روانِ ‌پریشان زلزله‌زدگان

همه دنبال امدادرسانی و ارسال کمک به زلزله‌زدگان غرب کشور هستند؛ گروه‌های مردمی با توجه به ضعف امدادرسانی نهادهای دولتی، دست به کار شده‌اند و خودشان اقدام به جمع‌آوری کمک و ارسال به غرب کشور می‌کنند، اما رنج مادری که فرزندش را از دست داده و کودک 10ساله‌یی که خواهر کوچکش را زیر آوار جا گذاشته و به دنبال مادرش می‌گردد، تنها در عکس‌ها دیده می‌شود و کمتر کسی به یاد روح آسیب‌دیده آنهاست.

معاون سازمان بهزیستی از ارائه خدمات روانشناسی به آسیب دیدگان زلزله کرمانشاه در نقطه صفر مرزی خبر داده اما در شرایطی که زنده ماندن بازماندگان و توزیع پتو و مواد غذایی به زنده‌مانده‌ها، با مشکل رو‌به‌روست، مادری که گریه‌کنان کودکش را به خاک می‌سپارد، شاید تنها برای لحظاتی از لنز یک دوربین دیده شود و دیگر رها شود.

فرید براتی‌‌سده در عین حال گفته است: در پی وقوع زلزله در استان کرمانشاه تیم‌های مددکاری و روانشناسی در روستاهای مناطق زلزله‌زده مستقر شدند و نسبت به ارائه خدمات روانشناسی به آسیب‌دیدگان اقدام کردند.

او از برپایی چادرهایی برای ارائه خدمات مددکاری خبر داد و گفت: علاوه بر چادرها که کارشناسان در آنها مستقر هستند خودروهای اورژانس نیز در مناطق زلزله زده حضور دارند و به زلزله‌زدگان خدمات می‌دهند. معاون سازمان بهزیستی همچنین تاکید کرد: نخستین محموله کمک‌های مردمی جمع‌آوری شده از سوی بهزیستی از استان‌های مازندران، اصفهان، فارس و... در قالب چندین دستگاه کامیون هر یک به ظرفیت ۲۰تن شامل پتو، آب معدنی، لوازم بهداشتی و انواع کنسرو، خرما، برنج و... برای تامین نیازهای اولیه زلزله‌زدگان ارسال شده است.

اما مصدومان و بازماندگان سانحه، علاوه بر کمک‌های مادی، نیاز به حمایت‌های معنوی دارند. کودکانی که خانواده‌شان را از دست داده‌اند، علاوه بر آب و پتو و غذا، آغوش مادرشان را در این وضعیت هولناک از دست داده‌اند.

