کاهش بار مالی دولت با عرضه گندم در بورس کالا

گروه بورس  مسعود کریمی

بورس کالای ایران باتوجه به پتانسیل قابل توجه خود در حوزه استاندارد‌سازی معاملات با استفاده از به‌روز‌ترین مکانیسم‌های عرضه و تقاضا در سطح کشور اقدام به پذیرش کالا‌‌های متنوع و جذب محصولات داخلی از جمله جو، ذرت، پسته و گندم (در چهار استان کشور) کرده است. بر این اساس، با توجه به توانایی این بازار در اداره بستر‌سازی یک محیط امن و شفاف برای محصولات پذیرش شده در بورس کالا، کشاورزان می‌توانند در یک فضای کاملا رقابتی اقدام به عرضه محصولات خود با کشف قیمت واقعی و به دور از حضور سفته‌بازان و دلالان اقتصادی کنند. از همین رو، با مشاهده اینکه داد و ستد‌های این محصول استراتژیک در بازاری خارج از بورس در یک فرایند مشخص صورت نمی‌گیرد و مفاسد زیادی را به همراه دارد در صورت ورود کلی گندم به بورس کالا، قیمت این محصول براساس پارامتر‌های بورسی محاسبه خواهد شد همچنین شفافیت قیمت آن را در سطح کشور خواهیم داشت و زمینه‌های لازم برای عرضه گندم در بازار‌‌های دنیا نیز فراهم می‌شود. افزون بر این، با تغییر رویه حمایتی از گندمکاران از قالب خرید تضمینی به قیمت تضمینی، دولت نیز مابه‌التفاوت‌ها را با نرخ تضمینی محاسبه و پرداخت خواهد کرد که در چنین شرایطی به‌طور قطع شاهد کاهش بار مالی دولت با عرضه گندم در بورس کالا خواهیم بود. بر این اساس، «تعادل» در گفت‌وگو با محمد‌رضا پور‌ابراهیمی رییس کمیسیون اقتصادی مجلس شورای اسلامی و محمد‌باقری مدیر واحد کالایی و انرژی کارگزاری بانک کشاورزی به دلایل و ضرورت‌های حضور گندم در بورس کالا، مزایای عرضه کلی گندم کشور در این بازار، معایب بازار‌هایی خارج از بورس، زمینه‌های عرضه بین‌المللی محصول، نقش بورس کالای ایران در کاهش فشار به بودجه کشور و... پرداخته است که در ادامه می‌خوانید.

 امکان صادرات گندم در سطح بین‌الملل

محمد‌رضا پور‌ابراهیمی رییس کمیسیون اقتصادی مجلس شورای اسلامی درخصوص ضرورت ورود محصولات کشاورزی به بورس کالای ایران در گفت‌وگو با «تعادل» عنوان کرد: ورود هر نوع کالایی در بورس کالای ایران باعث ایجاد شفافیت در تقاضا‌، افزایش اطلاعات مرتبط با عرضه کالا‌ها و... می‌شود.

وی خاطرنشان کرد: در بورس کالا ایجاد مکانیسم عرضه و تقاضا در یک فضایی کاملا تعریف شده شکل خواهد گرفت. این در حالی است که، براساس مبنای عملیات مرتبط با مبادلات هر کالا در اقتصاد کشور با یک نحوه بهتر و برنامه‌ریزی دقیق‌تری از طریق بورس کالا عملیاتی خواهد شد.  این نماینده مجلس ابراز داشت: بورس کالا می‌تواند در کالاهایی که دارای تولیدات رقابتی، عرضه و تقاضا‌های متنوع هستند قیمت‌های تعادلی را کشف و تعیین کند.

محمد‌رضا پور‌ابراهیمی درخصوص محصول گندم نیز بیان کرد: محصولی مانند گندم موضوعی متفاوت دارد چراکه بورس کالای ایران می‌تواند کمک‌های بهتری را در مورد این محصول داشته باشد.

 رییس کمیسیون اقتصادی مجلس شورای اسلامی اذعان داشت: در روش قیمت تضمینی مشکلات گذشته وجود ندارد، به‌طوری که کیفیت محصول گندم مشخص و به‌دلیل رعایت ضوابط و مقررات در استاندارد‌های خرید، کیفیت محصول تضمین شده است. به این ترتیب از مزیت‌های این روش این است که گندم مرغوب از گندم نامرغوب جدا شده و مهم‌تر از آن نهاد ناظری برای جلوگیری از تخلفات وجود دارد.

