بارزانی از ریاست اقلیم کردستان کنار کشید
گروه جهان
پارلمان منطقه کردستان عراق بعدازظهر دیروز جلسه‌یی محرمانه در مورد وضعیت ریاست بر منطقه پس از کنارهگیری مسعود بارزانی برگزار کرد. همه گروه‌های سیاسی منطقه‌یی از جمله جنبش تغییر (گوران) و گروه اسلامی کردستان (کومال) که از اوایل سپتامبر تاکنون همه جلسات پارلمان را تحریم کرده بودند نیز در جلسه یک‌شنبه حضور یافتند. این جلسه به منظور کاهش تنش‌های احتمالی با موافقت اکثریت قانونگذاران پشت درهای بسته برگزار، اما پس از یک ساعت در پی اعتراض حزب گوران به مکانیسم تقسیم قدرت ریاست بر منطقه متوقف شد. گفته می‌شود، تنش‌ها در جلسه پس از تقریر بیانیه بارزانی مبنی بر کنارهگیری وی از ریاست اقلیم آغاز شده است. قانونگذاران کرد در این جلسه لایحه‌یی را برای تقسیم قدرت ریاست موقت منطقه میان پارلمان و شورای دادگستری بررسی می‌کردند و حزب گوران تخصیص اختیارات بارزانی به رییس پارلمان را خواستار شده است.
الجزیره می‌نویسد: می‌توان گفت منتقدان و ناظران سیاسی در سراسر جهان هیچ‌گاه به اندازه امروز در مواجهه با یک بحران جبهه‌یی مشترک نداشته‌اند: تقریبا همه بر این مساله توافق‌نظر دارند که همه‌پرسی برگزار شده در تاریخ 25سپتامبر در کردستان عراق یک فاجعه بوده است. عواقب کوتاه‌مدت این بحران نسبتا مشهود است: مقامات فدرال با کمک قانونگذاران پارلمان بار دیگر کنترل بخش اعظم منطقه، میدان‌های نفتی راهبردی، ایستگاه‌های مرزی از جمله فرودگاه‌ها را در دست می‌گیرند. اگرچه تاثیرات بحران بر اکثریت جمعیت ساکن در منطقه کردستان چندان شدید نخواهد بود، اما عواقب اقتصادی ناشی از کنترل دولت فدرال بر منابع مالی در منطقه احساس خواهد شد. اکنون پرسش کلیدی این است که بغداد و اربیل چطور می‌توانند مناقشات را در فضایی صلح‌آمیز و یک مرتبه برای همیشه حل کنند؟
یافتن راه‌حلی بلندمدت برای مناقشات به یک‌سری عوامل بستگی دارد که احتمال تحقق آنها بدون مداخله جامعه بین‌المللی اندک است. نخستین قدم در حل بحران این است که هر دو طرف تعریفی شفاف از منافع خود ارائه دهند که البته چنین کاری در گفته آسان است؛ دو طرف مجبور خواهند شد زمان و انرژی قابل توجهی برای نادیده گرفتن نفس خود و توافق بر سر منافع دست‌یافتنی صرف کنند. احساسات ملی‌گرایی حاکم در بغداد احتمال اینکه دولت فدرال خواسته‌های زیادی داشته باشد را افزایش می‌دهد. از سوی دیگر اربیل با کاهش نفوذ و نقش‌اش پس از 14 سال ایفای نقش در سیاست‌های داخلی عراق به آسانی کنار نخواهد آمد.
به اصلاحات اساسی قانون‌اساسی به‌ویژه به منظور به رسمیت شناختن نوع دیگری از فدرالیسم که هر دو طرف با آن کنار بیایند، نیاز است. این روند همچنین باید با مکانیسم تقسیم درآمد شفاف و منصفانه و تاسیس مکانیسم رسیدگی به دعاوی در فضایی بی‌طرف همراه شود.
چنین روندی به تنهایی سال‌ها طول می‌کشد و این در صورتی است که هر دوطرف مشتاق باشند در این زمینه تلاش کنند که چندان محتمل به نظر نمی‌رسد. با توجه به تجربیات گذشته، خطر جدی وجود دارد که حتی پس از سال‌ها تلاش دستیابی به هیچ یک از این اهداف مقدور نباشد و جنجال‌ها پس از چند سالی فروکش، بار دیگر غلیان کند. از سال 2005 که قانون‌اساسی کنونی عراق تدوین شد، دولت مرکزی در بغداد بارها تلاش کرده بخش‌هایی از متن قانون را با هدف ایجاد ثبات اصلاح کند و هر مرتبه در این زمینه شکست خورده است.
در شرایط کنونی دولت بغداد توانایی برنامه‌ریزی برای بلندمدت را ندارد و به جای یافتن راه‌حلی همیشگی برای بحران با اربیل از بحرانی به بحران دیگر گذران می‌کند. مبارزات با داعش هنوز ادامه دارد؛ انتخابات پارلمانی نزدیک است و بی‌شک روند تشکیل دولت با بحران همراه خواهد بود و پس از آن مساله تلاش برای کنترل بر سیاست‌های امنیتی و نهادها مطرح می‌شود. همه اینها بدین معنی است که بغداد تا چند سال آینده عملا فرصتی برای حل مناقشات با اربیل نخواهد داشت.
با توجه به خشم کشورهای منطقه از اربیل عملا نمی‌توان در حل بحران انتظار چندانی از آنها داشت. همه این کشورها همواره منافع خود و روابطشان با بغداد را بر هر گونه احساس همدردی با اقلیم کردستان عراق در اولویت قرار می‌دهند. این مساله به‌ویژه با لغو همه پروازها به مقصد فرودگاه کردستان پس از برگزاری همه‌پرسی و به درخواست دولت عراق مشهود بود. از این‌رو جامعه بین‌المللی باید برای حل بحران دست به کار شود. اگر سازمان ملل و دیگر کشورها بخواهند مانع از تبدیل تنش‌های کنونی به بحرانی گسترده در آینده دور یا نزدیک شوند، باید ابتدا برای متقاعد کردن بغداد درباره اهمیت یافتن راه‌حلی بلندمدت و دوم یافتن یک یا چندین گزینه قابل قبول از سوی بغداد، اربیل و سلیمانیه تلاش کنند. چنین اقدامی به تخصیص گسترده منابع، حسن نیت و صبر، عزم راسخ و قابلیت تصور نیاز دارد که تامین آنها در شرایط کنونی چندان ساده نیست. اگرچه دستیابی به نتیجه‌یی مثبت چندان محتمل نیست، اما غیرممکن هم نیست.
گام‌هایی در این مسیر برداشته شده است. گفته شده فرماندهان نظامی دولت عراق و اقلیم کردستان اخیرا با نظارت ائتلاف تحت رهبری آمریکا دیدار کردند تا به‌ویژه در مورد آتش‌بس در مناطق مورد مناقشه گفت‌وگو کنند. در همین حال سخنگوی حیدرالعبادی نخست‌وزیر عراق گفته که دوطرف درباره نحوه اجرای توافق صلحی گفت‌وگو کردند که بر مبنای آن عملیات نیروهای کرد 24ساعت متوقف خواهد شد تا این نیروها بتوانند از منطقه خارج شوند و دولت محلی و دولت مرکزی فرصت کافی برای مذاکره در مورد استقرار نیروها داشته باشند.
