خواستیم کاری از قلم نیفتد

گروه اقتصادکلان  

مرکز آمار ایران در آخرین اعلان خود از نرخ بیکاری، رقم این شاخص را در بهار امسال 12.6درصد اعلام کرد. این رقم گرچه افزایش نرخ بیکاری را در مقایسه با اعلان پیشین نشان می‌داد اما باز هم انتقاداتی را متوجه مرکز آمار ایران کرد که آمارهای مربوط به اشتغال چندان مستند و قابل اعتماد نیست. در این میان اما دولت هم توجیهاتی برای دفاع از عملکرد خود در حوزه اشتغال دارد و مدعی است که افزایش نرخ بیکاری توام با افزایش نرخ مشارکت اقتصادی بوده است. البته گزارش اخیر مرکز آمار ایران هم افزایش مشارکت اقتصادی را تایید می‌کند.

فارغ از این مساله هم ایراداتی منحصرا به شیوه محاسبه نرخ بیکاری وارد می‌شود مبنی بر اینکه شاغل در نظر گرفتن فردی که تنها یک ساعت در هفته کار می‌کند در گروه شاغلان، آمارهای بیکاری را غیرواقعی خواهد کرد. در این زمینه رییس مرکز آمار ایران روز گذشته در توجیهی نه چندان قانع‌کننده، این ترکیب‌بندی برای محاسبه نرخ بیکاری را به این دلیل عنوان کرده که هیچ کاری از قلم نیفتد. البته امیدعلی پارسا توضیح داده که این دست شاغلان در گروه افرادی که اشتغال کامل دارند، به حساب نمی‌آیند. نکته تامل برانگیز اینجاست که حتی رقم 12.6درصدی نرخ بیکاری که بسیاری آن را غیرواقعی می‌دانند هم از میانگین بیکاری در بسیاری از کشورها بالاتر است. حال اگر بخواهیم به سمت آمارهای واقعی‌تر از بیکاری روی بیاوریم، احتمالا بحران بیکاری در ایران عریان‌تر خواهد شد. البته در این رابطه رییس مرکز آمار ایران متذکر شده است که مبنای یک ساعت کار در هفته برای اشتغال موضوع جدیدی نیست و بنا به باور عمومی به دولت دهم هم مربوط نمی‌شود، چراکه این مبنا برای محاسبه اشتغال نخستین‌بار در سال 1384 به کار برده شده است.

 تسلیم خواسته‌‎های سیاسی نمی‌شویم

در میان انتقادات متعددی که به آمارهای اعلام‌ شده از سوی مرکز آمار ایران وارد می‌شود، رییس این دستگاه اجرایی مدعی بی‌طرفی و غیرسیاسی بودن مرکز آمار ایران است و بر این باور است که برای تایید این گفته می‌‎توان به آمارهای اعلام شده از سوی این مرجع در دوره‌های مختلف مراجعه کرد. رییس مرکز آمار ایران ضمن اشاره به اینکه مرکز آمار در هیچ دوره‌یی هیچ‌گاه تسیلم خواسته‌های سیاسی نشده است، گفت: احتساب یک ساعت کار در هفته برای افراد و شاغل محسوب کردن آنان برای این است که هیچ کاری از قلم نیفتد و همه موارد کار از قبیل پاره وقت، ‌فصلی یا هر شکل دیگری از آن مورد محاسبه قرار گیرد.

به گزارش ایسنا، امیدعلی پارسا در همایش بررسی نرخ بیکاری و راهکارهای ایجاد اشتغال در استان‌ها که در سالن پیامبر اعظم وزارت کشور برگزار شد، با بیان اینکه ما با مراجعه به یک‌درصد از جمعیت آماری یک استان می‌خواهیم به میانگین نرخ بیکاری و رشد اشتغال برسیم، اظهار کرد: ما در این زمینه باید این موضوع را هم در نظر بگیریم که در فصل و در هر استان این موضوع متفاوت است و نرخ‌های بیکاری یا رشد اشتغال حالت اوپتیمم دارند. وی افزود: ما به جای اینکه برای احتساب میانگین نرخ بیکاری تک فصل را مبنا قرار دهیم باید سال را به مبنای خود بدل کنیم و یک سال هم در این زمینه کافی نیست، چرا که اقدامات انجام شده در زمینه اشتغال لزوما در بازه زمانی یک‌ساله خود را نشان نمی‌دهد. پس ما یک دوره چهارساله که عمر دولت است را برای بررسی وضعیت اشتغال و بیکاری در کشور در نظر گرفتیم. رییس مرکز آمار ایران با بیان اینکه هر عددی که برای میانگین نرخ بیکاری یا رشد اشتغال در هر استان اعلام می‌شود، ‌قطعی نیست، اظهار کرد: ممکن است عددی که اعلام می‌شود پایین‌تر یا بالاتر از چیزی باشد که در آمارها که از یک درصد جمعیت استانی برآورد می‌شود، باشد. بنابراین این عدد یک برآورد است و دقیق و متقن نیست.