رییس کمیسیون اقتصادی مجلس در ادامه با اشاره به پرداخت‌ها در خرید تضمینی نیز تصریح کرد: درخصوص پرداخت‌ها همیشه دولت مکلف است که حجم زیادی نقدینگی را در این زمینه اختصاص دهد که درنهایت بخش قابل‌توجهی از نظام بانکی کشور درگیر خواهد شد. در همین حال، با اجرای سیاست قیمت تضمینی به میزان قابل‌توجهی از بار مالی دولت کاسته می‌شود.

پور‌ابراهیمی در ادامه عنوان کرد: نحوه تعیین کارگزار‌‌ها، نگهداری و تعیین انبار‌ها، نگهداری سیلو‌ها و... مطرح است که به‌طور قطع از این مشکلات نیز با اجرای این سیاست برطرف خواهد شد.

وی ابراز داشت: عدم تعیین و تکلیف برای قیمت قابل‌قبول که بتواند مبنای رقابت قرار بگیرد هم در حوزه داخلی یکی از مشکلات محسوب می‌شود.  رییس کمیسیون اقتصادی مجلس شورای اسلامی اظهار داشت: پیش‌بینی می‌شود در صورتی که این موضوع در بورس کالای ایران اتفاق بیفتد نخستین پیامد مثبت آن، این است که دولت به‌جای خرید تضمینی از طریق مکانیسم‌ بورس تفاضل قیمت‌گذاری را مبنا قرار دهد.

پور ابراهیمی درخصوص دیگر مزایای اجرای سیاست قیمت تضمینی به جای خرید تضمینی گفت: مکانیسم عرضه و تقاضا کاملا به سمت شفافیت حرکت خواهد کرد و استاندارد خرید کالا در بورس براساس یک ضوابط و مقررات مشخص شکل خواهد گرفت. این درحالی است که، تعهدات مربوط به تسویه از طریق مکانیسم بورس به‌طور کامل دقیق و مشخص است و این مهم باعث نخواهد شد که تعهدات مربوط به عرضه‌کنندگان همانند کشاورزان با مشکلات عدیده‌یی (ماه‌ها انتظار کشیدن برای دریافت وجوه) مواجه شوند.

رییس کمیسیون اقتصادی مجلس شورای اسلامی عنوان کرد: امکان عقد قرار‌داد‌های بلندمدت در بورس فراهم خواهد شد و قرارداد‌های بلندمدت می‌توانند جایگزین مناسبی برای قرار‌داد‌های نقدی باشند همانند فرآیندی که در تمام دنیا وجود دارد.

وی اذعان داشت: بورس کالای ایران می‌تواند امکان صادرات محصول گندم را در سطح بین‌المللی فراهم کند.

 معاملات گندم در یک محیط امن، شفاف و رقابتی

افزون بر این، مصطفی محمد‌باقری مدیر واحد کالایی و انرژی کارگزاری بانک کشاورزی درخصوص مزایای ورود محصولات به بورس کالا در گفت‌وگو با «تعادل» عنوان کرد: یکی از مهم‌ترین مزایای بورس کالا کمک به استاندارد‌سازی کالاهای بورسی است به‌طور کلی کالا‌هایی که وارد بورس کالا می‌شوند باید از کیفیت لازم برخوردار باشند تا برای آنها تقاضایی وجود داشته باشد.

این کارشناس بازار سرمایه با اشاره به محصول گندم خاطرنشان کرد: در ارتباط با محصول گندم نیز به همین صورت است ورود گندم به بورس سبب خواهد شد که تولیدکنندگان گندم تلاش کنند محصولات با کیفیت و مرغوب تولید کنند، چراکه نظارت کافی روی محصولات وجود خواهد داشت.

وی افزود: از دیگر مزیت‌های بورس کالا برای ورود گندم به بورس شفافیت معاملات در بورس کالا و کشف قیمت مناسب خواهد بود، زیرا این اطمینان برای تولید‌کنندگان وجود دارد که در یک محیط رقابتی و کاملا شفاف محصولات آنها به‌طور مناسب کشف نرخ و به فروش خواهد رسید.

