روسیه تکمیل‌کننده پازل خط لوله صلح می‌شود؟
گروه انرژی| نادی صبوری|
ساعت 19و 30دقیقه روز دوشنبه 13شهریور ماه، بیژن زنگنه ایستاده بر پلکان ساختمان زیبای کوشک وزارت نفت در محله قیطریه منتظر ورود وزیر نفت 32ساله کشوری بود که در ایران و شاید در تمام دنیا نه با «نفت» بلکه با فوتبالش شناخته می‌شود. در این ساعت فرناندو کلهو فیلهو وزیر معادن و انرژی برزیل که اکنون روزانه 2میلیون و 700هزار بشکه تولید دارد از اتومبیل خود پیاده شده و پس از اینکه در جمع خبرنگاران به چند پرسش پاسخ داد با وزیر نفت ایران به جلسه‌یی پشت درهای بسته رفت. پیش از ورود اتومبیل حامل فیلهو که پسر یکی از سناتورهای مطرح برزیل است، فرصتی به دست آمد تا خبرنگاران بتوانند در فضای باز محوطه کوشک وزارت نفت، پرسش‌های مختلف خود را با بیژن زنگنه مطرح کنند. او در این دقایق در پاسخ به «تعادل» عنوان کرد که این دیدار به خواست برزیل انجام شده و احتمالا مهم‌ترین انگیزه آن مذاکره در مورد وارد کردن نفت از ایران در برزیل برای پالایشگاهی است که قرار است با کمک چین ساخته شود. اما برای خبرنگاران حاضر در این برنامه، مسائلی مهم‌تر از این دیدار برای طرح پرسش وجود داشت. وزیر نفت ایران پیش از آغاز دیدار خود با فرناندو کلهو در پاسخ به این پرسش «تعادل» که با توجه به اینکه پاکستان وارد مذاکره برای واردات ال ان جی از نیجریه نیز شده است چه افقی پیش روی صادرات گاز ایران به این کشور دیده می‌شود به مسائلی اشاره کرد که تاکنون صحبتی از آن به میان نیامده بود. زنگنه گفت:«به نظر من برای عملیاتی شدن این صادرات به یک عنصر سوم احتیاج است. عنصری که بتواند ایران را از بابت دریافت پول خود مطمئن کند». پیگیری‌های بعدی«تعادل» از وزیر نفت مشخص کرد که احتمالا شرکت روسی گازپروم یکی از گزینه‌ها برای این اتفاق است که البته طبق گفته زنگنه هنوز نتایجی که بتواند منجر به قراردادی 3جانبه شود در بر نداشته است. وزیر نفت در صحبت‌های خود از قرارداد با ستاد اجرایی فرمان امام، تمایل زیادش به از سرگیری سوآپ، نگرانی‌های ایران به دنبال خرید مرسک توسط توتال و مواردی دیگر نیز صحبت کرد. مشروح اتفاقات رخ داده در حواشی دیدار بیژن زنگنه و فرناندو کلهو فیلهو، وزیر انرژی و منابع طبیعی برزیل را در ادامه می‌خوانید.
