خیز طلای سیاه در فصل چهارم

قیمت نفت خام ایران در ماه گذشته میلادی حدود 4دلار در هر بشکه افزایش یافت

گروه انرژی| نادی صبوری|

ماه سپتامبر برای نفت ایران ماهی خوب بوده است. این را گزارش سازمان کشورهای صادرکننده نفت خام و همچنین آژانس بین‌المللی انرژی که طبق سنت همیشگی به فاصله یک روز از یکدیگر منتشر می‌شوند، بیان می‌کند. طبق بررسی «تعادل» از تازه‌ترین گزارش ماهانه اوپک که عصر چهارشنبه روی خروجی سایت آن قرار گرفت، بهای نفت خام سنگین ایران موسوم به «Iran Heavy» در ماه سپتامبر رشدی معادل 3.57دلار در هر بشکه به‌طور متوسط که برابر 7.3درصد رشد در قیمت است را تجربه کرده است. ایران همچنین طبق اطلاعات ارائه شده از سوی منابع ثانویه اوپک در این ماه توانسته است، روزانه 9هزار بشکه به تولید نفت خام خود نسبت به ماه پیشین افزوده و آن را به سطح 3 میلیون و 827هزار بشکه در روز برساند. هر چند این سطح همچنان از تولید 3میلیون و 830هزار بشکه‌یی ایران در ماه جولای کمتر به شمار می‌رود. البته گفتنی است که ایران خود در مکاتبه مستقیم با اوپک تولید ماه سپتامبرش را 3میلیون و 848هزار بشکه در روز اعلام کرده است.

بررسی «تعادل» از دیگر بخش‌های گزارش اوپک حاکی از این است که تولید نفت خام کل سازمان اوپک در ماهی که تحت تاثیر مسائل مختلفی از جمله توفان‌های دردسرساز برای نفت امریکا، رشدی چشمگیر در قیمت‌ها رقم خورد، نسبت به ماه قبل با 88هزار بشکه افزایش روبه‌رو بوده است. بار مهم این افزایش تولید بر دوش لیبی عضو مستثنا شده اوپک در کنار نیجریه از طرح کاهش تولید بوده است که در این ماه توانسته است، روزانه 51هزار بشکه نفت بیشتری از چاه‌های خود استخراج کند. پس از لیبی، عراق متهم ردیف دوم این افزایش است، کشوری که از همان ابتدای طرح کاهش تولید تاکنون همواره به دلایل مختلفی که در میان آنها می‌توان به ادعای حکومت مرکزی بغداد مبنی بر نیاز عراق به درآمد نفتی برای مبارزه با تروریسم اشاره کرد، بارها از متعهد بودن به سقف تعیین شده برای خود سر باز زده است. بغداد در ماهی که توجه‌ها بیش از هر چیز در این کشور به برگزاری همه‌پرسی در اقلیم کردستان معطوف بود، توانسته است تولید نفت خام خود را روزانه 31هزار بشکه افزایش دهد. البته این کشور در مکاتبه مستقیم با اوپک مدعی شده است که نه تنها تولید نفت خام خود را افزایش نداده بلکه روزانه 20 هزار بشکه نیز از آن کاسته است.

 کشورهایی همچون ایران، لیبی و عراق که طبق گزارش اوپک در ماه سپتامبر تولید نفت خام خود را افزایش داده‌اند در تازه‌ترین گزارش آژانس بین‌المللی انرژی با عنوان «منشا تولید نامطمئن» یاد شده‌اند. در واقع از دیدگاه IEA بخشی از روندی که نزدیک شدن به سطح 60دلار در هر بشکه در قیمت‌ها نام نهاده است از وجود چنین نوعی از عرضه در کنار مسائل دیگری چون رشد کمتر از حد انتظار تولید نفت خام امریکا ناشی شده است.

آژانس بین‌المللی انرژی در گزارش خود همچنین با اشاره به تحکیم روابط عربستان‌سعودی و روسیه نوشته است که به نظر می‌رسد این دو تولید‌کننده که به نوعی رهبر طرح کاهش تولید نفت خام به حساب می‌آیند در فکر راهی برای تنگ‌تر کردن بازار نفت خام هستند.

کشورهای اوپک در کنار چند کشور غیراوپکی از جمله روسیه در واپسین ماه سال گذشته میلادی و در حالی که بهای نفت خام اوضاع مناسبی نداشت توانستند به توافقی برای کاهش روزانه یک‌میلیون و 800هزار بشکه از عرضه نفت خام جهانی دست یابند. سهم اوپک از این مقدار معادل یک‌میلیون و 200 هزار بشکه و سهم غیراوپکی‌ها 600 هزار بشکه بود.

