از رویای استقلال تا کابوس هرج و مرج
گروه جهان|
همزمان با آغاز همه‌پرسی مناقشه‌برانگیز استقلال در کاتالونیا، پلیس اسپانیا برگه‌ها و صندوق‌های رأی را توقیف کرد. همچنین دست‌کم 337تن در پی تیراندازی پلیس زخمی شده‌اند. کارلوس پوجدمون، رییس دولت محلی کاتالونیا از ماریانو راخوی، نخست‌وزیر اسپانیا خواسته که به دلیل خشونت بی‌سابقه پلیس علیه رای‌دهندگان هر چه سریع‌تر از سمت خود استعفا دهد. گفته شده، نیروهای پلیس اسپانیا به زور هواداران همه‌پرسی را در یکی از حوزه‌های رای‌گیری خارج کرده است. پوجدمون تهدید کرده که از دولت اسپانیا به نهادهای اروپایی ازجمله شورای اروپا شکایت خواهد کرد.
زورآزمایی سیاسی مقامات دولت اسپانیا و مسوولان جدایی‌طلب کاتالونیا جای خود را به رویارویی پلیس و هواخواهان استقلال‌طلب داده است. از یک سو، نیروهای انتظامی تا ظهر شنبه تعدادی از دفاتر رای‌گیری را بسته و ۱۰میلیون برگه و صدها صندوق رای را ضبط کرده‌اند و از سوی دیگر، دانشجویان و هواداران جدایی کاتالونیا با توزیع اعلامیه و نصب بنرهای تبلیغاتی و اشغال دانشگاه‌ها و مدارس، مردم را به نافرمانی مدنی از حکومت مرکزی فرا خوانده‌اند. یک سندیکای کشاورزان پیش‌تر اعلام کرده بود که ۲۱۵۰تراکتور از سراسر کاتالونیا به سوی شهرهای بزرگ در حرکتند تا در برابر دفاتر رای‌گیری راه را بر نیروهای پلیس ببندند.
به گفته ناظران با توجه به مخالفت دادگاه قانون اساسی اسپانیا با برگزاری همه‌پرسی، دولت محافظه‌کار ماریانو راخوی ابزارهای قانونی را برای جلوگیری از اجرای این رای‌گیری در دست دارد؛ دست‌کم از منظر حقوقی، دولت اسپانیا محق است با استفاده از نیروهای نظامی و انتظامی جلو اجرای این تصمیم غیرقانونی را بگیرد. حدود یک پنجم تولید ناخالص ملی اسپانیا متعلق به ایالت خودمختار کاتالونیای اسپانیا با حدود 7,5میلیون جمعیت است. مردم این ایالت ثروتمند شمالی اسپانیا که فرهنگ و زبان خود(کاتالانی) را دارند، دهه‌هاست که خواست جدایی از اسپانیا را مطرح می‌کنند.
آینده ناروشن
گذشته از مخالفت دولت اسپانیا، همه‌پرسی در شرایطی برگزار شده که در میان شهروندان منطقه خودمختار کاتالونیا هم نظر واحدی در این باره وجود ندارد. براساس نتایج آخرین نظرسنجی‌ها تقریبا نیمی از شهروندان این منطقه مخالف استقلال و جدایی از اسپانیا هستند. یورونیوز نوشته:«حتی در صورت برگزاری همه‌پرسی هم وضعیت آنچنان روشن نخواهد بود. در صورت پیروزی رای آری احتمالا خیابان‌های بارسلون محل جشن و شادی استقلال‌طلبان خواهد بود. با این حال احتمال وقوع درگیرهای گسترده با پلیس به هیچ وجه دور از ذهن نیست.»
منطقه خودمختار کاتالونیا ۲۰۰۶ و براساس مصوبه پارلمان اسپانیا، وضعیت جدیدی پیدا کرد. پارلمان اسپانیا در قانون خود درباره تعیین وضعیت این منطقه خودمختار از مردم کاتالونیا به عنوان یک ملت نام برد؛ امری بی‌سابقه در کشوری که از زمان جنگ‌های داخلی در دهه ۳۰ قرن گذشته با چالش استقلال‌طلبی بخش‌هایی از مناطق خود درگیر بوده است. خودمختاری گسترده کاتالونیا اما 4سال بیشتر دوام نیاورد. حزب محافظه‌کار «مردمی» از دادگاه قانون اساسی اسپانیا خواست تا مصوبه مجلس ناظر بر وضعیت جدید کاتالونیا را به دلیل مغایرت با قانون اساسی باطل اعلام کند. عالی‌ترین مرجع قضایی اسپانیا هم با این درخواست موافقت کرد. احزاب سیاسی خواهان افزایش خودمختاری کاتالونیا پس از این رای اعلام کردند تنها راه دستیابی به حقوق «ملت کاتالونیا» استقلال از اسپانیاست. در سال ۲۰۱۴ یک همه‌پرسی نمادین برای استقلال کاتالونیا برگزار شد. تنها ۳۳درصد شهروندان صاحب حق رای کاتالونیا در این همه‌پرسی شرکت کردند و «آری نمادین» با ۸۰ درصد آرا پیروز شد.