شاید کمتر کسی بتواند قالبی برای همکاری نفتی ایران و برزیل متصور باشد. هر چند تقاضای نفت خام برزیل از تولید این کشور بیشتر بوده و لاجرم برزیلیا را به وارد کردن نفت وادار می‌کند، دور بودن بازار امریکا از ایران، صرفه‌یی برای صادرات به دنبال نخواهد داشت. برزیل اما به دنبال اقدام برای احداث پالایشگاهی با کمک چین، پیشنهادی برای اینکه ایران تضمینی 25ساله برای تامین نفت خام این پالایشگاه بدهد، مطرح کرده است. پیشنهادی که در کنار 2مورد دیگر انگیزه سفر فردریک کلهو فیلهو، وزیر جوان انرژی این کشور به تهران بوده است. بیژن زنگنه، وزیر نفت شامگاه دوشنبه پیش از آغاز دیدار خود با کلهو در جمع خبرنگاران این مسائل را مطرح کرده و عنوان کرد:«برزیل خواهان احداث یک پالایشگاه است که ایران در آن همکاری داشته باشد. بخشی از پول و اجرا از چین باشد و پیشنهاد این است که ایران تضمین تامین نفت کند.» او در ادامه موضع ایران در مورد این صادرات را بدین نحو تشریح کرد:«آخرین بازار ما بازار امریکاست و ما به همین دلیل تاکنون صادراتی به این بازار نداشتیم. اکنون WTI تقریبا 5 دلار زیر قیمت برنت است در نتیجه باید صرف کند که ما این اقدام را انجام دهیم. اکنون در حالتی که آن قدر نفت برای صادرات داشته باشیم که در اروپا، افریقا و آسیا بازار نداشته باشد به امریکا صادر خواهیم کرد» او در پاسخ به این پرسش «تعادل» که آیا تا آماده شدن پالایشگاه برزیلی‌ها ایران نیز افزایش تولید نخواهد داشت، عنوان کرد: «مشخص نیست افزایش ما به قدری باشد که در بازارها جذب نشود.»
از آنجا که عمدتا پرسش خبرنگاران رسانه‌های بین‌المللی از زنگنه به بازار نفت مربوط می‌شود، دوشنبه شب نیز از این قاعده مستثنا نبود. زنگنه در پاسخ به پرسشی درباره تحلیلش از وضع فعلی بازار گفت:« اکنون بازار وضعیت خوبی دارد و در وضعیت متعادل است، رعایت اوپک هم بد نیست. سهمیه اعضای اوپک نیز با همگرایی کاهش نیافته بلکه دارد به سمت افزایش می‌رود. همکاری روسیه نیز خوب بوده و بازار به سمت تعادل است. بحث ادامه طرح کاهش تولید نیز تاکنون مطرح بوده اما باید دید در ادامه چه اتفاقی خواهد افتاد. به نظر من هنوز بشکه‌های نفتی اضافی داریم و ذخایر نفت بالاست».
پازل ایران- پاکستان نیازمند مکمل
پس از طرح این مسائل، وزیر نفت ایران که بر خلاف بسیاری از مواقع بدون تعجیل و در آرامش به پرسش‌ها پاسخ می‌داد، توضیحاتی در مورد خط لوله صادرات گاز به پاکستان در پاسخ به پرسش «تعادل» مطرح کرد که برای نخستین بار عنوان می‌شد. او در پاسخ به این پرسش که چه افقی برای این خط لوله می‌بینید، عنوان کرد: «من فکر می‌کنم نه در کوتاه‌مدت اما در مجموع این اتفاق خواهد افتاد و گاز ایران به پاکستان می‌رود. اما مهم‌ترین نکته در این میان لزوم ورود عنصری سوم است. طبق تجربه من برای حل این معادله بین ایران و پاکستان، طرف سومی احتیاج است که بدون آن معادله حل شدنی به نظر نمی‌رسد.»
او در ادامه عنوان کرد:«پاکستان می‌گوید پول نداریم لوله را بکشیم و ما از این طرف نگرانیم که حتی اگر بتوانند لوله را احداث کنند، پول گاز ما را پرداخت نکنند. در نتیجه طرف سومی باید وارد شود که بتواند عملیات تجاری را عهده‌دار شود.» وزیر نفت در پاسخ به این پرسش که این طرف سوم تعدادی از شرکت‌ها برای این منظور ابراز علاقه کرده‌اند اما هنوز در واقع به نتیجه‌یی که بتوانیم 3 طرفه عملی کنیم، نرسیده‌ایم.» زنگنه در پاسخ به پرسش «تعادل» که آیا این شرکت‌ها از کمپانی‌های بزرگ نفتی و گازی موسوم به IOC و IGCها به شمار می‌روند، عنوان کرد:«هم نفتی‌ها و هم گازی‌ها در این بین وجود دارند.» او در پایان در پاسخ به پرسش دیگر «تعادل» که آیا در میان کمپانی‌های گازی روس‌ها قرار دارند، عنوان کرد:«بله اگر این گزینه از شرکت‌های گازی باشد، روس‌ها هستند.» به این ترتیب به نظر می‌رسد احتمال ورود گازپروم بزرگ‌ترین کمپانی گازی روسیه به این معادله وجود دارد.