مصطفی محمد‌باقری ابراز داشت: عرضه گندم در بورس کالا و استفاده از مکانیسم این بازار برای معاملات گندم بار مالی دولت را در خرید گندم کاهش خواهد داد و دولت دیگر مشکلی در پرداخت پول گندمکاران را نخواهد داشت.  مدیر واحد کالایی و انرژی کارگزاری بانک کشاورزی درخصوص آسیب‌های فروش گندم در بازاری خارج از بورس کالا نیز اذعان داشت: فروش گندم در خارج از بورس کالا مشکلات و سختی‌های زیادی برای دولت ایجاد می‌کند و هزینه‌های زیادی را به دولت تحمیل می‌کند که با ورود گندم به بورس کالا بسیاری از این مسائل و مشکلات از دوش دولت برداشته خواهد شد و به دولت این اطمینان را خواهد داد که معاملات گندم در یک محیط امن و کاملا شفاف و رقابتی انجام می‌گیرد. وی ادامه داد: بورس کالا می‌تواند به عنوان بستری مناسب و مطمئن و قابل اطمینان بخش عظیمی از مشکلات مخصوصا مشکلات بازرگانی این بخش را حل و فصل کند.  این کارشناس بازار سرمایه تصریح کرد: به هر حال زمانی که گندم وارد بورس می‌شود تولید‌کنندگان می‌دانند اگر محصولات آنها از کیفیت و استاندارد لازم برخوردار نباشد زیان خواهند کرد و محصولات آنها با قیمت مناسب فروش نمی‌رود این موضوع سبب خواهد شد کشاورزان به سمت استفاده از تکنولوژی‌ها و فناوری‌های روز برای تولید محصولات‌شان هدایت شوند.

مصطفی محمد‌باقری عنوان کرد: در این زمینه دولت باید نقش‌آفرینی کند و آموزش‌های لازم در این حوزه را مخصوصا در مناطقی که تولیدکننده عمده گندم هستند تقویت کنند. در همین حال، تمرکز معاملات گندم در بورس کالا انگیزه لازم برای تولید‌کنندگان ایجاد کرده و آنها را به سمت استاندارد‌سازی و مکانیزاسیون و همچنین کیفی‌سازی محصولات تولیدی خود سوق خواهد داد.

مدیر واحد کالایی و انرژی کارگزاری بانک کشاورزی اذعان داشت: بهتر است بورس کالا زمینه‌یی را فراهم کند تا مشوق‌ و زمینه لازم برای حضور عرضه‌کنندگان بخش خصوصی نیز به‌خصوص در رینگ کشاورزی فراهم شود. این کارشناس بازار سرمایه درخصوص پتانسیل راه‌اندازی بازار بین الملل گندم توسط بورس کالای ایران نیز ابراز کرد: هم‌اکنون رینگ صادراتی گندم در بورس کالا فعال است و گندم صادراتی از کانال بورس کالای ایران معامله می‌شود. بورس کالا نه تنها در محصولات کشاورزی بلکه در محصولاتی که در تولید آن مزیت نسبی داریم نیز می‌تواند مرجع قیمتی باشد. این در حالی است که این بازار در سایر محصولات صنعتی که مزیت داخلی وجود دارد نیز می‌تواند یک مرجع قیمتی مناسب در منطقه باشد.

مصطفی محمد‌باقری در ادامه اظهار کرد: در اجرای ماده 33 قانون بهره‌وری بخش کشاورزی و منابع طبیعی کلیه محصولاتی را که دولت خرید تضمینی می‌کند به‌تدریج می‌بایست از طریق بورس کالا به‌صورت قیمت تضمینی معامله شوند.

مدیر واحد کالایی و انرژی کارگزاری بانک کشاورزی گفت: این در حالی است که، از محصول جو و ذرت شروع شده و هم‌اکنون گندم به صورت آزمایشی در چهار استان عملیاتی شد و این روند در آینده نیز استمرار خواهد داشت و به‌تدریج سیاست خرید تضمینی جای خود را به سیاست قیمت تضمینی خواهد داد و این سیاست بار مالی زیادی را از روی دوش دولت برخواهد داشت. همچنین، این تغییر رویکرد می‌تواند بورس کالای ایران را به یک مرجع قیمتی مناسب در کشور و همچنین در منطقه تبدیل کند.

