سرکشی بازار در برابر مولفان
نویسندگان برای تالیف یک اثر همه مشقت‌ها را ماه‌ها و سال‌ها تحمل می‌کنند تا پس از به ثمر رسیدن آن، علاوه بر سود معنوی، به منافع مالی هم دست یابند اما ساز ناکوک بازار چاپ و عرضه کتاب، حکایت از این دارد که چرخ روزگار به نفع مولفان و ناشران نمی‌چرخد.
با نگاهی گذرا به بازار کتاب و نشستن پای درد دل مولفان، به‌راحتی می‌توان دریافت که اندوخته، دانش و تخیلات مولفان با بی‌مهری‌های فراوانی روبه‌روست و دستانی با شیطنت، بوستان سبز کتاب و کتابخوانی را به خزانی زرد تبدیل کرده‌اند.
کمبود سرمایه و تازیانه مشکلات معیشتی بر شانه نویسندگان، تکثیر غیرقانونی کتاب یا به عبارتی کپی‌کاری، خروج کتاب از سبد خانوارها در کنار کمبود کتاب فروشی‌ها و همچنین ناقص بودن لایحه حمایت از مالکیت فکری از جمله نامهربانی‌های روزگار با مولفانی است که می‌خواهند نتیجه و تجربه سال‌ها تلاش نویسندگی خود را در معرض خوانش عموم قرار دهند. مشکلاتی که با حل نشدن آن، می‌رود تا انگیزه و ذوق نوشتن را کاهش داده و فاصله کتابخوانی در کشور را نسبت به سطح جهانی افزایش دهد.
برباد رفته‌های مولفان در بازار داغ سرقت ادبی
منفعت و سود کتاب، به همان اندازه که برای دوره گردها و کاربران اینترنتی تضمین شده است، انتشار غیرقانونی آن برای مولفان و ناشران ضرر و زیان بسیاری دارد زیرا فرصت‌طلبان با کمترین هزینه می‌توانند اثر نویسندگان را مورد بهره‌برداری قرار دهند، اثری که ماه‌ها و سال‌ها از وقت نویسنده را گرفته تا خلق شود.
بر همین اساس می‌توان گفت در بازار کتاب بیشترین ضرر و زیان به نویسنده، ناشر و کتابفروش وارد می‌شود به‌طوری که در این چرخه نبود قانون و نظارت صحیح دست افراد خارج از این مجموعه را برای بهره‌برداری از آثار مولفان بازگذاشته است. موضوعی که «محمود آموزگار» رییس اتحادیه ناشران و کتابفروشان تهران و سخنگوی کارگروه مبارزه با چاپ و انتشار غیرقانونی کتاب در گفت‌وگو با رسانه‌ها به تکثیر غیرقانونی کتاب مولفان و در مواردی تهدید آنان خبر داد و گفت: سرقت ادبی ازجمله جرایم خصوصی محسوب می‌شود و نیاز به شکایت شاکی خصوصی دارد و تعقیب پرونده در مراجع قضایی منوط به شکایت ناشران متضرر از وقوع جرم است. اگر این ناشران درخواست پیگیری داشته باشند شکایت به مراجع قضایی ارجاع می‌شود در غیر این صورت خیر. به عنوان مثال پرونده ناشری که عناوین کتاب‌های مختلف بیش از 40 ناشر را به صورت غیرقانونی چاپ و تکثیر کرده در دست بررسی است و پس از بررسی کمیسیون و نتیجه‌یی که از مستندات استخراج می‌شود تصمیم‌گیری برای پیگیری پرونده به عمل می‌آید و چنانچه تخلف مستعد پیگیری قضایی باشد مسلما به نهادهای مربوطه ارجاع داده می‌شود.
رییس اتحادیه ناشران و کتابفروشان همچنین درباره میزان همراهی ناشران برای اقامه شکایت خصوصی در مورد پرونده‌ها گفت: به نظر می‌رسد جدیت لازم در بین ناشران ملاحظه نمی‌شود. البته یکی از دلایلش این است که بعضا به ما گزارش می‌شود ناشرانی که این تخلفات را پیگیری می‌کنند مورد تهدید قرار می‌گیرند. از سوی دیگر بسیاری منتظر هستند تا ببینند اقداماتی که این همه از آن صحبت شده و می‌شود به کجا انجامیده است.
