نهضت ساخت تصفیه‌خانه در تهران
پرورش در پاسخ به «تعادل»: استفاده از پساب تصفیه‌شده برای شرب با فرهنگ ما سازگار نیست
گروه انرژی حمید مظفر
در دومین روز از برگزاری نمایشگاه بین‌المللی آب و فاضلاب تهران (واتکس)، محمد پرورش مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب تهران طی نشست خبری به تشریح اقدامات این شرکت برای توسعه شبکه فاضلاب پایتخت پرداخت. اقداماتی که وی از آن با عنوان «نهضت ساخت تصفیه‌خانه» نام برد. طرحی که هدف اصلی آن رساندن ظرفیت تصفیه فاضلاب استان از 300میلیون به 700میلیون مترمکعب است.
به گفته پرورش، در تهران باید 9هزار کیلومتر شبکه فاضلاب اجرا شود که تا الان 6هزار و 500کیلومتر معادل 73درصد شبکه عملیاتی شده است. البته پرورش عنوان داشت که جمعیت تحت پوشش شبکه فاضلاب در حال حاضر به 65درصد رسیده که این رقم در 8سال گذشته حدود 18درصد بود. وی همچنین اظهار کرد که از حدود 2هزار و 500کیلومتر شبکه فاضلاب باقیمانده، بیش از هزار کیلومتر مربوط به پروژه‌های توسعه مربوط به آینده و طرح‌هایی است که باید تا سال 1410 بهره‌برداری شوند.
مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب تهران اعلام کرد که برای اجرای این طرح حدود 22مدل مالی تدوین شد. بخش قابل توجهی از پروژه‌های فاضلاب کشور از طریق بانک‌های خارجی تامین مالی شده است که از جمله آنها می‌توان به تصفیه‌خانه فاضلاب فیروزبهرام اشاره کرد که با اخذ وامی به ارزش 170میلیون یورو از بانک توسعه اسلامی اجرا شده است. به گفته پرورش، در حال حاضر حدود 850میلیون مترمکعب پساب در تهران تولید می‌شود که 3برابر ظرفیت سد کرج است. با تکمیل طرح‌های فاضلاب تهران و بازفرآوری این پساب‌ها، 400میلیون از 850میلیون مترمکعب به آبخوان‌ها تزریق شده، 150میلیون صرف آبیاری فضای سبز و بیش از 300میلیون در اختیار کشاورزان قرار خواهد گرفت. پیش‌تر «تعادل» در گزارشی به این موضوع پرداخته بود که در بسیاری از کشورهای صنعتی دنیا از جمله برخی ایالات امریکا، آب آشامیدنی مشترکان نیز از طریق تصفیه پساب تامین می‌شود. پرورش در پاسخ به «تعادل» در رابطه با اینکه آیا در تهران نیز برنامه‌یی برای استفاده از پساب‌های صنعتی با هدف شرب وجود دارد، گفت: «در بسیاری از نقاط دنیا استفاده از پساب برای مصارف آشامیدنی معمول است، اما با این کار با فرهنگ ما سازگار نیست. در حال حاضر چاه‌های کشاورزی آب شرب را استفاده می‌کنند، ما پساب را به آنها می‌دهیم و چاه آن را در مدار قرار می‌دهیم. وقتی می‌توان آب آشامیدنی چاه را از کشاورز گرفت و به جای آن پساب داد، چرا باید پساب را برای آشامیدن تصفیه کرد؟»
مدیرعامل آب و فاضلاب در ادامه صحبت‌های خود، وظیفه اصلی این شرکت را تنها توسعه زیرساخت‌های تصفیه فاضلاب دانست و گفت: «ما زیرساخت را تا سال 1400 و پس از آن تا 1410 برای حدود 11میلیون مشترک احداث می‌کنیم. ما زیرساخت تصفیه 850میلوین مترمکعب را ایجاد می‌کنیم ولی شاید تا 1400 حدود 600 یا 700میلیون مترمکعب فاضلاب در عمل تصفیه شود. در حال حاضر ظرفیت تصفیه فاضلاب تهران حدود 300میلیون مترمکعب است که اگر در 4سال آینده به 700میلیون مترمکعب برسد اتفاق بزرگی است.»
قرار است، طرح‌های تصفیه فاضلاب تهران در 12نقطه این استان از جمله سرخه‌حصار، لویزان، شوش، جنوب غرب، منطقه 22، فیروز بهرام و برخی مدول‌های تصفیه‌خانه جنوب تهران اجرا شوند.