بحران اقتصادی سال ۲۰۰۸ هم یک عامل دیگر بروز این بحران سیاسی بی‌سابقه در اسپانیا به شمار می‌رود. ۹سال پیش و همزمان با آغاز بحران جهانی اقتصادی، کاتالونیا به عنوان یکی از ثروتمندترین مناطق اسپانیا از این نابسامانی در امان نماند. با این حال عملکرد دولت‌های سوسیالیست و محافظه‌کار مادرید در قبال اقتصاد این منطقه، انتقاد و خشم شهروندان کاتالونیا را به شدت برانگیخت. بسیاری از طرفداران استقلال کاتالونیا- که پویاترین اقتصاد اسپانیا به شمار می‌رود- معتقدند در صورت جدایی از اسپانیا، این منطقه شرایط مالی و اقتصادی بسیار بهتری را تجربه خواهد کرد.
کاتالونیا چقدر خودمختار است؟
اسپانیا کشور فدرالی نیست. با این حال قانون اساسی سال ۱۹۷۸ کاتالونیا را همراه با چند منطقه دیگر به عنوان«جوامع تاریخی» دارای حق خودمختاری می‌شناسد. کاتالونیا مجلس، دولت و پلیس مستقل خود را دارد. زبان‌های کاستیلان و کاتالان، زبان‌های رسمی این منطقه خود مختار به شمار می‌روند. این منطقه، مستقلا امور مربوط به آموزش، خدمات اجتماعی و بهداشتی خود را اداره می‌کند. با این حال کاتالونیا در سیاست‌های مالی و دفاعی تابع دولت مرکزی است و اجازه برقرای روابط بین‌المللی با دولت‌های دیگر را ندارد.
برخی کارشناسان معتقدند همه‌پرسی استقلال کاتالونیا، فارغ از شیوه برگزاری و نتیجه آن برای سیاستمداران مادرید و بارسلون مصرف داخلی دارد. روزنامه بریتانیایی گاردین در مقاله‌یی با عنوان «روز جشن یا خشونت، کاتالونیا خود را برای به رسمیت شناخته شدن آماده می‌کند» نوشته است: «کارلوس پوجدمون، رییس منطقه کاتالونیا و دیگر رهبران استقلال‌طلب از یک پیروزی اخلاقی سخن خواهند گفت. آنها متقاعد خواهند شد که نسل جدیدی از جدایی‌طلبان را برای آینده از آن خود کرده‌اند… از سوی دیگر ماریانو راخوی به اجرای قانون افتخار خواهد کرد…».
روزنامه لوموند فرانسه هم در سرمقاله خود همه‌پرسی استقلال را «همه‌پرسی برای هیچ» خوانده و با اشاره به مخالفت گسترده کشورها و نهادهای اروپایی با مراجعه به آرای عمومی، سیاستمداران دو طرف منازعه را به هوشیاری دعوت کرده است.
نشریه فیگارو هم همه‌پرسی کاتالونیا را تب تندی خوانده که باید فروکش کند. در این مطلب آمده است:«کاتالونیا ویژگی‌هایی بسیاری دارد: زبان رسمی خود را دارد، ادبیات و فرهنگ قدیمی دارد، حقوق قدیمی و باستانی دارند و به لحاظ اقتصادی نیز غنی است؛ اینها محرک‌های خوبی برای این منطقه است. اما دولت اسپانیا دیکتاتور نیست و مردم کاتالونیا نیز مظلوم نیستند... این تصمیم به جدایی برای اتحادیه اروپا در شرایط کنونی صحیح و منطقی نیست و امیدواریم این تب تندی که آنان را فراگرفته، هشداری برای بیداری آنها باشد.»