رییس مرکز تحقیقات ارتقای ایمنی و پیشگیری از مصدومیت‌ها در این زمینه گفت: هنگام بروز حادثه، بیشتر رویکردها برای کنترل عوارض ناشی از آسیب‌های جسمانی است و آسیب‌های روحی و روانی که متوجه فرد آسیب دیده شده، مغفول باقی می‌ماند. حمید سوری با بیان اینکه متاسفانه زمانی که حادثه برای فرد، گروه یا جمعیتی رخ می‌دهد، صرفا تبعات فیزیکی و جسمانی ندارد، گفت: به‌طور سنتی در بسیاری از جوامع از جمله کشور ما، بیشتر رویکردها برای کنترل عوارض، ناشی از بعد جسمانی حادثه است. یعنی اگر زلزله یا تصادفی در جاده رخ می‌دهد، عمدتا توجه بر آسیب‌های جسمی است که به افراد وارد شده و مسائل روحی و روانی افراد آسیب دیده مورد توجه قرار نمی‌گیرد. وی در ادامه بیان کرد: این در حالی است که یکی از عوارض سوء ناشی از حوادث و مصدومیت‌ها، عوارض روانی و اجتماعی است که به افراد تحمیل می‌شود. به عنوان مثال، فردی که خانواده‌اش را از دست داده یا تمام خانه و زندگی فردی در پی وقوع زلزله از بین رفته است، حتی اگر دچار هیچ گونه آسیب جسمی نشده باشد از نظر روحی تحت تاثیر این آسیب است و باید مورد مراقبت قرار گیرد. این استاد دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی اظهار کرد: اگر مراقبت مناسبی برای فرد آسیب دیده صورت نگیرد، تبعات ناشی از این امر بسیار شدید است و کنترل مساله در دراز مدت کار راحتی نخواهد بود و امکان پیشرفت بیماری روحی و روانی در فرد وجود دارد که این امر می‌تواند عوارضی را بر جای بگذارد. او به ایسنا گفت: از جمله این عوارض روحی، سندروم آسیب‌های روانی بعد از سانحه است. به عنوان مثال زمان وقوع سیل یا زلزله، آمار خودکشی در جوامع افزایش پیدا می‌کند. همچنین مشاهده شده افرادی که در حادثه‌یی عزیزان خود را از دست می‌دهند، دچار افسردگی‌های درازمدت و شدید می‌شوند. بنابراین کنترل مربوط به این مسائل می‌تواند بسیار کمک‌کننده باشد. سوری با بیان اینکه اپیدمیولوژی یا همه‌گیری‌شناسی رشته‌یی از شاخه‌های علوم پزشکی است که به مسائل مرتبط به سلامت و بیماری در جمعیت‌ها و گروه‌های انسانی توجه دارد، عنوان کرد: در این علم هر مساله‌یی که می‌تواند سلامت جمعیت یا گروه‌ها را تحت تاثیر قرار دهد، مورد بررسی قرار می‌گیرد. در علم اپیدمیولوژی به جای اینکه بیمار یک فرد باشد، جمعیت یا گروه‌های جمعیتی در نظر گرفته می‌شوند. استاد دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی اظهار کرد: نگاه این علم فردی نیست، بلکه اجتماعی، جمعی و گروهی است و منشا بسیاری از مستندات و مباحث علمی که در پزشکی نام برده می‌شود از اپیدمیولوژی است. این علم، علم مطالعه سلامت و بیماری در گروه‌ها و جمعیت‌های انسانی است.

او در مورد چگونگی رویکرد علم اپیدمیولوژی در بررسی ریسک فاکتورها در سوانح طبیعی و انسان‌ساز عنوان کرد: یکی از مسائل مهمی که سلامت انسان را تحت تاثیر قرار می‌دهد، مسائل مربوط به سوانح و مصدومیت‌هاست. این سوانح و مصدومیت امکان دارد به صورت عمدی و غیرعمدی باشد. بنابراین هر پدیده‌یی که رخ می‌دهد و می‌تواند سلامت مردم را به خطر اندازد، یک‌سری عوامل از جمله عارضه، بیماری، تصادف و… موجب بروز آن می‌شوند و ناشی از دلایل مستقیم یا غیر مستقیم است.

سوری در ادامه گفت: در گذشته عمدتا توجه علم اپیدمیولوژی متمرکز بر بیماری‌های واگیر بود، اما زمانی که درباره مسائل مرتبط با بیماری‌های غیرواگیر از جمله سوانح و مصدومیت‌ها صحبت می‌شود، علت آن فقط یک عامل بیولوژیک مشخص نیست، بلکه مجموعه‌یی از عوامل است که برخی مرتبط به انسان و برخی دیگر مرتبط به محیط، شیوه زندگی و رفتارهای فرد است. رییس مرکز تحقیقات ارتقای ایمنی و پیشگیری از مصدومیت‌ها گفت: طبیعتا در این خصوص هم اپیدمیولوژی با شناسایی عوامل، خطر مرتبط آنها را شناسایی می‌کند و سهم هر یک از عوامل خطر یا ریسک فاکتورها را در بروز بیماری‌ها یا عوارض آسیب‌هایی که فرد می‌بیند نیز مشخص می‌کند. او اظهار کرد: در حال حاضر مراقبت از افراد آسیب‌دیده و نیروهای امدادگر در کشورمان به شکل پراکنده و سازمان نیافته است.