زورآزمایی «شی جین‌پینگ» در چین

گروه جهان  طلا تسلیمی

نشست حزب کمونیست در نیمه دوم سال 2017 یکی از مهم‌ترین اتفاقات سال جاری میلادی محسوب می‌شود و به نوعی بر همه سیاست‌گذاری‌های اخیر دولت چین تاثیر خواهد گذاشت؛ چرا که این نشست در حقیقت به مثابه آزمون قدرتی برای رییس‌جمهور شی جین‌پینگ است. تاریخ این نشست تا دوشنبه مشخص نبود و از این رو، چهره‌های سرشناس حزب کمونیست مجبور شده بودند تمام برنامه کاری خود در ماه‌های سپتامبر، اکتبر و نوامبر را معلق نگه دارند تا مبادا این نشست مهم را از دست بدهند؛ اما در نهایت 18 ماه اکتبر به عنوان روز موعود معرفی شد. از زمان تاسیس حزب کمونیست در سال 1921، این نوزدهمین نشست اعضا محسوب می‌شود و حدود 2 هزار و 300 نماینده دستچین شده در این گردهمایی کمیته مرکزی جدید انتخاب خواهند کرد و پس از آن تازه جلسات محرمانه این کمیته برای تعیین قدرتمندترین تصمیم‌گیرندگان کشور آغاز خواهد شد.

به گزارش اکونومیست، گمانه‌زنی‌ها حاکی از این مساله است که اعضای حزب در چندین ماه داد و ستد محرمانه و پیش از برگزاری نشست، تصمیم خود را در مورد اعضای کمیته مرکزی گرفته‌اند و به‌نظر می‌رسد تیغ شی جین‌پینگ، رهبر حزب و فرمانده نیروهای نظامی هنوز برنده است. رییس‌جمهوری چین 5 سال گذشته دبیرکل حزب کمونیست بوده و اگر در مقام خود باقی بماند، 5 سال آینده نیز رهبری حزب را بر عهده خواهد داشت؛ اگرچه برخی بر این باورند که شی جین‌پینگ برای زمانی بیشتر از یک دهه ریاست بر حزب برنامه‌ریزی می‌کند. اما اهمیت نشست کنونی برای شی جین‌پینگ بیشتر از اینهاست: این گردهمایی نخستین فرصت وی برای ایجاد تغییر و تحول در راس حزب محسوب می‌شود، چرا که 25 عضو کمیته اصلی سیاست‌گذاری موسوم به «پولیت‌بورو» را پیشینیان شی جین‌پینگ در جلسه سال 2012 تعیین کرده بودند. انتظار می‌رود که این نشست نشان‌دهنده توانایی شی جین‌پینگ در تثبیت قدرت در پنج سال گذشته و برنامه وی برای استفاده از این قدرت باشد.

اما نتیجه‌گیری از روی نشانه‌های موجود دشوار است. نزدیک به نیمی از حدود 400 عضو کمیته مرکزی و نزدیک به دوپنجم از اعضای پولیت‌بورو جایگزین می‌شوند. فرماندهان جدید نظامی نیز در همین نشست انتخاب خواهند شد. اما بیشتر توجه‌ها به اعضای کمیته دایمی معطوف خواهد بود. پنج عضو از مجموع هفت عضو این کمیته از جمله وانگ قیشان، حامی اصلی شی‌ جین‌پینگ در این کمیته و مسوول کمپین‌های مبارزه با فساد، بازنشسته می‌شوند. شایعاتی مبنی بر تصمیم رییس‌جمهوری برای طولانی کردن دوره خدمت وانگ شنیده می‌شود که برای چنین منظوری شی جین‌پینگ مجبور به نقض پیمان‌نامه حزب است، اما این اقدام ممانعت قانونی ندارد. اما مشکل اینجاست که ادامه فعالیت وانگ به تنهایی تاثیری در قدرت شی جین‌پینگ ندارد و در حقیقت تلاش رییس‌جمهوری برای حفظ سمت وانگ نشان می‌دهد که وی شخص قابل اعتماد دیگری را برای شغل مهم و خطرآفرین مبارزه با اختلاس و فساد ندارد.

