تغییرات اقلیمی و تشدید تنش آب در زاینده‌رود
حیات زاینده‌رود با برداشت‌های بی‌رویه آب در بخش‌های صنعت و کشاورزی به خطر افتاده و بیم آن می‌رود که اسیر خشکسالی شود.
زاینده‌رود یا زنده‌رود به معنی دهنده زندگی، بزرگ‌ترین رودخانه فلات مرکزی ایران است که از کوه‌های زاگرس مرکزی به ویژه زردکوه بختیاری سرچشمه گرفته و در کویر مرکزی ایران به سمت شرق حدود ۲۰۰ کیلومتر پیش می‌رود و در نهایت به مانداب گاوخونی می‌ریزد.
زاینده‌رود یکی از بزرگ‌ترین رودخانه‌های ایران است که در مرکز کشور، یعنی استان اصفهان، از مغرب به مشرق جریان دارد. این رودخانه مصفا، رگ حیاتی و عامل اصلی سرسبزی و حاصلخیزی اصفهان محسوب می‌شود. سرچشمه این رودخانه، دامنه‌های زردکوه بختیاری است که در حد فاصل بین اصفهان و لرستان قرار دارد.
حوزه رودخانه زاینده‌رود ۴۱، ۵۰۰ کیلومترمربع است. برآورد می‌شود جریان آب این رودخانه در مطلوب‌ترین شرایط ۱، ۲ کیلومترمربع در سال یا ۳۸ مترمکعب در ثانیه است. اکنون برای آبیاری زمین‌های کشاورزی استان اصفهان از سدهای آبیاری که بدین منظور احداث گردیده، استفاده می‌شود.
زاینده‌رود در مسیر خشکسالی
محمد درویش مدیرکل مشارکت مردمی سازمان حفاظت محیط زیست در گفت‌وگو با باشگاه خبرنگاران جوان، در رابطه با علل خشکی دریاچه زاینده‌رود، اظهار کرد: استقرار صنایع پر مصرف در حوزه زاینده‌رود در رأس آن کارخانه فولاد، ذوب‌آهن، سیمان و سفال و کاشت محصولاتی که احتیاج زیادی به آب دارند؛ مانند برنج و استقرار جمعیتی که به دلیل وابستگی معیشتی در امتداد زاینده‌رود از عامل بسیار مهم در خشکسالی این روزهای زاینده‌رود به حساب می‌آیند.
درویش با اشاره به افزایش توسعه صنعتی در چهارمحال و بختیاری بیان کرد: در بالا دست حوزه زاینده‌رود توسعه، شتاب زیادی گرفته و استان چهار محال و بختیاری به دلیل محرومیت‌هایی زیادی که داشته و تقلید از تفکر اشتباه که توسعه تنها در افزایش تعداد کارخانه‌های صنعتی خلاصه می‌شود، از ظرفیت‌های طبیعی خود در حوزه گردشگری و جذابیت‌های منحصر به فرد آن در طبیعت غفلت کرده و به سمت کشاورزی و استقرار صنایع سنگین و پرمصرف رفته که بار سنگینی را برحوزه زاینده‌رود، تحمیل می‌کند.
وی با اشاره به تاثیر کم افزایش دما در خشکسالی افزود: با توجه به افزایش دما در سطح کره زمین، با کاهش بارش مواجه هستیم، این عوامل تنها 20 درصد بر میزان خشکسالی تاثیر می‌گذارد که متاسفانه برخی از مدیران ذی‌ربط، کم کاری خود را به تغییرات اقلیمی ربط می‌دهند.
درویش با رد موضع انتقال آب تصریح کرد: انتقال آب به دلیل تغییرات اکولوژیکی هیچگاه موفق نبوده و فقط در مواقعی که ترس از خشکسالی شهر، مهاجرت و متروک شدن شهر می‌رود، انجام آن توجیه لازم را پیدا می‌کند تا تن به این جراحی دردناک دهیم. طرح انتقال آب باعث ایجاد رفاه کاذب و افزایش جمعیت بیش از توان محیط می‌شود که در دراز مدت حیات شهر را با مشکل مواجه می‌کند.