 فشار به بودجه کشور

در همین رابطه، رییس‌جمهور با بیان اینکه کشاورزان، امنیت غذایی را برای کشور فراهم می‌کنند، گفت: آرامش جامعه ما در سایه تلاش و بازوان قدرتمند کشاورزان است واگر کشور روزی برای تامین مواد غذایی خود دچار اضطراب و نگرانی باشد، اوضاع نابسامانی پیش خواهد آمد. حجت‌الاسلام والمسلمین حسن روحانی در پنجمین کنگره سراسری خانه کشاورز با اظهار خوشحالی از اینکه کشاورزان کشور در طول حدود ۵ سال گذشته و از ابتدای دولت یازدهم تاکنون موفقیت‌های خوبی در عرصه‌های مختلف کشاورزی به دست آورده‌اند، گفت: منبع اصلی ما در تولیدات کشاورزی و تامین غذا، آب و خاک است. این دو، سرمایه‌های بسیار ارزشمند کشور هستند. ما به دنبال کشاورزی پایدار و تولیدات کشاورزی پایدار هستیم و آب و خاک پایه کشاورزی پایدار هستند. روحانی با انتقاد از اینکه متاسفانه قدر نعمت بزرگ خاک حاصلخیز را که خدا به وفور در کشورمان قرار داده است، به خوبی نمی‌دانیم، افزود: باید از خاک حراست کنیم و نگذاریم خاک فرسوده شود. خاک مستعد کشاورزی نعمت بزرگی است که چون ما همواره از آن برخوردار بودیم، قدر آن را به خوبی نشناختیم.

رییس‌جمهور اظهار داشت: در طول دولت یازدهم تلاش فراوانی کردیم از کشاورزان حمایت کنیم و نمونه آشکار و واضح این حمایت مدیریت قیمت‌های خرید تضمینی محصولات بود. اما باید درنظر داشته باشیم که کمک دولت به کشاورزان نیز باید پایدار باشد و شرط ثبات و پایداری کمک دولت این است که صحیح مدیریت شود. حسن روحانی تصریح کرد: بخش کشاورزی کشور باید بتواند با بازار محصولات کشاورزی در منطقه و جهان رقابت کند. این حرف درستی است که عموم دولت‌ها از بخش کشاورزی حمایت کرده و به آنها یارانه می‌دهند، اما این حمایت‌ها نباید به شکلی باشد که توان رقابت کشاورزان ما را در بازار محصولات کشاورزی در منطقه و جهان تضعیف کند.

  پرداخت مطالبات کشاورزان

در خرید تضمینی گندم

به گزارش پایگاه اطلاع‌رسانی ریاست‌جمهوری، وی خاطرنشان کرد: بخش کشاورزی ما در ۴ سال گذشته کار بزرگی انجام داده و تولید محصولات کشاورزی را با ۲۱ میلیون تن افزایش، از ۹۷ میلیون تن به ۱۱۸ میلیون تن رسانده است که این افتخاری بزرگ برای کشور و کشاورزی ماست. در نتیجه همین تلاشها تراز تجاری محصولات کشاورزی کشور از منفی 8.1میلیارد دلار در سال ۹۲ به منفی 3.09 در سال ۹۵ رسید و واردات محصولات کشاورزی کشور نیز از 13.4میلیارد دلار در سال ۹۲ به 7.7میلیارد در سال ۹۵ رسیده است. روحانی این دستاوردها در بخش کشاورزی را مایه افتخار کشور و نظام جمهوری اسلامی دانست و گفت: دولت حمایت‌های موثری از بخش کشاورزی داشته است. بنا به اطلاعی که از آقای نوبخت گرفتم، تمام مطالبات کشاورزان در طرح خرید تضمینی گندم سال ۹۶ به ارزش بیش از 11.5هزار میلیارد تومان برای بیش از 8.8میلیون تن گندم، پرداخت شده است ولی باید این نکته را مدنظر داشته باشیم که استمرار همیشگی پرداخت این رقم فشار زیادی را به بودجه کشور وارد می‌کند.

