عوامل بازگشت ثبات به بازار ارز

 نوسان بیش از دو درصدی نرخ ارز در 53‌ درصداز فصول 4 دهه اخیر 

 دولت به دنبال دلار 4500 تومانی نیست

گروه بانک و بیمه   محسن شمشیری   

نرخ رسمی ارزها برای روز یک‌شنبه 30مهر 96 بدون تغییر نسبت به روز شنبه اعلام شد و نرخ رسمی دلار 3432.1تومان، دلار 4526.3تومان و یورو 4044.3تومان ارزش‌گذاری شد.

به گزارش «تعادل» صرافی‌های پایتخت نیز هر دلار امریکا را بدون تغییر قیمت ۴هزار و ۱۴تومان فروختند. همچنین هر یورو با ۵ تومان رشد ۴هزار و ۷۸۵تومان و هر پوند با ۴تومان افت ۵ هزار و ۳۴۶تومان بود. درحال حاضر اختلاف دلار مبادله‌یی و آزاد به رقم 582 تومان رسیده و نسبت به رقم بالای 600 تومان دو هفته گذشته کاهش قابل توجه داشته و نشان‌دهنده ثبات و کاهش نسبی نرخ دلار آزاد است که دو هفته پیش به 4050تومان رسیده بود اما حالا در سطح 4014تومان تثبیت شده است.

البته برخی صرافی‌ها عصر روز یک‌شنبه نرخ دلار را 4017تومان و رو به افزایش اعلام کرده‌اند.

 در بازار طلا نیز نرخ اونس جهانی در سطح 1281دلار اعلام شده و روند نزولی در روزهای اخیر داشته و در نتیجه نرخ طلا و سکه در بازار ایران متناسب با کاهش نرخ اونس جهانی همچنین کاهش و تثبیت نرخ دلار در هفته گذشته روند نزولی داشته است.

هر قطعه سکه تمام بهار آزادی طرح جدید در بازار تهران با ۳۵۰۰تومان کاهش یک میلیون و ۲۹۴هزار و ۵۰۰ تومان فروخته شد. همچنین هر قطعه سکه تمام بهار آزادی طرح قدیم با 100تومان افت یک میلیون و ۲۶۸هزار و ۴۰۰تومان ارزش‌گذاری شد. از سویی دیگر نیم سکه بهار آزادی شاهد افت ۲هزار و ۲۰۰تومانی بود و ۶۵۵ هزار و ۸۰۰ تومان معامله شد.

ربع سکه بهار آزادی نیز با کاهش هزار و ۳۰۰تومانی ۳۷۴هزار و ۴۰۰تومان و هر قطعه سکه گرمی نیز با ۸ هزار و ۹۰۰تومان رشد، ۲۵۴هزار و ۶۰۰ تومان بود. هر گرم طلای ۱۸عیار نیز در بازار با ۷۰۰تومان کاهش ۱۲۱هزار و ۸۰۰ تومان ارزش‌گذاری شد.

کارشناسان با توجه به ثبات بازار ارز و سکه معتقدند که دلایل متعددی موجب این شرایط شده و اگرچه ادامه سیاست یکسان‌سازی نرخ ارز و حذف ارز مبادله‌یی برای تعدادی دیگر از کالاها و خدمات باعث رشد تقاضا برای ارز آزاد شده است اما حضور بانک مرکزی و تزریق ارز مداخله‌یی با قیمت نزدیک به بازار و حول و حوش 4هزار تومان در روزهای اخیر، استفاده از ریال به جای ارز برای دریافت ویزا در سفر به عراق و مراسم اربعین و... موجبات ثبات نسبی بازار ارز را فراهم کرده است.

 ادامه حذف ارز مبادله‌ای

 در این راستا با بازنگری در مجموعه مقررات ارزی و در راستای سیاست یکسان‌سازی نرخ ارز به زودی اختصاص ارز مبادله‌یی به ایرلاین‌ها متوقف خواهد شد. دستورالعمل مربوطه احتمالا تا اواخر هفته جاری ابلاغ و لازم‌الاجرا خواهد بود همچنین ادامه حذف ارز مبادله‌یی در ماه‌های اخیر به تدریج انجام شده است.

از چندی پیش بانک مرکزی بازنگری در مجموعه مقررات ارزی را در دستور کار خود قرار داد و طی تغییراتی اختصاص ارز مبادله‌یی به برخی از بخش‌ها را متوقف کرده است چراکه به هر صورت برای اجرای سیاست یکسان‌سازی نرخ ارز به طور مشخص دیگر ارز مبادله‌یی مفهومی نداشته و تمامی بخش‌ها مشمول ارز با نرخ بازار آزاد خواهند شد مگر آنکه در زمان یکسان‌سازی نرخ ارز تصمیم بر این باشد که با ایجاد سازوکارهایی به برخی بخش‌های خاص ازجمله درمانی اختصاص ارز با نرخی متفاوت پرداخت شود که البته در این باره نیز هیچ تصمیمی تاکنون اعلام نشده است.

