کاخ سفید بر سر دو راهی
آژانس بین‌المللی انرژی اتمی با درخواست‌های دولت امریکا برای فاش کردن اطلاعات محرمانه از ایران مخالفت کرده و مقامات این سازمان مجبور شده‌اند اصول اولیه توافق هسته‌یی را برای امریکایی‌ها توضیح دهند. این خبر را شبکه خبری بلومبرگ اعلام کرد. دونالد ترامپ، رییس‌جمهور امریکا از زمانی که برای پیروزی در انتخابات تلاش می‌کرد، توافق هسته‌یی ایران و گروه 1+5 را توافقی بد دانسته و وعده داد که آن را کنار خواهد گذاشت. وی پس از رسیدن به ریاست‌جمهوری نیز آن را بدترین توافق تاریخ خواند و اخیرا نیز در نشست مجمع عمومی سازمان ملل بار دیگر انتقادات خود علیه این توافق را تکرار کرد. این نشست فرصتی برای ترامپ بود تا متحدان را برای مذاکره مجدد بر سر توافق هسته‌یی و وضع کنترل‌های سخت‌تر بر ایران متقاعد کند. اکنون که یک هفته از سخنرانی وی در سازمان ملل می‌گذرد، مذاکرات پشت پرده و دیدارهای دیپلماتیک ارشد نشان می‌دهد که امریکا منزوی‌تر شده و متحدانش درخصوص اهمیت توافق هسته‌یی متحدتر شده‌اند. به گزارش این شبکه، رکس تیلرسون، وزیر امور خارجه امریکا روز ۲۰سپتامبر برای رهبران اروپا و مقامات ایران توضیح داد که ترامپ چه چیزهایی را درباره این توافق دوست ندارد که در رأس آن شروطی قرار داشت که به مسائلی همچون توسعه برنامه موشکی بالستیک ایران، حمایت این کشور از بشار اسد رییس‌جمهور سوریه و پشتیبانی ایران از گروه‌هایی که واشنگتن آنها را تروریست می‌خواند، رسیدگی نمی‌کند. پس از پایان این نشست مشخص شد که طرف‌های دیگر توافق نظر متفاوتی دارند. فرانسه و آلمان تاکید می‌کنند که اگرچه این توافق کامل نیست به هدف خود دست یافته است. برنامه هسته‌یی ایران محدود شده است؛ بنابراین چرا باید توافق را از بین برد؟
ترامپ هر ۹۰روز یک بار موظف است، گزارشی به کنگره امریکا درباره پایبندی ایران به توافق هسته‌یی ارائه دهد تا مشخص شود آیا این توافق همچنان در راستای منافع ملی امریکا هست یا نه. وی تا ۱۵ اکتبر فرصت دارد درباره تایید پایبندی ایران تصمیم‌گیری کند. وی در حاشیه نشست سالانه مجمع عمومی سازمان ملل گفت که تصمیم خود را در این باره گرفته اما آن را فعلا اعلام نمی‌کند. باورها بر این است که امریکا پایبندی ایران را تایید نخواهد کرد و با این کار تصمیم‌گیری را به کنگره واگذار خواهد کرد که باید انتخاب کند، تحریم‌های ایران را مجددا وضع کند یا نه. جهانیان معتقد هستند که چنین اقدامی بیشتر از آنکه ایران را منزوی کند به انزوای امریکا خواهد انجامید.
این درحالی است که روز گذشته دولت ترامپ از مدیر اجرایی امریکایی صندوق بین‌المللی پول(IMF) و دیگر مدیران اجرایی امریکایی که بانک‌های توسعه چند جانبه هستند، خواسته است تا به تمدید وام‌ها یا دیگر کمک‌های مالی به ایران، روسیه و کره شمالی در سال مالی 2018 که از 1 اکتبر (نهم مهر ماه) آغاز می‌شود، رای منفی دهند. امریکا در ادامه اقدامات خصمانه خود علیه کشورمان اعلام کرد که نام ایران را به فهرست کشورهایی که به ادعای خود از مقابله با قاچاق انسان خودداری می‌کنند، اضافه کرده است.
خروج از توافق یکی از گزینه‌هاست
در ادامه بررسی و واکنش‌های بسیاری از تحلیلگران مبنی بر منزوی شدن امریکا بعد از خروج از برجام، وزیر امور خارجه کشورمان در مصاحبه با روزنامه‌های گاردین و فایننشیال تایمز اعلام کرد که انتظار دارد ترامپ پایبندی ایران به برجام را در ۱۵ اکتبر تایید نکند. محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه کشورمان در این گفت‌وگو اظهار کرد: اگر اروپا دنباله‌رو واشنگتن برای خروج از برجام باشد، ایران تکنولوژی هسته‌یی بسیار پیشرفته‌تر از قبل از برجام را دنبال خواهد کرد. وی با تاکید بر اینکه البته این فناوری در راستای مقاصد صلح‌آمیز و تعهدات ایران در معاهده ان‌پی‌تی خواهد بود، گفت:« تنها راهی که ایران اجازه خواهد داد، محدودیت‌های اعمال شده بر برنامه هسته‌یی خود ادامه یابد، آن است که دیگر طرف‌های برجام(انگلیس، فرانسه، آلمان، روسیه و چین) همگی به شرایط قید شده در برجام پایبند مانده و با تحریم‌های احتمالی امریکا مقابله کنند.» وزیر امور خارجه کشورمان هشدار داد که خروج امریکا از برجام به ضرر واشنگتن خواهد بود؛ چراکه ایران برنامه غنی‌سازی اورانیوم و دیگر بخش‌های برنامه هسته‌یی خود را با سطح بسیار پیشرفته‌تری ادامه خواهد داد. وی ادامه داد: توافق هسته‌یی به ایران اجازه داد تا تحقیق و توسعه هسته‌یی خود را ادامه دهد. ما پایه دانش خود را ارتقا داده‌ایم. اگر تصمیم بگیریم از توافق خارج شویم با دانش بیشتری نسبت به گذشته این کار را انجام خواهیم داد. البته برنامه هسته‌یی‌مان به دلیل عضویت در معاهده ان‌پی‌تی که موضوعی جدا از برجام است همواره صلح‌آمیز خواهد ماند اما محدودیت‌ها برداشته خواهد شد. وی به این نکته اشاره کرد که «خروج از توافق یکی از گزینه‌هایی است که تهران درحال بررسی آن است.»