صنعت نشر از سه عامل مهم نویسنده، ناشر و در نهایت توزیع کتاب تشکیل شده است. بنابر آمارها، آنچه در کشور به صورت مطلوب وجود دارد دو عامل نخست یعنی ناشر و نویسنده است. نویسندگانی که ارزش‌های جامعه و کاستی‌های آن را می‌شناسند و روی آن کار می‌کنند و ناشرانی که به خوبی در زمینه کودک و نوجوان و بزرگسال فعال هستند. اما در این میان مشکلی که مسوولان فرهنگی بارها به آن اشاره کرده‌اند و رهبر معظم انقلاب هم بر آن تاکید کرده‌اند، تاسیس فروشگاه‌های بزرگ کتاب و نمایشگاه‌های دایمی در سراسر کشور است. ایرنا در گزارشی افزود: در دسترس نبودن کتاب از عوامل موثر در کاهش عرضه و فروش کتاب و در نتیجه کم بودن سرانه مطالعه به‌شمار می‌رود تا آنجا که دور بودن مسافت دستیابی به کتاب، خواننده را از خواندن آن دلسرد می‌کند و مولف کتاب را از عدم فروش کتابش.
در همین راستا، اعمال سیاست‌هایی برای دسترسی آسان مردم به کتاب و افزایش کتابفروشی‌ها، تبلیغات مناسب، افزایش جاذبه و تکمیل کردن کتابخانه‌های عمومی راهکار و مشوقی برای فرهنگ‌سازی مطالعه و خلق آثار توسط مولفان است. مولفانی که کمبود سرمایه و مشکلات معیشتی، گریبان آنان را گرفته و روزگار به سختی می‌گذرانند.
مشخص شدن حقوق پدیدآورندگان آثار در قوانین داخلی، حقوق مولف و معایب و محاسن پیوستن به قانون بین‌المللی کپی‌رایت، توجه به تنظیم لایحه قانون جامع حقوق مالکیت ادبی و هنری شامل آثار شفاهی، هنری، تجسمی، موسیقی و آثاری مبتنی بر فرهنگ عامه یا به عبارتی لایحه حمایت از مالکیت فکری را دوچندان کرده است. مشکلات قراردادهای حوزه نشر هم مزید بر علت شده است، قراردادهایی که بین ناشران و نویسندگان به اسم قرارداد حق‌التالیف بسته می‌شود و در آن درصدی از قیمت پشت جلد به مترجم یا مولف کتاب اختصاص پیدا می‌کند. در برخی قراردادها نیز پرداخت پول به مترجم یا مولف منوط به فروش کتاب است و در برخی دیگر ناشر خود را موظف می‌داند به محض اینکه کتاب از زیر چاپ بیرون آمد، با مولف تسویه کند. اما در پاره‌یی موارد، با وجود قرارداد، در خصوص تعهد ناشر برای انتشار اثر مشکلاتی به وجود می‌آید که نیاز به یک قانون حمایتی محکم دارد.
بر همین اساس، لایحه حمایت از مالکیت فکری مشتمل بر سه مالکیت ادبی و هنری، حقوق مرتبط به مالکیت صنعتی و مالکیت علمی در سال 1393 نوشته و برای طی تشریفات قانونی تقدیم مجلس شورای اسلامی شد تاکنون در راهروهای پر پیچ و خم مجلس می‌چرخید که به‌تازگی «حسن نوروزی» سخنگوی کمیسیون قضایی و حقوقی مجلس شورای اسلامی از بررسی این لایحه در صحن کمیسیون قضایی و حقوقی مجلس در آینده نزدیک خبر داد. به بیان وی هدف از بررسی لایحه، تعیین چارچوب‌ها برای دفاع از حقوق مالکان فکری، ادبی و هنری است.
میزان پیشرفت فرهنگ در هر جامعه بستگی تنگاتنگی به میزان مطالعه فردی و برخورد مناسب افراد آن جامعه با کتاب و کتابخوانی دارد. توجه به کتاب و توسعه و تعدد کتابخانه‌ها، در دسترس کردن کتاب‌ها در کتابخانه‌ها، ایجاد جاذبه در افراد جامعه به خصوص نسل جوان و نوجوان، متعادل کردن هزینه کتاب و مهم‌تر از همه حمایت از حقوق مادی و معنوی مولفان، ناشران و پدیدآورندگان کتاب می‌تواند به کیفیت کتاب‌ها و در نتیجه پیشرفت جامعه کمک کند.
