الگوسازی اروپا از برجام

موضع ضد برجامی کاخ سفید باعث شده برخی جریان‌ها در داخل کشور این‌گونه استدلال کنند که اروپا هم با پیروی از «دونالد ترامپ»، به توافق هسته‌یی پشت می‌کند، حال آنکه مقامات ارشد سه کشور آلمان، فرانسه و انگلستان با صراحت حمایت خود را از این توافق الگویی اعلام کرده‌اند. به گزارش ایرنا، رییس‌جمهوری امریکا پیش از انتخابات ریاست‌جمهوری این کشور، نگرش خود را به توافق هسته‌یی 1+5 با ایران آشکار کرد. ترامپ بارها از پاره کردن برجام، بازبینی در آن و تایید نکردن پایبندی ایران به توافق هسته‌یی سخن گفته است. این خط مشی‌ها عاملی شده تا برخی چهره و جریان‌های سیاسی در داخل ایران نیز از همراهی سه کشور اروپایی فرانسه، آلمان و انگلیس با امریکا در مورد برجام سخن بگویند.

نگرشی کلی به رویکردهای اتحادیه اروپا حاکی از آن است که «فدریکا موگرینی» مسوول اصلی سیاست خارجی این اتحادیه تاکنون بارها برجام را مورد تایید قرار داده و بر ادامه همکاری با ایران بر اساس توافق هسته‌یی تاکید کرده است. وی به تازگی حتی به رویکردهای یک جانبه کاخ سفید واکنش نشان داد و توافق هسته‌یی را تنها میان ایران و امریکا ندانست بلکه حضور دیگر کشورها در این توافق را مانع از لغو یکجانبه آن از سوی کاخ سفید عنوان کرد. به نوشته تارنمای موسسه پژوهشی «گلوبال ریسرچ» موگرینی قویاً از توافق هسته‌یی حمایت کرد و گفت: برجام توافقی میان دو کشور نبود. پیش از این گفته‌ام و بار دیگر تکرار می‌کنم که برجام تعهد همه جامعه بین‌المللی با ایران بود که با یک قطعنامه سازمان ملل متحد حمایت شد و از سوی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی نیز مورد تایید قرار گرفت. بطور تقریبی همین نگاه در سه کشور بزرگ و تاثیرگذار اروپا هم وجود دارد. فرانسه گرچه در دوره گفت‌وگوهای هسته‌یی در چند مرحله دردسرهایی را برای به نتیجه رسیدن مذاکرات ایجاد کرد و موجب طولانی‌تر شدن فرایند گفت‌وگوها شد اما سرانجام یکی از امضاکنندگان و حامیان برجام بوده است. رهبران فرانسه تاکنون این توافق را اجرا و از آن حمایت کرده‌اند. حتی رویه‌های عملی پاریس در دوره پس از توافق هسته‌یی حاکی از پایبندی کامل این کشور به آن است؛ توافقات اقتصادی تهران-پاریس در حوزه‌های گوناگون از انرژی تا خودرو و دیگر بخش‌های زیرساختی حاکی از حمایت بی‌چون و چرای این کشور از برجام است. حدود دو هفته قبل «امانوئل مکرون» رییس‌جمهوری فرانسه با بیان این جمله که «هیچ جایگزینی برای توافق هسته‌یی ایران وجود ندارد» همه شک و شبهه‌ها در مورد رویکرد الیزه به برجام را از بین برد. «رویترز» اظهارنظر «امانوئل مکرون» را نوعی هشدار به ایالات متحده و ترامپ تفسیر کرد که به دنبال پشت پا زدن به برجام است. این خبرگزاری نوشت: این پیامی برای رییس‌جمهوری امریکا است که می‌خواهد در توافق هسته‌یی بازبینی کند و موضوع رفع تحریم‌ها علیه ایران را دچار چالش سازد. تارنمای «اکونومیک تایمز» نیز همین ارزیابی را از سخنان رییس‌جمهوری فرانسه به مخاطب عرضه کرد و آن را حمایت مکرون از توافق هسته‌یی دانست. در گزارش این نشریه آمده است: رییس‌جمهوری فرانسه با این سخنان، ترامپ را تهدید و اعلام کرد که پاریس توافق هسته‌یی با ایران را تایید می‌کند. مکرون در ادامه افزود: این توافق خوبی بود که باعث گفت‌وگوی سازنده و مناسب با ایران شد. شبکه تلویزیونی‌ای. بی. سی امریکا نیز در گزارشی با تکرار مطالب بالا عنوان داشت: مکرون خواستار روابطی سازنده و استوار با ایران است. بطور تقریبی همه پنج کشوری که در کنار امریکا در گفت‌وگوهای هسته‌یی با ایران حاضر بودند ضمن تایید کارکردهای مثبت آن بر ضرورت ادامه بقای آن تاکید داشته‌اند. شبکه تلویزیونی «فاکس نیوز» امریکا در گزارشی با اشاره تلویحی به حمایت «آنگلا مرکل» از توافق هسته‌یی نوشت: صدراعظم آلمان تاکید کرد توافق هسته‌یی با ایران باید به عنوان الگویی در مورد کره شمالی و حل بحران شبه جزیره کره استفاده شود.

