فاضلاب تصفیه شده بنوشید

گروه انرژی|

روز پنج‌شنبه، ستار محمودی سرپرست وزارت نیرو برای افتتاح چندین طرح آب و برق به استان البرز سفر کرد. یکی از مهم‌ترین طرح‌هایی که به دست محمودی افتتاح شد، فاز دوم تصفیه‌خانه فاضلاب کرج بود. در حال حاضر ظرفیت تصفیه پساب در ایران حدود یک‌میلیارد مترمکعب در سال است که به گفته سرپرست وزارت نیرو این رقم تا پایان برنامه ششم توسعه باید به 2 میلیارد و 500میلیون مترمکعب برسد.

ایران کشوری با محدودیت‌های شدید منابع آبی است و استفاده از پساب‌ها می‌تواند بخش قابل‌توجهی از نیاز پوششی این کشور را مرتفع کند. اردیبهشت‌ماه سال جاری، حمید چیت‌چیان وزیر سابق نیرو در آیین بهره‌برداری چند طرح فاضلاب در استان اصفهان، استفاده از پساب را بهترین راهکاری عنوان کرد که کشور می‌تواند در شرایط بحران کم‌آبی فعلی از آن بهره ببرد. بخش صنعت می‌تواند بیشترین استفاده را از پساب داشته ‌باشد و به گفته چیت‌چیان براساس مصوبه شورای‌ عالی آب این استان، تمام صنایع اصفهان مکلفند به تدریج استفاده از آب خام را حذف و مصرف پساب را جایگزین کنند.

این الگو به تدریج می‌تواند در تمام استان‌های کشور نیز اجرایی شود، به‌خصوص اینکه در تابستان سال‌ جاری خبرهایی از برخی استان‌های کم‌آب همچون قم به گوش رسید که برخی شهرک‌های صنعتی همچون شکوهیه به علت مشکل شدید در تامین آب، برای نخستین‌بار در سال‌های اخیر اقدام به سهمیه‌بندی آب واحدهای تولیدی کردند. البته بخش صنعت تنها کاندیدای استفاده از آب تصفیه شده فاضلاب‌ها نیست و بخش‌های دیگر اقتصاد نیز می‌توانند در این دایره بگنجند. اهمیت استفاده از پساب‌های تصفیه شده به حدی است که سازمان ملل متحد، شعار روز جهانی آب امسال را «پساب؛ طلای خاکستری» انتخاب کرد.

در ماه مارس سال جاری گزارش برنامه توسعه جهانی آب سازمان ملل توسط یونسکو منتشر شد که بررسی استفاده از فاضلاب مهم‌ترین قسمت این گزارش بود. این گزارش با عنوان «فاضلاب: منبعی دست‌نخورده» همزمان با روز جهانی آب در شهر دوربان آفریقای‌جنوبی رونمایی شد و مهم‌ترین پرسش آن این بود که چطور می‌توان حجم قابل‌توجهی از فاضلابی که روزانه از مصارف خانگی، کشاورزی و صنعتی وارد طبیعت می‌شود را از یک مشکل هزینه‌زا تبدیل به منبعی ارزشمند کرد؟

گای رایدر رییس بخش آب سازمان ملل و سرپرست سازمان بین‌المللی کار معتقد است: «فاضلاب در جهانی که منابع آب محدود و تقاضا در حال رشد است، منبعی ارزشمند به حساب می‌آید. هر کسی به‌نوبه خود می‌تواند سهمی در دستیابی به هدف توسعه پایدار و کاهش سهم بی‌توجهی به فاضلاب‌ها و افزایش استفاده مجدد و ایمن آب تا سال 2030 داشته باشد. آنچه باید تحقق پیدا کند مدیریت دقیق و بازیابی آبی است که از منازل، کارخانه‌ها، زمین‌های کشاورزی و شهرها روان می‌شود. بیاید همگی به استفاده بیشتر از فاضلاب روی بیاوریم تا این منبع ارزشمند بتواند به نیازهای جمعیت در حال رشد و اکوسیستم شکننده ما پاسخگو باشد.» براساس گزارش یونسکو، در حال حاضر سهم قابل‌توجهی از فاضلاب‌ها بدون هیچ برنامه‌یی برای جمع‌آوری یا تصفیه آنها در طبیعت رها می‌شود. این مساله خصوصا در کشورهای با سطح درآمد پایین به صورت شدیدتری محسوس است. به‌طور میانگین در کشورهای با درآمد پایین تنها 8درصد فاضلاب‌ها تصفیه می‌شوند که این رقم در کشورهای با درآمد بالا 70درصد است.

همان‌طور که عنوان شد استفاده از فاضلاب تصفیه شده تنها منحصر به بخش صنعتی و مصارف حرارتی و برودتی نیست. براساس آمار منتشر شده توسط سازمان ملل، حداقل 50 کشور در جهان از فاضلاب با هدف آبیاری در کشاورزی استفاده می‌کنند. به‌عنوان مثال، اردن کشوری است که از سال 1977 تا به امروز 90درصد از فاضلاب تصفیه شده خود را به بحث کشاورزی اختصاص داده است. شاید تصور تهیه آب آشامیدنی از فاضلاب برای بسیاری از مردمان عادی غیرقابل باور باشد، اما کافی است بدانید که آب ساکنان سنگاپور، پایتخت نامیبیا و شهر سن‌دیگو در ایالت کالیفرنیای امریکا به صورت کاملا بهداشتی و سالم از بازیابی آب رها شده در طبیعت تامین می‌شود. باور عمومی اشتباه و مقاومت برای استفاده از پساب برای مصارف نوشیدنی و کشاورزی یکی از نگرانی‌های سازمان ملل در این زمینه است. بسیاری از مردم خصوصا در کشورهای مسلمان نمی‌توانند باور کنند آبی که یک‌بار کثیف و اصطلاحا نجس شده است را می‌توان دوباره استفاده کرد. مصر یکی از کشورهایی است که در سال 1990 قربانی این باور و عدم حمایت عمومی در پروژه استفاده از پساب‌های تصفیه شده جهت آبیاری و پرورش ماهی شد. پیشنهاد سازمان ملل در این رابطه تشکیل کمپین‌های افزایش آگاهی عمومی است که با مثال‌هایی همچون تصفیه آب ادرار فضانوردان در ایستگاه‌های بین‌المللی فضایی برای تامین آب نوشیدنی، می‌تواند به پذیرش این موضوع در میان عامه مردم کمک کند. در هر صورت ایران کشوری است که در ابتدای این راه قرار دارد و در وهله اول می‌توان نیاز مصرفی بخش صنعت را با استفاده از پساب‌ها برطرف کرد. همزمان با این موضوع نیز می‌توان با استفاده از کمپین‌های مختلف و برنامه‌های تبلیغاتی، مردم را آماده گذار به مراحل بعدی کرد.