عقبگرد سلامت در کرمانشاه
ریحانه جاویدی |
آن زمان که موشک‌ها و بمب‌های جنگ تحمیلی به‌دنبال یکدیگر بر آسمان کرمانشاه فرود می‌آمد، هر لحظه فاصله این استان از توسعه‌یافتگی بیشتر می‌شد، مشکلات ساختاری که باید بعد از جنگ حل می‌شد بر فهرستش افزوده شده و منابع مالی که باید اختصاص می‌یافت هم از شمار خارج می‌شد، حالا هنوز عقب‌افتادگی شهرستان‌ها و روستاهای جنگ‌زده این استان جلوی چشم بود که زلزله 7.3ریشتری پایه‌های توسعه نصفه و نیمه کرمانشاه را لرزاند و بیمارستان‌هایی که چشم امید مردم بودند، در رده نخستین ساختمان‌های تخریب‌شده شهرها جای گرفتند؛ گرچه وزیر بهداشت روز گذشته اعلام کرد به‌زودی این بیمارستان‌ها به چرخه فعالیت بازمی‌گردند.
کمبودها چند برابر شد
پس از جنگ توسعه شبکه‌های بهداشتی این استان اگرچه انجام شد اما با سرعت کم و آهسته به‌طوری که فروردین ماه امسال، حسن قاضی‌زاده‌هاشمی وزیر بهداشت، اعلام کرد استان کرمانشاه در مقایسه با متوسط منطقه حداقل حدود 1500 تخت بیمارستانی جدید نیاز دارد. او با تاکید بر ضرورت توجه به این امر اوضاع خدمات بهداشتی و درمانی در شهرستان‌های این استان را همراه با محرومیت و کمبود دانست اما حال با تخریب بیمارستان‌های شهدای سرپل‌ذهاب و امام خمینی (ره) در اسلام‌آباد غرب، سراشیبی محرومیت وکمبود، شتاب بیشتری به خود گرفت. بیمارستان شهدای شهر سرپل‌ذهاب، شهری که 90 هزار نفر جمعیت دارد، سرانجام بعد از 17 سال با بودجه‌یی بالغ بر ۵۰میلیارد ریال و همچنین ۱۰میلیارد ریال هزینه برای تجهیز، در سال 1387 افتتاح شد آن هم با 56 تخت. در حالی که طرح توسعه فیزیکی این بیمارستان که علاوه بر سرپل ذهاب، قصر شیرین و گیلانغرب را هم پوشش می‌داد، در دستور کار قرار گرفته بود، اما سال گذشته کار ساخت فاز دوم این بیمارستان با 40 تخت و 40درصد پیشرفت متوقف شد و درنهایت زلزله امانش نداد و تخریب شد تا بار دیگر سرپل‌ذهاب و شهرهای اطرافش بدون بیمارستان شوند. اسدالله رازانی استاندار کرمانشاه سال گذشته بودجه لازم برای ساخت فاز دوم این بیمارستان را 20 میلیارد تومان اعلام کرد که معلوم نیست حال که این بیمارستان به‌طور کامل تخریب شده است، باید چقدر بودجه صرف ساخت مجددش شود.
حال و روز بیمارستان امام خمینی (ره) اسلام‌آبادغرب هم کم از بیمارستان شهدای سرپل‌ذهاب ندارد. بیمارستانی که ساختمان قدیمی‌اش سالم مانده اما فاز دوم آن که از سال 1388 به وسیله وزارت راه و شهرسازی، روند ساختش شروع شد، هنوز هفت ماه از افتتاح نگذشته، تخریب شد. این بیمارستان
100 تختخوابی که بیمارستان معین برای مناطق زلزله‌زده محسوب می‌شد به نحوی دچار خسارت شد که امکان خدمت رسانی درمانی به بیماران و مصدومان اعزامی از شهرستان‌های سرپل‌ذهاب، دالاهو، گیلانغرب و قصر شیرین برای کادر درمانی به درستی میسر نشد و سرانجام دو روز بعد از وقوع زلزله پیمانکار این بیمارستان با حکم دادستان بازداشت شد. تنها این دو بیمارستان نبودند که در جریان زلزله تخریب شده و از چرخه شبکه‌های بهداشتی استان کرمانشاه خارج شدند، بلکه به گفته معاون امور اجتماعی وزارت بهداشت، 190 خانه بهداشت هم تخریب شده تا به این ترتیب ضعف امکانات بهداشتی در استان کرمانشاه بیش از پیش حس شود. آن‌طور که محمدهادی ایازی می‌گوید، حال وزارت بهداشت، چشم امید به خیرین دارد تا با کمک آنها تاسیسات بهداشتی تخریب شده را بازسازی کند.