 به هر روی، سپتامبر ماهی خوش برای قیمت‌ها بوده است. اوپک در گزارش خود می‌نویسد که متوسط بهای سبد نفت خام اوپک در سپتامبر به 53دلار و 44 سنت در هر بشکه رسید که بالاترین میزان از ماه جولای سال 2015 به حساب می‌آید. اوپک این وضعیت را ناشی از «افزایش شواهد» مبنی بر بازگشت «تعادل» به بازار تلقی کرده است. جملاتی که معنای دیگر آن تاثیرگذاری این سازمان و تصمیمش بر بازار است. البته آژانس بین‌المللی انرژی که گزارش‌اش را یک روز پس از اوپک در روز پنج‌شنبه منتشر کرد با لحنی متفاوت از اوپک، افزایش قیمت در این ماه را نه لزوما به پای تصمیم این سازمان بلکه به عواملی همچون تولید امریکا و همچنین تقاضای قوی از سوی چین مرتبط کرده است.

البته اوپک نیز در گزارش خود با بالا بردن پیش‌بینی از تقاضای نفت خام در سال 2017 به نوعی اثر این واقعه را نیز بر بازار تایید کرده است. سازمان کشورهای صادرکننده نفت خام در این گزارش رشد تقاضای نفت خام در 2017 را معادل یک‌میلیون و 500هزار بشکه در روز اعلام کرده است که رشدی 30هزار بشکه‌یی نسبت به پیش‌بینی قبلی دارد. همچنین بر اساس داده‌های مثبت‌ از بهبود رشد اقتصادی در جهان از جمله در چین و روسیه اوپک پیش‌بینی تقاضا برای 2018 را نیز 30هزار بشکه افزایش داده و آن را معادل یک‌میلیون و 400 هزار بشکه در روز اعلام کرده است. اما مهم‌ترین نقطه اشتراک گزارش اوپک و IEA در تایید حرکت بازار به سوی «تعادل دوباره» است. آژانس بین‌‌المللی انرژی در تازه‌ترین گزارش خود لیست شاخص‌هایی را که سبب شدند بازار در سال جاری میلادی «گامی عظیم به سوی تعادل» بردارد را منتشر کرده است. طبق این بخش از گزارش نیمه دوم و سوم سال جاری میلادی حتی روند عرضه و تقاضا به سوی کمبود عرضه نیز چرخیده است. دوره‌یی که سبب افت چشمگیر ذخایر تجاری نفت خام با نرخ 0.3میلیون بشکه در روز شده‌اند. IEA می‌نویسد که اکنون سطح ذخایر تجاری نفت خام تنها 170میلیون بشکه بالاتر از میانگین 5ساله به شمار می‌رود، رقمی که افتی چشمگیر و قابل توجه نسبت به همین سطح در ماه ژانویه را نشان می‌دهد که 318میلیون بشکه بالاتر از میانگین 5 ساله بود.

با این وجود آیا باید به قیمت‌های بالاتر در سال بعدی میلادی خوش‌بین بود؟ آژانس بین‌المللی انرژی چنین اعتقادی ندارد. IEA در تازه‌ترین گزارش خود می‌نویسد که «رشد تولید نفت خام از سوی کشورهای غیراوپکی به مثابه سقفی برای تحقق قیمت‌های بالاتر نفت خام» عمل خواهد کرد. به گزارش «تعادل» و به نقل از اویل‌پرایس در واقع آژانس بین‌المللی انرژی بر این باور است حرکت فعلی بازار به سمت قیمت‌های بالاتر ممکن است پس از 2 فصل دیگر کارایی خود را از دست بدهد. تولید نفت شیل هر چند ضعیف اما همچنان رو به رشد است.

در واقع IEA بر این باور است که عرضه و تقاضا در سال 2018 با توجه به کمبود چشمگیر عرضه در سال جاری میلادی قاعدتا به تعادل می‌رسند اما این روند بسیار آهسته است. بخشی از این ماجرا از دید کارشناسان آژانس بین‌المللی انرژی از جایی ناشی می‌شود که تولید نفت خام شیل با توجه به رشد قیمت‌ها خواهان تصاحب بشکه‌های نفتی حذف شده توسط اوپک خواهد شد. IEA بر این باور است که در سال جاری میلادی عرضه نفت خام از سوی غیراوپک معادل روزانه 700هزار بشکه افزایش خواهد یافت. رقمی که برای سال بعدی معادل یک‌میلیون و 500 هزار بشکه در روز خواهد بود. سقفی مستحکم در مقابل رشد بیشتر قیمت‌ها.

آژانس بین‌المللی انرژی در این گزارش که در واقع آخرین گزارش پیش از نشست بعدی کشورهای اوپک است، انتظار می‌رود صحبتی درباره تمدید طرح کاهش تولید یا تعمیق آن به حساب آید به شمار می‌رود، به نوعی سعی در دادن خط و خطوطی به تصمیم‌گیرندگان کرده است. IEA در این گزارش می‌نویسد: «قطعا اوپکی‌ها نیز آن چیزی را که همه در بازار شاهد آن هستند‌، می‌بینند. اینکه حرکت بازار به سوی تعادل برای جدی‌تر شدن به اقدامات قابل توجهی نیاز دارد.»