جایزه‌ای در انحصار امریکا
گروه گوناگون
این روزها چشم‌ها به سمت استکهلم و اسلو خواهد بود. جهان می‌خواهد برندگان نوبل سال جاری میلادی را در شاخه‌های علمی، اقتصادی، ادبیات و صلح بشناسد. معمولا اسامی نامزدها برای دریافت این جایزه اعلام نمی‌شود و تنها گمانه‌زنی‌هایی صورت می‌گیرد. در آستانه اهدای نوبل سال 2017، کمیته نوبل خبر از حضور 318 نامزد برای دریافت جایزه صلح نوبل اعلام کرده است.
بررسی‌ها در مورد توزیع جوایز نوبل نشان می‌دهد که بسیاری از کشورها توفیقی در به دست آوردن این جایزه نداشته‌اند. از زمان نخستین اهدای این جایزه در سال 1901 تاکنون بیش از هزاران نفر نوبل دریافت کرده‌اند که بیشتر آنها، نوبل‌های علمی و بخشی نیز نوبل‌های ادبیات و صلح بوده است. در تازه‌ترین گزارش به دست آمده، تعداد دریافت این جوایز از سال 1901 تا 2016 به تفکیک کشورها بررسی شده است.
همان‌طور که گفته شد، بسیاری از گزارش‌ها حاکی از نامتوازن بودن توزیع جوایز نوبل بین کشورهاست. آن‌طور که آمار در سال‌های گذشته نشان می‌دهد، نوبل‌های ادبی و صلح در این سال‌ها بیشتر به کشورهای امریکا و اروپای غربی رسیده است.
آن‌طور که در این گزارش آمده، در امریکا در سال‌های 1901 تا 2016 نزدیک به 260نفر موفق به دریافت جایزه نوبل در شاخه‌های مختلف شدهاند. بر این اساس امریکا با فاصله قابل توجهی از دیگر کشورها در راس فهرست دریافت‌کنندگان نوبل قرار دارد. البته باید توجه داشت که پیشتازی غربی‌ها تا حدی مربوط به تسلط اولیه آنها در آغاز اهدای نوبل مربوط می‌شود. از همان ابتدای تاسیس این جایزه تقریبا تا مدت‌ها تمام جوایز نوبل به کشورهای غربی می‌رسیده است. پس از امریکا، بریتانیا سهم قابل توجهی در دریافت جوایز نوبل دارد. هرچند می‌توان گفت تعداد نوبل‌هایی که متولدین بریتانیا در شاخه‌های مختلف دریافت کردند، یک‌سوم امریکایی‌هاست، اما این تعداد بریتانیا را در رتبه دوم دریافت‌کنندگان نوبل قرار داده است. گزارش‌ها نشان می‌دهد که به‌طور کلی اروپا در زمان جنگ‌های سرد، در دهه‌های 60، 70 و 80 گام بلندی در کسب جوایز نوبل برداشته است. در سال 2012 نیز اتحادیه اروپا، جایزه صلح نوبل را به نمایندگی از 500میلیون اروپایی در اسلو دریافت کرد. آن‌طور که آمار نشان می‌دهد، آلمان با دریافت 61 و فرانسه با 51 نوبل در شاخه‌های مختلف به‌ترتیب در رتبه‌های سوم و چهارم فهرست دریافت‌کنندگان نوبل قرار دارند.
سوئد و ژاپن نیز از سال 1901 تا 2016 تنها موفق به دریافت 29 و 24 نوبل در رشته‌های علمی، ادبی شدهاند. هرچند که تعداد نوبل‌های اهدا شده به ژاپن در مقایسه با امریکا و بریتانیا بسیار اندک است اما در بسیاری از گزارش‌ها آمده که آسیا از دهه 80 تاکنون، با نرخ بالایی در حال پیشرفت است. بیشتر این جوایز نوبل به ژاپن رسیده و اکنون نیز این جوایز با افزایش چشمگیری به چین و هند تعلق می‌گیرد.
هلند و کانادا با دریافت 18جایزه نوبل در رتبه هفتم فهرست دریافت‌کنندگان این جایزه از سال 1901 تاکنون شدهاند که این تعداد در ایتالیا و روسیه 17 جایزه اعلام شده است. سوییس و اتریش نیز از آغاز اهدای این جایزه تاکنون موفق به دریافت
16 و 14 نوبل شدهاند.
در بسیاری از گزارش‌ها، میزان توزیع نوبل با توجه به شاخص‌های دیگری نیز بررسی شده است. در مورد برندگان جوایز نوبل در سال 2016 گفته شده بود که تمام برندگان نوبل شیمی، پزشکی و فیزیک، مرد هستند و سن اکثر آنها بالای 72 سال است. در واقع سن برندگان این جایزه در رشته‌های علمی از دهه 50 میلادی به این سو همواره رو به افزایش بوده است.
با وجود تمام تحولات در رشته‌های علمی و فعالیت‌های بشردوستانه تقریبا با اطمینان می‌توان گفت که اکثریت غالب برندگان نیز نوبل ادبیات مرد هستند. هنوز هم مردان بیش از اندازه رشته‌های علمی را نمایندگی می‌کنند اما با افزایش تنوع جنسیتی و از بین رفتن تاخیر در اهدای جایزه نوبل، در دهه‌های آینده ممکن است برابری جنسیتی برندگان نوبل به واقعیت بدل شود.