وزیر نفت در نهایت آخرین توضیحات خود در این مورد را بدین‌گونه تشریح کرد: «باید عنصری سوم وارد شده و خیال ما از بابت پول راحت شود، اکنون طبق شنیده‌ها اگر در قسمت خرده‌فروشی و توزیع گاز در پاکستان عنصر قابل اطمینانی وجود نداشته باشد، ممکن است پول به ایران بازنگردد.»
پیشنهاد فنی ستاد اجرایی تحویل داده نشده است
وزیر نفت در ادامه در پاسخ به پرسش دیگر «تعادل» که وضعیت انعقاد قرارداد با شرکت نفت و گاز پرشیا متعلق به ستاد اجرایی فرمان امام (ره) به کجا رسیده و آیا منابع مالی این شرکت برای این قرارداد مطمئن است، عنوان کرد: « فکر نمی‌کنم آنها در بخش منابع مالی مشکلی پیدا کنند، اما نکته مهم این است که آنها هنوز طرح فنی را به ما تحویل نداده‌اند. اتفاقا ما به زودی با یکدیگر جلسه داریم، اکنون توافق‌های اصلی قراردادی با ستاد اجرایی انجام شده است و برای انعقاد قرارداد بازرگانی شاید 15 الی 20 روز بیشتر زمان لازم نباشد.» او در ادامه عنوان کرد: «اما آنچه وقت می‌برد و ما منتظر‌یم که آنها پیشنهادشان را بدهند، پیشنهاد فنی برای یاران شمالی و جنوبی است که هنوز ارائه نداده‌اند. پس از ارائه این پیشنهاد باید در کارگروه فنی ما بررسی شود. اگر آنها تایید کردند یک مسیری دارد که در آخر به شورای عالی مخازن می‌رود که آن حدودا یک ماهی طول می‌کشد.»
31تیرماه امسال بود که رسانه‌های بین‌المللی نوشتند، شرکت توتال توافق کرده است که واحد نفت و گاز شرکت مولر مرسک را خریداری کند. اما شاید بیشترین نگرانی از بابت این قرارداد متوجه ایران شد که در حال انجام مذاکرات جدی با شرکت دانمارکی مرسک برای توسعه لایه نفتی پارس جنوبی بود. وزیر نفت روز دوشنبه با تایید این نگرانی و «جدی» توصیف کردن آن عنوان کرد: « خرید مرسک توسط توتال برای ما ایجاد نگرانی جدی کرده است. توتال در طرف قطری نیز اپراتور این طرح است و اگر در هر دوطرف اپراتور باشد، مشکل ایجاد می‌کند. این نگران‌کننده است.» او در ادامه عنوان کرد که با شرکت توتال نیز در این زمینه صحبت‌هایی شده اما از بیان جزییات این صحبت‌ها خودداری کرد. زنگنه در نهایت عنوان کرد که هر چند به دلیل تجربه مرسک و شناخت این شرکت از میدان بهترین گزینه به شمار می‌رفت اما پس از خریداری توسط توتال ایران از چند شرکت از جمله انی، شل، پتروناس و پتروبراس که اتفاقا برزیلی است نیز دعوت کرده است که در صورت علاقه با ایران وارد صحبت شوند.
