته حداقل حدود ۵ میلیارد تن نمک در بستر دریاچه ارومیه به‌ویژه در نیمه شمالی دریاچه رسوب کرده است.

وی افزود: ضخامت نمک در مناطق عمیق شمال دریاچه حدود چهار متر تخمین زده می‌شود همچنین شوری آب در این ناحیه در تابستان به حدود ۵۰۰ گرم در لیتر می‌رسد و میزان آب شیرین ورودی به دریاچه فقط در حدی است که بتواند بطور موقت شوری آب را به حدود ۳۰۰ گرم در لیتر برساند بنابراین قادر به انحلال نمک بستر نیست و برعکس با شروع تابستان مجددا رسوب‌گذاری شروع و باعث ضخیم‌تر شدن نمک‌های بستر می‌شود.

رییس پژوهشکده آرتمیا و آبزی‌پروری دانشگاه ارومیه ضمن تاکید بر اینکه فعالیت‌های ستاد احیای دریاچه ارومیه کمک کرده آب‌های رودخانه‌ها با حداقل تلفات و تبخیر به بدنه آبی دریاچه برسد، انتقادی در این زمینه مطرح کرد و گفت: خلأ این است که در زمینه مدیریت آب‌های ورودی و کاهش سطح تبخیر در دریاچه کاری انجام نگرفته است. طی چهار سال گذشته بارها تاکید کرده‌ام تا زمانی که فکری برای مدیریت آب‌های ورودی نشود تلاش‌ها تاثیری بر احیای دریاچه نخواهد داشت.  به گفته آق، برای افزایش تراز به میزان ۲۰ سانتی‌متر در سال باید تراز دریاچه را به میزان ۱۲۰ سانتی‌متر افزایش بدهیم چون یک متر آن تا پایان مهر همان سال تبخیر و از دسترس خارج می‌شود. وقتی میزان آب مورد نیاز برای افزایش تراز به میزان ۱۲۰ سانتی‌متر را با توجه به تغییرات بستر دریاچه و پخش شدن آب در سطحی گسترده محاسبه می‌کنیم متوجه می‌شویم که در حال حاضر امکان تخصیص چنین حجم آبی برای دریاچه ارومیه وجود ندارد. با توجه به ادامه بحران آب در کشور تخصیص این حجم آب در آینده نیز امکان پذیر نخواهد بود. پس چه باید کرد؟ آیا راه دیگری برای احیای دریاچه وجود دارد؟

رییس پژوهشکده آرتمیا و آبزی پروری دانشگاه ارومیه اظهار کرد: ۱۰ سال پیش در گزارشی در یکی از مجلات داخلی تحت عنوان «دریاچه ارومیه در انتظار مرگ» اعلام کردم که به علت کمبود آب در حوضه امکان احیای کل دریاچه وجود ندارد و پیشنهاد دادم با احداث یک سرریز در زیر میانگذر جنوب دریاچه را حفظ کنیم و در صورت وجود آب کافی شمال دریاچه را نیز آبدار کنیم. از نگاه من در آن سال حفظ ۶۰ درصد بخش جنوبی دریاچه عقلانی‌تر از این بود که کل دریاچه را به مرور از دست بدهیم. اگر در آن سال‌ها پیشنهاد بنده مورد مطالعه قرار می‌گرفت و نسبت به اجرای آن اقدام می‌شد امروز حداقل نیمه جنوبی دریاچه بطور کامل حفظ شده بود.