 توافق تبدیل ارز به ریال در مراسم اربعین

 سازمان حج و زیارت امسال در یک اقدام جدید دریافت هرگونه ارز ازجمله دلار را برای صدور ویزا حذف کرد. در توافق دولت ایران و عراق، زائران ایرانی برای اخذ ویزا ریال پرداخت می‌کنند اما یک حساب سرانگشتی نشان می‌دهد، هزینه دریافت ویزا برای هر زائر 9600 تومان و در مجموع 19 میلیارد و 200میلیون تومان بیشتر از پرداخت دلاری است.

کارشناسان می‌گویند که کلیت این توافق مناسب و موجب حذف یک عامل برهم‌زننده مقطعی تعادل بازار ارز است اما در توافق انجام شده، دقت کافی در تعیین هزینه نشده است.

طبق اعلام قبلی هزینه صدور ویزا برای هر زائر 40دلار بوده که سازمان حج هزینه ریالی معادل

 170 هزار تومان را برای آن درنظر گرفته است که در کنار 29500 تومان تحت عنوان سایر هزینه‌ها، جمع مبلغ دریافتی از هر زائر به 199500تومان می‌رسد البته برخی منابع این هزینه را که با تغییر پرداخت دلاری به ریالی ایجاد شده برای هر زائر جهت دریافت ویزا و سایر هزینه‌ها، حدود ۱۷۰هزار تومان اعلام کرده‌اند. بانک مرکزی براساس مقررات ارزی موظف است به افرادی که در سامانه حج و زیارت (سماح) ثبت‌نام می‌کنند و در قالب کاروان‌های رسمی و مورد تایید این سازمان به عتبات اعزام می‌شوند، ارز پرداخت کند. بر این اساس با تصمیم و توافقات انجام شده کسانی که از طریق سامانه سماح برای سفر اربعین ثبت‌نام کرده‌اند، می‌توانند ارز مسافری دریافت کنند.

این اقدام درحالی با حذف دلار انجام می‌شود که تاکیدی بر استفاده از ارزهای محلی بین دو کشور بوده و مبادله براساس ریال انجام می‌شود.

همچنین با وجود حذف ارز مسافری از سبد تامین ارز مبادله‌یی بانک مرکزی، چنانچه اعزام زائران اربعین حسینی، مطابق با این رویه در ایام اربعین نیز تداوم داشته باشد، بانک مرکزی اعلام آمادگی کرده است که صرفا برای همین ایام نسبت به تامین ارز مسافری با نرخ مبادله‌یی به میزان ۲۰۰ دلار برای هر زائر اقدام کند.

بعد از آنکه در شهریورماه امسال ارز مسافرتی حذف شد و دیگر پرداخت ۲۰۰ دلار برای زائران و ۳۰۰دلار برای سایر مسافران کنار گذاشته شد، به‌زودی اختصاص ارز به شرکت‌های هواپیمایی نیز متوقف می‌شود. با یک حساب ساده، به‌ازای هر دلار حدود

 4250 تومان از هر زائر گرفته می‌شود. قرار بود برای صدور ویزا از هر زائر 40 دلار دریافت شود، اما هم‌اکنون به جای دلار، 170 هزار تومان دریافت می‌شود. در این صورت، زائر به جای اینکه معادل 160هزار و 400 تومان برای اخذ ویزا هزینه کند، 170 هزار تومان پرداخت خواهد کرد.

بنابراین این توافق از یک منظر به نفع ثبات در بازار ارز و از طرف دیگر به زیان زائران بوده و هر زائر 9هزار و 600 تومان بیشتر باید پرداخت کند. با احتساب اعزام 2 میلیون زائر، دولت عراق 19میلیارد و 200میلیون تومان بیشتر از حالت قبل از زائران ایرانی پول دریافت خواهد کرد.

 ماندگاری دلار بالای ۴۰۰۰ تومان صحت ندارد

 به‌دنبال اظهارنظرهای مختلف درمورد نرخ ارز در بودجه و همچنین احتمال تثبیت نرخ دلار در محدوده 4500 تومان و تمایل دولت برای نرخ بالای 4هزار تومان، مسعود کرباسیان وزیر اقتصاد اعلام کرد این سخنان صحت ندارد و اینکه گفته می‌شود برنامه دولت این است که دلار را در بالای ۴۰۰۰تومان ثابت نگه دارد، درست نیست.