وعده‌های بهداشتی مسوولان
مسوولان بهداشت و درمان و عمرانی کشور بعد از وقوقع زلزله کرمانشاه هر کدام به بازدید از مناطق آسیب‌دیده پرداخته و درباره رسیدگی به وضعیت تاسیسات آسیب‌دیده این شهرها، وعده‌هایی را ارائه کردند و ازجمله حمید بنایی نماینده گناباد در مجلس و عضو کمیسیون عمرانی در بازدید از این مناطق با اشاره به دستور مقام‌های قضایی درخصوص بازداشت پیمانکار بیمارستان‌هایی که حدود ۶ماه گذشته افتتاح شده و در زلزله تخریب شد، اعلام کرد: برای ما قابل‌قبول نیست که پیمانکار یا دستگاهی از بیت‌المال استفاده کند ولی رعایت اصول اولیه انجام نشود که کمیسیون عمران در بازدید از مناطق زلزله‌زده به این موضوع نگاه ویژه‌یی خواهد داشت.
تازه‌ترین اظهارنظر هم درباره این موضوع روز گذشته از سوی وزیر بهداشت اعلام شد. حسن قاضی‌زاده‌هاشمی که بار دیگر برای بازدید از مناطق تخریب شده عازم مناطق زلزله‌زده شده است، گفت: «بیمارستان‌های مناطق زلزله‌زده به‌زودی به چرخه فعالیت بازمی‌گردند و بیمارستان جدید در سرپل‌ذهاب، طی روزهای آینده به بهره‌برداری می‌رسد. بیمارستان آسیب‌دیده شهدای سرپل‌ذهاب هم تا ۳ ماه آینده به‌طور کامل وارد چرخه خدمت می‌شود.» اما وزیر بهداشت درباره بیمارستان‌های سایر شهرها ازجمله اسلام‌آبادغرب تنها به بیان موجود بودن پاره از مشکلات اکتفا کرد.
او همچنین افزود: «بازسازی ۶۲ پایگاه تخریب شده، ترمیم ۱۴۰ مرکز بهداشتی آسیب‌دیده، ساخت ۲۴مرکز جامع خدمات سلامت و بازسازی ۲بیمارستان اسلام‌آبادغرب و سرپل‌ذهاب به سرعت انجام خواهد شد.»
کانکس جایگزین بیمارستان
کرمانشاه با داشتن یک میلیون و 952 هزار و 434 نفر جمعیت 31 بیمارستان، مرکز آموزشی و درمانی و کلینیک دارد که از این میان 17مورد در شهر کرمانشاه قرار داشته و مابقی سهم شهرستان‌های هرسین، سنقر، سرپل‌ذهاب، کنگاور، صحنه، اسلام‌آبادغرب، قصرشیرین، گیلانغرب، پاوه و جوانرود است که هر کدام از از آنها در جریان زلزله 7.3ریشتری آسیب‌های بسیاری را متحمل شد. برای کمک به وضعیت بهداشتی زلزله‌زدگان این استان ۳۰ کانکس از سوی وزارت بهداشت به‌عنوان خانه بهداشت موقت به مناطق زلزله‌زده کرمانشاه منتقل و همچنین 10 بیمارستان صحرایی از سراسر کشور به مناطق زلزله‌زده ارسال شد.