 به آمارهای دولت دهم نگاه کنید

پارسا تاکید کرد: برخی می‌گویند احتساب یک ساعت کار در هفته برای افراد و شاغل محسوب کردن آنان با این میزان کار از دولت دهم شروع شده است. در حالی که این طرح از فروردین سال ۱۳۸۴ اجرا شد و ربطی به دولت دهم یا دولت فعلی نداشته است.

رییس مرکز آمار ایران افزود: اساسا این طرح به دنبال تولید آمار برای برنامه‌ریزی کلان در سطح جغرافیایی است، چرا که هزاران سوال برای یک برنامه‌ریز وجود دارد از قبیل اینکه چه تعداد فرد، چه حجمی از کار و چه حجمی از تولید را انجام می‌دهند که وقتی یک نمونه یک‌درصدی از جمعیت استان گرفته می‌شود، برای پاسخ به این سوال مورد استفاده قرار می‌گیرد.

پارسا همچنین توضیح داده است که احتساب یک ساعت کار در هفته برای افراد و شاغل محسوب کردن آنان برای این است که هیچ کاری از قلم نیفتد و همه موارد کار از قبیل پاره وقت، ‌فصلی یا هر شکل دیگری از آن مورد محاسبه قرار گیرد. اما مرکز آمار ایران کسی را که یک ساعت در هفته کار کرده، به عنوان کسی که به‌طور کامل شاغل است یا زندگی‌اش تامین است در نظر نمی‌گیرد و با این توصیفات اعلام نمی‌کند. رییس مرکز آمار ایران اظهار کرد: برای آنکه مطمئن شوید هر عددی که در کشور تولید می‌شود درست است، به آمارهای ارائه شده در دولت دهم نگاه کنید که نرخ رشد اشتغال و بیکاری را نشان می‌دهد و اساسا مرکز آمار در هیچ دوره‌یی هیچ‌گاه تسیلم خواسته‌های سیاسی نشده است. وی تصریح کرد: به جای اینکه به جای عدد و رقم و تعریف و مفاهیم شک کنیم، این موضوع را رها کنیم و به این فکر کنیم که باید چه کار کنیم تا سطح اشتغال در استان‌ها بالا رود.

گرچه پارسا بر این باور است که به جای تاکید بر آمار و ارقام باید بیشتر روی راهکارهای عملیاتی برای بهبود وضعیت اشتغال متمرکز شد اما نمی‌توان از اهمیت دسترسی به آمار و اطلاعات شفاف برای دستیابی به یک برنامه عملیاتی و موثر اشتغال‌زایی و کاهش بیکاری غافل شد. تا زمانی که آمارهای واقعی از تعداد بیکاران در دست نباشد، نمی‌توان برنامه دقیقی برای کاهش نرخ بیکاری ارائه داد. در حال حاضر دولت چند برنامه را به صورت همزمان در حوزه اشتغال دنبال می‌کند و بر این باور است که با اجرای این برنامه‌ها می‌‎تواند، سالانه حدود 900هزار شغل ایجاد کند. اگر مبنای ایجاد 900هزار شغل را آمارهای موجود بدانیم، باید در خصوص کفایت یا عدم کفایت این میزان اشتغال‌زایی بیشتر تامل کرد.

فارغ از این موضوع باید بازنگری‌هایی هم در مساله اشتغال‌زایی در بدنه دولت صورت گیرد. تاکنون تلاش دولت برای ایجاد اشتغال از محل رشد اقتصادی بوده، اما به گواه آمارها می‌توان مدعی شد که ارتباط معناداری میان رشد اقتصادی و اشتغال در ایران وجود ندارد. بخشی از این موضوع ناشی از نفتی بودن رشد اقتصادی ایران است. در عین حال بنگاه‌های کوچک و متوسط که نقش مهمی در ایجاد اشتغال دارند، تاثیر چندان شگرفی در رشد اقتصادی نمی‌گذارند. بنابراین سیاست‌های رشد محور می‌تواند بنگاه‌های کوچک و متوسط را به عنوان پایگاه‌های اشتغال‌زایی در حاشیه قرار دهد. در کنار دسترسی به آمار شفاف، دولت باید برنامه جامعی برای اشتغال ارائه دهد که با رشد اقتصادی در هم تنیده نباشد و اشتغال موثر مبنا و هدف اصلی آنها باشد، نه جابه‌جایی آمار بیکاری. چنین رویکردی در هیچ یک از دولت‌های پیشین وجود نداشته و به نظر می‌رسد که دولت دوازدهم هم در همان مسیر پیشین در حال حرکت است.