ایستادگی مجلس مقابل قرارداد «گس-گلشاییان»

ششم مهر 1329، جمعی از نمایندگان مجلس شورای ملی، دولت «رزم‌آرا» را به دلیل بی‌اعتنایی به حقوق ملت ایران در مورد مساله نفت در قرارداد

گس-گلشاییان، استیضاح کردند. براساس این قرارداد که بین گلشاییان نماینده دولت و وزیر دارایی وقت ایران و گس نماینده شرکت نفت انگلیس امضا شده بود، سلطه انگلیس بر منابع نفت ایران به مدت

 33 سال تمدید شد تا این کشور بتواند تا سال 1361 خورشیدی، بر منابع نفت ایران تسلط داشته باشد.

قرارداد گس-گلشاییان یا «قرارداد الحاقی»، قراردادی است که در تاریخ ۲۶ تیر ۱۳۲۸ بین دولت ایران و نمایندگان شرکت نفت ایران و انگلیس به‌عنوان ضمیمه قرارداد ۱۹۳۳ امضا شد. براساس این قرارداد شرکت نفت تعدیلاتی در مبالغ پرداختی به ایران را می‌پذیرفت.

این قرارداد با تلاش اقلیت مجلس پانزدهم به‌ویژه حسین مکی به تصویب مجلس شورای ملی نرسید. مکی در جلسه تصویب قرارداد گس-گلشاییان که مورد تایید شاه نیز بود، چندین ساعت مکرر در مجلس سخنرانی کرد تا درنهایت وقت به رای‌گیری برای تصویب قرارداد نرسید.

هر چند برخی احزاب سیاسی ازجمله حزب توده همچنان به‌طور محافظه‌کارانه با آن برخورد کردند اما همزمان با اعلام امضای قرارداد گس-گلشاییان تظاهرات گسترده‌یی از سوی جبهه ملی برگزار شد و مخالفت‌ها و اعتراض‌ها بالا گرفت. مخالفان معتقد بودند با وجود آنکه برخی مواد این قرارداد به نفع ایران است، اما درواقع این دولت بریتانیاست که طبق قرارداد توانسته به اعتبار قانونی قرارداد دارسی که به تصویب مجلس نرسیده بود، بیفزاید و همچنین تمدید ۳۳ ساله آن را تایید و تقویت کند. در چنین شرایطی بود که در روز ۲۰ بهمن ۱۳۲۸ مجلس شانزدهم شورای ملی آغاز به کار کرد. درنهایت در مجلس شانزدهم، قانون ملی شدن صنعت نفت تصویب شد.