وی در پاسخ به این پرسش که دولت چه برنامه‌یی برای نرخ دلار دارد، گفت: منتظر بودجه‌ایم تا ببینیم نرخ دلار چگونه تعیین می‌شود.

او در پاسخ به این سوال که شنیده می‌شود دولت تصمیم دارد نرخ دلار را بالای ۴۰۰۰ تومان و در حدود ۴۵۰۰ تومان تثبیت کند، گفت: چنین چیزی صحت ندارد و دولت چنین برنامه‌یی ندارد. محمدباقر نوبخت سخنگوی دولت نیز چنین چیزی نگفته و این برداشت رسانه‌ها از سخنان او بوده است.

 شناسنامه‌دار شدن همه بازیگران بازار

 رضا غلامی کارشناس اقتصاد پولی در یک بررسی از سال 67 تا سال 96 و در 30 سال اخیر، نتیجه گرفته که پیش‌نیاز اصلی هر اقدامی در بازار ارز از قبیل ساماندهی و مدیریت نوسانات آن، شناسایی و ساماندهی فعالان اقتصادی بازار ارز به‌طور عام و صرافی‌های غیرمجاز به‌طور خاص است.

قیمت هر واحد دلار در بازار آزاد در سال 1367 حدود 100 تومان بوده که با روند افزایشی توأم با نوسانات شدید به بیش از 40 برابر و به رقم

 4000 تومان در سال 1396 افزایش یافته است.

طی حدود چهار دهه گذشته قیمت ارز همواره صعودی بوده است. طی حدود 147 فصل گذشته در 42فصل نرخ رشد ارز از دامنه متعارف 5‌درصد رشد بیشتر بوده است. به عبارت دیگر، در 28‌درصد موارد نوسانات نرخ ارز بیش از 5‌درصد (چه مثبت و چه منفی) بوده است و حتی در برخی فصول سال، نرخ ارز رشدهای بسیار بیشتر تا 45 و حتی 55‌درصد را نیز تجربه کرده است. چنانچه محدوده تغییرات را 2‌درصد درنظر بگیریم، آنگاه مشخص می‌شود که در 53‌درصد از فصول سال طی 4 دهه گذشته، رشد نرخ ارز اعم از مثبت یا منفی بیش از 2‌درصد در هر فصل بوده است. روند نرخ ارز در طول حدود 4 دهه گذشته باثبات نبوده و متاسفانه روند افزایشی توأم با نوسانات بالای قیمت دلار در گذشته نزدیک و حتی پس از برجام نیز وجود داشته است.

یکی از راه‌های ساماندهی بازار و نوسانات ارزی، شناسنامه‌دار کردن کلیه خریداران، فروشندگان، دارندگان، متقاضیان، واسطه‌گران ارز و به‌طور کلی تمام اشخاصی که به‌طور سازماندهی شده در این بازار فعالیت می‌کنند، از مولفه‌های اصلی این بخش هستند. عدم شناسایی بخشی از عوامل فعال در بازار به معنای آن است که عملا اطلاعاتی درخصوص بخشی از جریان ارزی کشور در اختیار نیست که این موضوع باتوجه به نقدینگی و سیالیت بالای ارز و حساسیت شدید آن به شرایط اقتصادی اجتماعی کشور عملا بازار ارز و حتی اقتصاد کشور را در معرض تهدیدی بالقوه قرار می‌دهد.

مهم‌ترین کار برای ساماندهی فعالان عرصه ارز، شناسایی و ساماندهی واسطه‌گران ارزی است که وظیفه هدایت بخش عمده‌یی از جریان ارزی کشور را در اختیار دارند. واسطه‌گران ارزی در کشور ما عمدتا بانک‌ها، صرافی‌ها و برخی اشخاص حقیقی و حقوقی نامشخصی هستند که اقدام به مبادلات و معاملات ارزی نیز می‌کنند. باتوجه به اینکه ساختار بانک‌ها و سیستم‌های حسابداری آنها نسبتا مناسب‌تر از سایر بخش‌های اقتصادی است، نگرانی از شفافیت جریان ارزی در بانک‌ها در اولویت قرار ندارد ولی این نگرانی درخصوص صرافی‌ها و سایر واسطه‌گران بازار ارز کماکان وجود دارد، به‌همین دلیل نیز مهم‌ترین و مقدم‌ترین کار برای ساماندهی بازار ارز، شناسایی و سازماندهی صرافی‌های غیرمجاز و سایر فعالان غیرمجاز فعال در بازار ارز و تحت نظارت درآوردن فعالیت آنان است.