وضعیت ایمنی بیمارستان‌ها
با وجود این آنچه مسلم است توجه به این نکته است که زلزله کرمانشاه آخرین زلزله‌یی نیست که گوشه‌یی از ایران را می‌لرزاند. هر لحظه ممکن است استان دیگری هم با زلزله دست به گریبان شده و خسارت‌های دیگری همبه بار‌اید. این میان ایمنی بیمارستان‌ها نکته‌یی است که مردم را بیش از پیش نگران می‌کند. ساختمان‌هایی که باید مأمن امن آسیب‌دیدگان شود اما خودشان نخستین بناهایی هستند که به کام ویرانی کشیده می‌شوند. آن‌طور که علی اردلان مدیر گروه سلامت در حوادث و بلایای دانشگاه علوم پزشکی تهران و سرپرست دفتر مدیریت خطر بلایا معاونت بهداشت وزارت بهداشت می‌گوید، در سال ۱۳۹۲ متوسط ایمنی بیمارستان‌ها در کشور ۳۴درصد بود. او بیان می‌کند: «طی دهه گذشته در ایران به سمت رویکرد پیشگیری تغییر مسیر دادیم که این موضوع هم در سیاست‌گذاری نظام سلامت و هم در اقداماتی که انجام شده، کاملا واضح و مشخص است. ازجمله این اقدامات می‌توان به ایجاد سامانه سنجش کمی ایمنی بیمارستان‌ها برای حوادث و بلایا با نام اختصاری FHSI اشاره کرد که به وزارت بهداشت این توانایی را داده که ایمنی بیمارستان‌ها را برای حوادث و بلایا به صورت کمی و براساس یک ابزار و متدولوژی استاندارد اندازه‌گیری کند.
اردلان با بیان اینکه اندازه‌گیری‌های این سامانه میزان هر یک از شاخص‌های سه‌گانه را اعلام کرده و متناسب با آنها برنامه‌های مداخله‌یی ترتیب می‌دهد، گفت: آن زمان ۲۲۴ بیمارستان در این اندازه‌گیری‌ها مشارکت کرده بودند. بنابراین نکته مهم این است که بیمارستان‌ها هم باید توانایی انجام این اندازه‌گیری‌ها را داشته باشند. در سال گذشته که این اندازه‌گیری‌ها تکرار شد و ۴۲۱ بیمارستان در آن مشارکت کردند، ایمنی کلی بیمارستان‌های شرکت‌کننده به ۴۳درصد رسید. یعنی طی طرح تحول نظام سلامت رشد ایمنی بیمارستان‌ها از ۳۴درصد به ۴۳درصد را شاهد بودیم. سرپرست دفتر مدیریت خطر بلایا معاونت بهداشت وزارت بهداشت بیان کرد: هنوز دو سال زمان نیاز داریم تا از تمام بیمارستان‌های کشور آمار دقیق دریافت کنیم، اظهار کرد: بنابراین این آمار مربوط به بیمارستان‌هایی است که در برنامه مشارکت کردند و ما از آنها انتظار داریم که نسبت به بیمارستان‌هایی که در این برنامه شرکت نداشتند، وضعیت بهتری داشته باشند. در عین حال ایمنی ۴۳درصدی، حداکثر ایمنی این بیمارستان‌ها است و ممکن است با لحاظ کردن تمام بیمارستان‌های کشور، این عدد پایین‌تر هم بیاید. البته در برخی بیمارستان‌ها شاهد بهبود وضعیت ایمنی هم هستیم که بخشی از آن به‌دلیل هزینه‌هایی است که در راستای نوسازی بیمارستان‌ها انجام شده یا آموزش‌هایی که برای ارتقای آمادگی بیمارستان‌ها ارائه شده است. باید توجه کرد که ما هنوز تا رسیدن به شرایط ایده‌آل و متناسب برای ایمنی بیمارستان‌ها که عددی بین ۷۰ تا ۸۰ درصد است، فاصله داریم و باید تلاش کنیم تا به نقطه ایده‌آل دست یابیم.