نیازی به تامل و ریزبینی در مفهوم این سخن صدراعظم آلمان وجود ندارد زیرا اگر وی با چنین توافقی مخالف بود یا کوچک‌ترین ایردای را به آن وارد می‌دانست نباید آن را به عنوان الگویی برای مذاکرات بعدی در مورد پیونگ یانگ مطرح کند. در واقع رضایت یک فرد -چه یک سیاستمدار یا حتی فردی عادی- از یک پدیده باعث توصیه به استفاده از آن در موقعیت‌های مشابه دیگر می‌شود. گزارش این شبکه تلویزیونی افزود: مرکل تاکید دارد مذاکراتی که با همکاری سازمان ملل در سال 2015 با ایران صورت گرفت باید در مورد کره شمالی هم مورد استفاده قرار گیرد. وی گفت «اگر به مشارکت آلمان نیاز وجود داشته باشد ما به سرعت نظر مثبت خود را اعلام می‌کنیم». همچنین سخنان «زیگمار گابریل» وزیر امور خارجه آلمان هم گواه دیگری بر تایید برجام از سوی دولت آلمان است. وی در سفر به امریکا گفت: آلمان مایل است توافق اتمی با ایران حفظ شود. تارنمای خبرگزاری آلمانی «دویچه وله» در تحلیل این موضوع اعتقاد دارد گرچه ترامپ نگاه بسیار منفی را به توافق هسته‌یی با ایران دارد اما برلین به دنبال حفظ آن است. انگلستان نیز یکی از کشورهای امضاکننده توافق هسته‌یی با ایران بود. در بررسی رویکردهای سیاسی لندن می‌توان گفت لندن بیشتر از آنکه در کنار کشورهای اروپایی موضع‌گیری کند به عنوان متحد واشنگتن در اروپا شناخته می‌شود. اگرچه این کشور رابطه بسیار نزدیکی با ایالات متحده دارد اما در زمینه برجام، نگرشی مشابه با رییس‌جمهوری امریکا ندارد. نشریه امریکایی «فارین پالسی» چندی قبل در گزارشی نوشت: «ترزا می» نخست وزیر بریتانیا توافق هسته‌یی با ایران را قراردادی مهم و حیاتی عنوان کرده است. روزنامه «گاردین» نیز در این رابطه نوشت: ترزا می‌به رهبران کشورهای عربی اعلام کرد که توافق هسته‌یی بسیار اهمیت دارد. این روزنامه این سخنان را نخستین موضع‌گیری ترزا می‌در مورد برجام پس از انتخاب دونالد ترامپ در امریکا دانست و افزود: «ترزا می‌گفت که برجام فرصت تعامل مستقیم بیشتر با ایران را پدید آورد تا با چشمانی باز و به صورت عملی و واقع بینانه به نگرانی‌ها پرداخته شود». به اعتقاد کارشناسان سخنان نخست وزیر انگلستان نشان می‌دهد که وی از این توافق رضایت دارد. بر پایه ارزیابی این روزنامه انگلیسی حتی اگر ایالات متحده از برجام کنار بکشد، لندن در کنار دیگر امضاکنندگان توافق به آن پایبند می‌ماند. در همین زمینه گاردین در گزارش دیگری در مورد دیدگاه لندن به خط مشی‌های ضدبرجامی ترامپ آورد: «نیکلاس هاپتون» سفیر بریتانیا در تهران گفته است «من نمی‌توانم از سوی دولت ایالات متحده امریکا سخن بگویم؛ اما دولت بریتانیا بطور کامل به برجام و اجرای موفقیت‌آمیز پایبند باقی می‌ماند».