با بهره‌برداری از این طرح‌ها مصارف 700میلیون مترمکعبی که در حال حاضر از حوزه‌های دیگر از جمله لتیان، لار، ماملو، کرج و طالقان تامین می‌شود، با پساب جایگزین می‌شوند.
از جمله مهم‌ترین منابع تامین آب مورد نیاز تهران، آب‌های زیرزمینی است. به گفته پرورش در حال حاضر از مصرف سالانه یک‌میلیارد و 50میلیون مترمکعب تهران، حدود یک‌چهارم از آب‌های زیرزمینی تامین می‌شود که با تصفیه پساب‌ها می‌توان جلو این کار را گرفت و تزریق به آبخوان‌ها نیز صورت بگیرد.
مدیرعامل آب و فاضلاب تهران با اشاره به اهمیت بحث منابع مالی عنوان کرد که شرکت تحت مدیریتش تنها به میزان 10درصد وابسته به منابع دولتی است. پرورش رمز پایداری و تداوم خدمات را در استفاده از منابع بخش خصوصی و تکیه بر آنها دانست.
این مقام دولتی از تشکیل دفتر توسعه پایدار در شرکت آب و فاضلاب تهران خبر داد و گفت: «اگر قرار است، تصفیه فاضلابی در طبیعت انجام شود نباید مشکلی برای بخش کشاورزی و سایر مشترکان ایجاد کند.» وی با اشاره به کسب مقام نخست ایران در بحث انرژی‌های نو در بنیاد جهانی انرژی در سال 2015 گفت که تلاش این شرکت بر این است که انرژی مورد نیاز خود را از دل پروژه‌های اجرایی تامین کند. پرورش در تشریح بیشتر این موضوع اظهار کرد: «با توجه به اختلاف ارتفاع 800متری در تهران، ما در حال تولید برق از طریق آب هستیم. در این زمینه با شرکت‌های دانش‌بنیان وارد توافق شدیم. هدف اصلی ما تولید 90مگاوات برق است که البته هدف بزرگی است و مطمئن نیستیم به آن دست پیدا کنیم. وظیفه ما تولید انرژی نیست اما به دنبال آن هستیم در حوزه خود، حدود نیمی از برق مورد نیاز خود را تولید کنیم. به عنوان مثال در حال حاضر در تصفیه‌خانه جنوب حدود 7مگاوات برق از طریق بیوگاز تولید می‌کنیم.»
موضوع تصفیه فاضلاب تنها منحصر به شهر تهران نیست و دیگر شهرهای استان نیز نیاز به توجه جدی در این زمینه دارند. روز گذشته پرورش در نشست خبری خود از یک مدل مالی 2میلیارد دلاری برای توسعه شبکه فاضلاب در شهرهای استان تهران از جمله قرچک، ورامین، پاکدشت، اسلامشهر، رباط‌کریم، شهر قدس، بهارستان، پرند و شهریار نام برد که قرار است 600میلیون دلار آن به صورت وام از طریق بانک زیرساخت آسیایی و 1400میلیون دلار از منابع شرکت آب و فاضلاب استان تهران تامین شود.
نالیدن از وضعیت اقتصاد آب و برق و قیمت‌های پایین، یکی از بخش‌های جدایی‌ناپذیر تمام مدیران وزارت نیرو و شرکت‌های تابعه آن است. نشست روز گذشته پرورش نیز از این قضیه مستثنا نبود. پرورش از رابطه مستقیم اقتصاد و کیفیت آب سخن گفت تا شاید توجه به کیفیت آب منجر به توجه مسوولان به بحث قیمت‌گذاری شود. او از رسانه‌ها نیز گله کرد که افزایش قیمت را به گونه‌یی منعکس می‌کنند که منجر به واکنش افکار عمومی و جامعه می‌شود.
پرورش در پایان صحبت‌های خود به ابزارهای 4گانه کنترل تقاضا اشاره کرد. ابزار نخست اقدامات قانونی برای برخورد با مشترکان پرمصرف است. اصلاحات ابزاری و استفاده از لوازم کاهنده در کشور ابزار دومی بود که مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب به آن اشاره کرد. هرچند وی بلافاصله اذعان داشت که با توجه به قیمت پایین آب مردم رغبتی به استفاه از این لوازم ندارد. بحث اصلاح تاسیسات و اصلاح رفتاری و فرهنگ‌سازی نیز ابزارهای سوم و چهارم کنترل تقاضا از نظر پرورش بودند.
