چالش‌های جدید انرژی

 داریوش صارمی   

کارشناس اقتصاد انرژی

 کارشناسان علم جغرافیا ایران را در شمار اقلیم‌های نیمه‌خشک و نیمه‌بیابانی قرار می‌دهند. اگر بحران کم آبی و بی‌آبی تا پیش از این یک «هشدار و پیش‌بینی علمی» بود، اکنون به صورت یک بحران فراگیر زندگی ساکنان فلات ایران را از هر جهت تحت تاثیر قرار داده است. تا دیروز گفته می‌شد بحران آب آثار و نشانه‌های ناگوار خود را در کشورهای همجوار نیز نمایان کرده، کافی است به اختلاف عمیقی که میان سه کشور ترکیه، عراق و سوریه بر سر دجله و فرات درگرفته است، نگاه افکنیم.

بنابراین زودتر از زمانی که تصور می‌شد، موضوع آب به محور نزاع بین کشورها و اقوام مختلف تبدیل شده است. پرونده اختلاف بر سر آب چنان بر روابط دولت‌ها و اقوام مختلف سایه افکنده که برخی کارشناسان گفته‌اند بعد از فروکش کردن نزاع داعش باید در انتظار کشمکش‌هایی با ماهیت اقلیمی و زیست محیطی میان دولت شد.  بشر امروز هنوز هم تاوان سنگین جنگ‌هایی که در قرن بیستم بر سر نفت و سوخت‌های فسیلی در گرفت را می‌پردازد، جنگ‌هایی که هزاران نفر را به کام مرگ کشاند و ویرانی‌های بی‌شماری را برجای گذاشت. صاحبان قدرت و ثروت همواره بر این باور بوده‌اند که منبع انرژی نه تنها چرخ صنعت آنها را می‌چرخاند بلکه قدرت چانه‌زنی و مانورشان را در صحنه بین‌المللی افزایش می‌دهد.  بر این اساس هنوز شعله‌های جنگ بر سر نفت فروکش نکرده است، قدرت‌های جهانی نگاه خویش را به سمت رشته جدیدی از منابع و انرژی‌های جدید معطوف کرده‌اند. در این راستا انرژی هسته‌یی به عنوان نخستین و مطمئن‌ترین گزینه انتخاب شد. طولی نکشید که کشورهای صاحب قدرت، سرمایه‌های هنگفتی برای احداث نیروگاه‌های هسته‌یی در بودجه سالانه خود قرار دادند.  با این حال فاجعه چرنوبیل در آخرین سال‌های قرن بیست و سپس غائله فوکوشیما در سال‌های اخیر صاحب‌نظران را متوجه این موضوع کرد که ظاهرا انرژی هسته‌یی جایگزین مطمئنی برای انرژی‌های فسیلی نیست. به نظر می‌آید در روند جدید رقابت‌های جهانی انرژی هسته‌یی رفته‌رفته جای خود را به نسل جدیدی از انرژی‌ها می‌دهد. رقابت تنگاتنگ کشورهای جهان بر سر تصاحب منابع آبی یک نشانه از این تحول است، نشانه‌های دیگر این تحول را ‌باید در احداث نیروگاه‌های خورشیدی توسط کشورهای صاحب تکنولوژی رقابتی مشاهده کرد.  با این توصیف توصیه غالب اقتصاددانان انرژی این است که کشور ایران با توجه به صحرا‌های بی‌شماری که در مرکز و جنوب قرار دارد، بی‌درنگ به سمت به دست آوردن تکنولوژی احداث نیروگاه‌های خورشیدی حرکت کند. کارشناسان و تصمیم‌گیرندگان باید از تجربه صنعت نفت در یکصد سال اخیر بهره برده و تمام تلاش خود را معطوف به جایگزینی انرژی‌های نو کنند.  اما نباید از نظر دور داشت که صرفا خرید تکنولوژی احداث نیروگا‌ه‌های خورشیدی از خارج دردی را از بحران کمبود انرژی دوا نمی‌کند و با توجه به پیش‌بینی کارشناسان مبنی بر اینکه سهم عمده‌یی از انرژی جهان توسط نیروگاه‌های خورشیدی تامین می‌شود، شایسته آن است که دولتمردان سرمایه‌گذاری خود را صرف انتقال دانش فنی و تکنولوژی احداث نیروگاه‌های خورشیدی کنند.