مدیرکل مشارکت مردمی سازمان حفاظت محیط زیست با اشاره به افزایش دوبرابری ظرفیت حجم آب، گفت: میزان ذخایر آبی حوزه زاینده‌رود قبل از طرح انتقال آب کوهرنگ، بطور طبیعی 800 میلیون مترمکعب بود، همچنین گاوخونی پر آب بوده و در زاینده‌رود تا سی‌وسه پل نیز آب جریان داشت. باتوجه به آنکه ظرفیت آب در حوزه زاینده‌رود، 2برابر شده و به 5/1 میلیارد مترمکعب رسیده است، اما نه تنها آب به اصفهان، بلکه به تالاب گاو خونی هم نمی‌رسد. این افزایش حجم آب زیر سایه افزایش سه برابری مصرف در صنعت و کشاورزی دیده نمی‌شود و فقط اثرات مخرب آن به جای می‌ماند.
انتقال آب، تجربه شکست خورده
وی در ادامه افزود: از نمونه‌های تجربه ناموفق انتقال آب می‌توان به استان یزد اشاره کرده که با انتقال 100 میلیون مترمکعب آب و ایجاد رفاه کاذب در شهر، تبدیل به مهاجرپذیرترین استان کشور شده است.
درویش با بیان اینکه استان اصفهان نیاز به انتقال آب ندارد، گفت: اکنون زاینده‌رود 1/5 میلیارد متر مکعب آب دارد، یعنی نیاز شرب 15 میلیون ایرانی است، در صورتی‌که کل جمعیت اصفهان کمتر از 4 میلیون نفر است. باید در نظر داشت که اصفهان علاوه بر زاینده‌رود از کوه‌های کرکس در نطنز برای انتقال به واحدهای صنعتی و کشاورزی آب مورد نیاز را تامین می‌کند.
وی در ادامه تصریح کرد: برای کاهش دمای آهن از 450 به 50 درجه، در هر ساعت نیاز به 1000 مترمکعب آب است، که این میزان در سواحل تامین می‌شد و بنابر اسناد؛ قرار بود کارخانه سیمان و فولاد سپاهان در سواحل خلیج فارس مستقر شوند که البته با لابی‌گری برخی از نمایندگان استان برای ایجاد اشتغال، این کارخانه‌ها در اصفهان مستقر شدند، اما با تغییر جانمایی این دو کارخانه صنعتی، مشکلات افزایش یافته و منجر به بحران‌های آبی و زیست محیطی در استان شد. مدیرکل مشارکت مردمی سازمان حفاظت محیط زیست در مورد انتقال آب از کارون افزود: آمارها نشان می‌دهد که رودخانه کارون در گذشته آورده 20 میلیارد مترمکعبی در سال داشته است، اما اکنون این میزان به نصف رسیده است.
به گفته وی در چار محال و بختیاری 60 روستا با تانکر آبیاری می‌شوند و در روستای دغاغله مسیر کارون و خوزستان، اهالی روستا برای دسترسی به آب ساعت‌ها پیاده روی کرده و در صف منتظر می‌مانند تا به آب برسند. درویش با اشاره به ظرفیت‌های استان اصفهان بیان کرد: اصفهان می‌تواند با تقویت زیرساخت گردشگری پایدار با کمترین میزان مصرف آب، بیشترین تولید را داشته باشد. با توجه به ظرفیت‌های جاذبه‌های تاریخی، اصفهان می‌تواند به قطب گردشگری منطقه تبدیل شود و دیگر احتیاج به کشاورزی نداشته باشد.
وی در پایان یادآور شد: انتقال آب از لحاظ پدافند غیرعامل، فوق‌العاده خطرناک است و می‌تواند باعث تنش میان استان‌ها برسر انتقال آب شود. نمونه آن تخریب و انفجار لوله انتقال آب در روستای ورزنه است و این می‌تواند سرآغاز جنگ آبی شود.