رییس‌جمهور با اشاره به اینکه حمایت دولت از بخش کشاورزی تنها در بخش خرید تضمینی محصولات نبوده و تامین ماشین‌آلات و تجهیزات کشاورزی، کانال‌کشی و آب‌رسانی، زهکشی و تبدیل شیوه‌های آبیاری را نیز شامل شده است، اضافه کرد: وعده دولت در تجهیز ۵۰۰ هزار هکتار از اراضی خوزستان و ایلام به آبیاری مدرن در حال انجام است و ۳۱۲هزار هکتار از این طرح تا پایان امسال عملیاتی خواهد شد. همچنین ۴۶ هزار هکتار زمین نیز در سیستان‌وبلوچستان به سیستم‌های مدرن آبیاری تجهیز خواهند شد. روحانی با اشاره به دستاوردهای دیگر در عرصه تولید محصولات مهم کشاورزی اظهار داشت: در بخش کشاورزی نیز باید کارها به مردم واگذار شود. خانه کشاورز باید در این مسیر به دولت مساعدت فکری و عملی بدهد. حمایت از کشاورزی باید هدفمند شود و نهادهایی مثل خانه کشاورز می‌توانند در این مسیر دولت را یاری کنند.

 لزوم اصلاح در خرید تضمینی

رییس‌جمهور تصریح کرد: باید حمایت از کشاورزی را با مولفه‌هایی مثل میزان مصرف آب، سم، کود و صرفه تولید محصول هدفمند کنیم نه اینکه مثل پرداخت یارانه‌ها که به همه بدون درنظر گرفتن شرایط‌شان به یک اندازه یارانه پرداخت می‌شود، یارانه‌های کشاورزی نیز غیرهدفمند پرداخت شود. روحانی خاطرنشان کرد: آنچه به‌عنوان حمایت از کشاورزی با خرید تضمینی محصولات وضع شده مربوط به ۲۸ سال پیش است و امروز که شرایط کشور تغییر کرده است، باید این سیاست اصلاح و به‌روز شود. رییس‌جمهور تاکید کرد: در کنار توجه به مسائل مربوط کشاورزی ازجمله بهبود کیفیت و کمیت تولید محصولات باید اصول حفاظت از محیط‌زیست نیز به‌طور جدی مدنظر قرار گیرد و محیط‌زیست نباید از ناحیه تولید محصولات کشاورزی آسیب ببیند. باید مشکلات را به شکل جامع دید و برای حل و فصل آنها تدبیر کرد. ما حداقل ۱۵ سال است که در شرایط خشکسالی هستیم و اوضاع اقلیمی در حال تغییرات خطرناک است و باید خودمان را برای یک تحول اساسی آماده کنیم.

روحانی گفت: دو نکته مهم را باید مدنظر داشته باشیم. اول اینکه محصولات کشاورزی ما باید بازار صادرات پیدا کنند و بتوانند در سطح منطقه و جهان رقابت کنند و دوم اینکه باید کشت فراسرزمینی را جدی‌تر از قبل دنبال کنیم تا محصولاتی که کشت آنها در داخل صرفه ندارد را در خارج از کشور بتوانیم تولید کنیم. هیچ اشکالی ندارد که محصولی را با لحاظ صرفه از کشور صادر کنیم و همان محصول را از کشوری دیگر وارد کنیم؛ مهم تراز تجاری بخش کشاورزی است که باید بهبود یابد.

 ضرورت حمایت از تولید گندم در کشور

رییس‌جمهور اضافه کرد: برخی محصولات کشاورزی جایگاهی فراتر از یک محصول صرف کشاورزی و غذایی دارند. گندم از آن جمله است و لذا باید تولید آن به هر ترتیبی در کشور مورد حمایت قرار گیرد. اما نکته مهم‌تر این است که باید در تخصیص یارانه‌ها به بخش کشاورزی تعادل ایجاد کنیم تا مردم نیز در تولید و تامین مواد غذایی احساس آرامش و امنیت بیشتری کنند. حسن روحانی همچنین اظهار داشت: باید از فضای مجازی در عرصه توزیع محصولات کشاورزی کمک بگیریم تا با حذف واسطه‌های اضافه، اولا فاصله قیمت محصولات را از تولید تا مصرف کاهش دهیم و در ثانی با نظم بخشیدن به توزیع سود اصلی نصیب تولیدکنندگان شود.