دنبال سود سوآپ نیستم
وزیر نفت پس از پایان این صحبت‌ها در پاسخ به پرسش دیگری در مورد احیای عملیات سوآپ در ایران عنوان کرد: «من اعداد این عملیات و کشورهای دخیل در آن را نمی‌دانم و بیش از این موارد روی اصل احیای آن حساس بودم. این عملیات آرام‌آرام دارد، راه می‌افتد.» او در ادامه افزود: «باید روی اقتصادی شدن این عملیات در ایران در رقابت با بازار مدیترانه رقابت کنیم اما من در سوآپ چندان به دنبال سود نیستم بلکه فعال شدن مسیر از نظرم اهمیت دارد که اکنون به نظرم دارد راه می‌افتد.»
آخر بازی
در حالی که عقربه‌های ساعت به 21 نزدیک می‌شد، زنگنه و فیلهو از جلسه خصوصی خود خارج شده و با قرار گرفتن در جمع خبرنگاران توضیحاتی را در مورد مذاکرات خود مطرح کردند، وزیر انرژی برزیل که پیش از آغاز جلسه نیز به کلیات این دیدار اشاره کرده بود از همکاری‌های نفتی شرکت پتروبراس و شرکت‌های ایرانی و موضوع واردات نفت از ایران صحبت کرد. وزیر نفت ایران نیز با بیان اینکه 3 موضوع کلی همکاری شرکت پتروبراس با ایران، مشارکت صنعتگران برزیلی برای ساخت تجهیزات در ایران و تامین نفت پالایشگاه برزیل کلیات گپ و گفتش با فیلهو را تشکیل داده‌اند، عنوان کرد: «من از تیمی از شرکت پتروبراس دعوت کرده‌ام که به ایران بیایند، از سویی نیز در ماه‌های پیش‌رو جمعی از صنعتگران برزیل برای همکاری در ساخت تجهیزات به تهران خواهند آمد. در مورد شرکت پتروبراس علاوه بر نفت خزر که قبلا مطرح بود، حالا موضوع لایه نفتی پارس جنوبی نیز به میان آمده است. در مورد پالایشگاه نیز قرار بر این شد که ما مشاور بین‌المللی به کار بگیریم و این مشاور پیشنهاد طرف برزیلی را بررسی کند.»
برزیل وعده کاهش تولید نمی‌دهد
درست در روزهایی که اوپک و غیراوپک در حال کاستن از تولید نفت خام خود هستند، برزیل بی‌توجه به آن برنامه‌های افزایش تولید را دنبال می‌کند. دیروز و پیش از آغاز نشست یکی از خبرنگاران از بیژن زنگنه این پرسش را مطرح کرد که آیا ایران از روابط خود با برزیل برای ترغیب این کشور به کاهش تولید استفاده خواهد کرد؟ پرسشی که زنگنه در پاسخ به آن عنوان کرد، بعید است برزیل چنین اقدامی کند. اظهارات فردریک کلهو فیلهو وزیر انرژی این کشور در پایان نشست خود با زنگنه در پاسخ به «تعادل» این مساله را تایید کرد.
فیلهو به «تعادل» گفت: «من سال گذشته به خالد الفالح وزیر انرژی عربستان گفتم که هر چند نگرانی‌ها در مورد قیمت نفت را درک می‌کنم اما برزیل هدف تولید 4 میلیون بشکه‌یی در روز را داشته و اکنون 2میلیون و 700هزار بشکه تولید دارد. پتروبراس و دولت برزیل مشکلات فراوانی دارند. من به او گفتم ما اکنون دقیقا پشت جایی هستیم که قصد آن را داشتیم، برزیل حاضر به همکاری‌های دیگر است اما در زمینه کاهش تولید کاری نمی‌تواند، انجام دهد.» او در پاسخ به این پرسش که آیا از قیمت‌های فعلی رضایت دارند، عنوان کرد: « به‌طور قطع هر چه قیمت‌ها بالاتر باشد کمپانی‌های برزیل نیز سود بیشتری خواهند داشت اما با قیمت‌های فعلی نیز اوضاع چندان نامناسب نیست.»