همان روز که وزیر امور خارجه با روزنامه‌های گاردین و فایننشیال تایمز مصاحبه کرده بود، وزیر اسبق امور خارجه امریکا در یادداشتی در روزنامه واشنگتن پست با دفاع از توافق هسته‌یی ایران و گروه 1+5 که در جولای 2015 حاصل شد، حمایت کرد. جان کری در این مقاله با تاکید بر اینکه «برجام کارساز بوده است» نوشت: خارج شدن از توافق هسته‌یی با ایران غیرمنطقی است. وی افزود: اگر امریکا با تایید نکردن پایبندی ایران به توافق هسته‌یی، مسیر خود را درخصوص این توافق از آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، 6 امضا‌کننده دیگر توافق هسته‌یی و نتیجه‌گیری‌های وزارت خارجه خودمان جدا کند، سرنوشت این توافق به دست کنگره خواهد افتاد. کنگره‌یی که با تصمیم‌گیری درباره امنیت امریکا مواجه است نه همه‌پرسی درباره رییس‌جمهور ترامپ یا باراک اوباما، رییس‌جمهور پیشین.
وزیر امور خارجه پیشین امریکا در ادامه یادداشت خود با اشاره به آنچه واشنگتن رفتار بی‌ثبات‌کننده ایران در منطقه به دلیل حمایتش از حزب‌الله و دولت اسد در سوریه می‌خواند، نوشت: برخی سوال می‌کنند که چرا توافق ما موجب توقف این رفتارهای بی‌ثبات‌کننده ایران نشد. این سوالی خوب با پاسخ‌های خوب است. ما قرار نبود مذاکرات درباره موضوع هسته‌یی را قربانی هیچ چیز دیگری کنیم همان‌طور که فرانسه اعلام کرد هیچ جبرانی وجود نخواهد داشت. ما با ایران اختلاف نظرهای عمیقی داشتیم و هیچ اعتمادی در این میان وجود نداشت. ما از سال ۱۹۷۹ با این کشور مذاکره‌یی نداشتیم و در مسیر مواجهه با یک اقدام نظامی قرار داشتیم چراکه شمارش معکوس درخصوص گریز هسته‌یی درحال سر رسیدن بود. جهان تنها بر سر یک مساله متحد شد؛ ظرفیت هسته‌یی ایران.
تماس تلفنی ترامپ با حامی برجام
فردای واکنش وزیر امورخارجه ایران و وزیر امور خارجه پیشین کاخ سفید، دونالد ترامپ در تماس تلفنی با صدراعظم آلمان درخصوص برجام صحبت کرد. رییس‌جمهور امریکا از تماس تلفنی خود و آنگلا مرکل در مورد توافق هسته‌یی و مسائل دیگر ازجمله فعالیت‌های موشکی ایران خبر داد و اعلام کرد: «رییس‌جمهور ترامپ در تماس تلفنی ضمن تبریک به آنگلا مرکل برای انتخاب دوباره به عنوان صدر اعظم آلمان با وی در مورد چگونگی مقابله با آنچه اقدامات خصمانه ایران در خاورمیانه می‌خواند، توافق هسته‌یی، برنامه موشکی این کشور و عدم پایبندی به قطعنامه‌های شورای امنیت گفت‌وگو کرد.»
اما ترامپ درحالی مدعی عدم پایبندی ایران به برجام می‌شود که مقامات آژانس این پایبندی را تایید و در ادامه تمامی اعضای گروه 1+5 جز امریکا این اقدامات را تایید کرده‌اند و از برجام و ادامه آن نیز حمایت می‌کنند. آنگلا مرکل نیز ازجمله رهبران جهان است که از برجام حمایت کرده و توافق هسته‌یی را حاصل یک اقدام و تلاش گروهی و بین‌المللی دانسته است. وزیر خارجه آلمان هم روز گذشته گفت: واشنگتن باید در قبال ایران هم موضع مشابهی اتخاذ کند. زیگمار گابریل با اشاره به پیشنهاد کاخ سفید مبنی بر گفت‌وگویی مستقیم با کره شمالی افزود:«واقعا امیدوارم که پیشنهاد مشابهی را هم برای ایران شاهد باشیم. لغو توافق هسته‌یی با ایران توسط ایالات متحده، اعتبار پیشنهاد این کشور به کره شمالی را تضعیف می‌کند.»