احتمال زیادی وجود دارد که اعضای جدید کمیته دایمی از افراد وفادار به شی جین‌پینگ باشند؛ رییس‌جمهوری به‌شدت به محرمانه‌ماندن مسائل اهمیت می‌دهد و مشکل در ارتباط با تازه‌واردان که احتمالا همه آنها مرد خواهند بود، این است که نمی‌توان گفت در پایان نشست و در مقابل خبرنگاران این افراد تا چه اندازه نقطه قوتی برای شی جین‌پینگ خواهند بود. از سوی دیگر، تعریف اتحادهای حزبی دشوار است و باید دید وفاداری این افراد چه قیمتی برای شی جین‌پینگ خواهد داشت.

هنوز مشخص نیست که کنگره کمونیست قوانین این حزب را برای به رسمیت شناختن نگرش شی جین‌پینگ در ایدئولوژی کمونیست تغییر خواهد داد یا خیر. اگر کنگره تصویب کند که حزب بایستی طبق «شیوه تفکر شی جین‌پینگ» هدایت شود، مشهود است که وی قدرت زیادی به دست آورده چرا که تنها رهبری که به این درجه رسید مائو تسه‌تونگ، نظریه‌پرداز و سیاستمدار انقلابی کمونیست، بود. اگر کنگره در رای خود از عبارت «نظریه شی جین‌پینگ» استفاده کند، آنگاه او را در رده دِنگ ژیائوپِنگ، سیاستمدار و رهبر چینی، قرار داده است که این اتفاق هم نشانه قدرت یافتن شی جین‌پینگ خواهد بود.

اما مساله این است که قدرت یافتن شی جین‌پینگ و به رسمیت شناخته شدن این قدرت از سوی کنگره حزب کمونیست دقیقا به چه معنا خواهد بود؟ در اوایل دوره فعالیت شی جین‌پینگ به عنوان دبیرکل حزب برخی از ناظران پیش‌بینی کرده بودند که وی 5 سال اول را به ایجاد قدرت می‌پردازد و سپس از این قدرت برای ایجاد اصلاحات گسترده اقتصادی و شاید برخی اصلاحات سیاسی محدود استفاده می‌کند؛ اما اکنون چینی اصلاحاتی غیر محتمل به نظر می‌رسد. تمرکز قدرت در دستان شی جین‌پینگ اکنون به اوج رسیده و به نظر می‌رسد هدف اصلی وی استفاده از این قدرت برای تشدید کنترل بر جامعه در حال تحول است. یکی از مقامات حزب در این باره گفت که شی جین‌پینگ همچنان «قدرت ایجاد‌کننده ثبات» باقی می‌ماند اما سیاست‌گذاری‌ها چندان تغییر نمی‌کنند.

آنچه نادیده گرفته شده است، احتمال کناره‌گیری شی جین‌پینگ است؛ رهبران چینی به انتخاب جایگزینی برای خود در چنین مرحله‌یی از قدرت گرایش دارند؛ اما هیچ کس چنین گمانه‌زنی در مورد شی جین‌پینگ نمی‌کند. وی اخیرا دبیر حزب در منطقه چانگ‌کینگ در جنوب غربی کشور را اخراج کرده است، شخصی که زمانی جانشین احتمالی شی‌ جین‌پینگ محسوب می‌شد. نبود یک جانشین مناسب لزوما به معنای تصمیم شی جین‌پینگ برای حفظ قدرت در پنج ساله سوم نیست، اما احتمال اینکه در سال 2022 پس از کناره‌گیری همچنان بخواهد نفوذ خود بر دبیرکل بعدی حزب را حفظ کند، افزایش می‌دهد.